Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 27 WRZEŚNIA 2011 R.
III KK 89/11
Przy braku wskazania w opisie czynu ciągłego konkretnego dnia
miesiąca (albo innego punktu czasowego), podanego w wyroku jako
końcowy moment zachowania sprawcy, za czas popełnienia tego
przestępstwa, w rozumieniu art. 6 § 1 k.k., uznać należy ostatni dzień tego
miesiąca.
Przewodniczący: sędzia SN D. Świecki.
Sędziowie SN: D. Rysińska (sprawozdawca), J. Szewczyk.
Prokurator Prokuratury Generalnej: J. Engelking.
Sąd Najwyższy w sprawie Grzegorza B., w przedmiocie zarządzenia
wykonania kary pozbawienia wolności, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na
rozprawie w dniu 27 września 2011 r., kasacji, wniesionej przez Prokuratora
Generalnego od postanowienia Sądu Rejonowego w O. z dnia 19 lutego
2009 r.,
o d d a l i ł kasację (...).
U Z A S A D N I E N I E
Postanowieniem z dnia 19 lutego 2009 r. Sąd Rejonowy w O.
zarządził wobec Grzegorza B., na podstawie art. 75 § 1 k.k., wykonanie
kary pozbawienia wolności w rozmiarze 10 miesięcy, orzeczonej wyrokiem
Sądu Rejonowego w O. z dnia 24 sierpnia 2007 r. uznając, że skazany w
2
okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które został
skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z dnia 6 czerwca 2008 r. na
karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania na okres próby 4 lat. W obu przytoczonych sprawach
Grzegorzowi B. przypisano popełnienie przestępstw zakwalifikowanych na
podstawie art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., polegających na
przywłaszczeniu na szkodę Urszuli B., w krótkich odstępach czasu i z
powziętym z góry zamiarem, drewna w rożnych gatunkach i ilościach –
przez jego zbycie, po dokonaniu wyrębu z lasu stanowiącego
współwłasność jego i żony, przy czym pierwszego z przestępstw skazany
dopuścił się w okresie od jesieni 2005 r. do marca 2007 r., a drugiego w
okresie od września 2007 r. do grudnia 2007 r.
Powyższe postanowienie uprawomocniło się bez zaskarżenia,
obecnie zaś Prokurator Generalny wniósł od niego kasację na korzyść
skazanego. Zarzucił w niej rażące i mające istotny wpływ na treść
orzeczenia naruszenie przepisu prawa karnego materialnego, a mianowicie
art. 75 § 1 k.k., polegające na zarządzeniu wobec Grzegorza B. wykonania
warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, pomimo braku
określonej w tym przepisie przesłanki popełnienia przez skazanego w
okresie próby podobnego przestępstwa umyślnego, za które orzeczono
prawomocnie karę pozbawienia wolności. Na tej podstawie wniósł o
uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Przytoczony zarzut kasacyjny został oparty na twierdzeniu, że błędnie
Sąd Rejonowy w zaskarżonym postanowieniu uznał, iż kolejnego,
podobnego przestępstwa umyślnego skazany dopuścił się w okresie próby
warunkowego zawieszenia poprzednio orzeczonej kary pozbawienia
wolności, określonej wyrokiem wydanym w dniu 24 sierpnia 2007 r., w
sprawie V K 228/07. Jak podniesiono w uzasadnieniu kasacji, wyrok w tej
3
sprawie uprawomocnił się w dniu 13 grudnia 2007 r., tj. z dniem wydania
przez Sąd Okręgowy w O., w sprawie VII Ka 1513/07, rozstrzygnięcia
utrzymującego w mocy zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego, kolejne
natomiast przestępstwo skazany popełnił w okresie od września 2007 r. do
grudnia 2007 r. Zdaniem Prokuratora Generalnego oznacza to więc, że
przestępstwa tego skazany dopuścił się nie w okresie próby, a jedynie w
okresie pomiędzy wydaniem wyroku Sądu Rejonowego w O. z dnia 24
sierpnia 2007 r. w sprawie V K 228/07, a jego uprawomocnieniem się, co
świadczy o tym, że nie została spełniona określona w art. 75 § 1 k.k.
przesłanka obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary, a kwestię tę – przy
uwzględnieniu uwarunkowań formalno i materialno-prawnych – można co
najwyżej rozważać fakultatywnie, na płaszczyźnie art. 75 § 3 k.k.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja nie jest zasadna i nie może być uwzględniona.
W pierwszej kolejności należy podkreślić, że przytoczone na wstępie
okoliczności faktyczne sprawy są bezdyskusyjne. W szczególności wypada
zaznaczyć, że w podstawie faktycznej zaskarżonego kasacją
postanowienia znalazło się ustalenie, iż okres próby warunkowego
zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, orzeczonej wobec
Grzegorza B. wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z dnia 24 sierpnia 2007 r.,
w sprawie V K 228/07, rozpoczął swój bieg z dniem jego uprawomocnienia
się (art. 70 § 1 k.k.), tj. w dniu 13 grudnia 2007 r. W postanowieniu tym
przyjęto również, że kolejnego przestępstwa – umyślnego, podobnego do
przypisanego tym wyrokiem (co w sprawie niesporne) – skazany dopuścił
się w okresie od września 2007 r. do grudnia 2007 r., za co został
prawomocnie skazany w sprawie V K 101/08.
Ustaleń tych w kasacji nie podważa się w sposób procesowy.
Kwestionuje się natomiast – za pomocą zarzutu rażącej obrazy art. 75 § 1
k.k. – wysnuty na podstawie tych ustaleń wniosek co do zbieżności
4
czasowej okresu próby warunkowego zawieszenia wykonania kary,
wynikającego z pierwszego skazania Grzegorza B., oraz faktu popełnienia
przez niego, właśnie w tym okresie, kolejnego przestępstwa, objętego
następnym prawomocnym skazaniem. Z pozoru zatem – przy
uwzględnieniu, że zarzut naruszenia prawa materialnego polega m.in. na
wytknięciu błędnego zastosowania przepisu prawa do przyjętych trafnie
ustaleń faktycznych – mogłoby się wydawać, iż rozważany zarzut kasacyjny
został sformułowany prawidłowo. Rzecz jednak w tym, że w
prezentowanych realiach nie można nie dostrzec, iż kwestionowaną w
kasacji konkluzję Sądu, w myśl której skazany dopuścił się przestępstwa w
okresie próby, również należy zaliczyć do kategorii ustaleń faktycznych.
Trudno więc uciec od oceny, że wyartykułowany w skardze kasacyjnej
zarzut rażącego naruszenia art. 75 § 1 k.k. nie wysuwa w istocie
twierdzenia o błędzie prawnym, lecz sprowadza się do zarzutu błędu w
ustaleniach faktycznych zaskarżonego postanowienia.
W ocenie tej utwierdza analiza uzasadnienia kasacji. Nie
przedstawiono w nim żadnej innej argumentacji, niż zaprezentowana na
wstępie niniejszego wywodu. Ograniczono się więc li tylko do wskazania
omawianych ustaleń i wyrażenia wniosku przeciwstawnego stanowisku
Sądu Rejonowego. Rzec wręcz można, że w zasadzie w ogóle nie
wiadomo, na jakiej podstawie w skardze twierdzi się, że do popełnienia
przez Grzegorza B. kolejnego przestępstwa nie doszło w okresie biegu
próby warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary. Domyślać się
więc tylko można, że taki punkt widzenia wynika ze swoistego rozumienia
określenia czasu popełnienia tegoż przestępstwa, który w prawomocnym
wyroku został ustalony na okres od września 2007 r. do grudnia 2007 r. Jak
wspomniano, w kasacji nie wysunięto tezy, że przy ewentualnym
wyeliminowaniu hipotetycznych wad procesowych zaskarżonego
orzeczenia możliwe byłoby przyjęcie bardziej precyzyjnych w tym zakresie
5
ustaleń. Na marginesie należy zauważyć, że danych do poczynienia takich
ustaleń nie dostarczały ani wywody uzasadnień wyroków Sądów pierwszej i
drugiej instancji, wydanych w sprawie V K 101/08, ani też stan dowodowy
tej sprawy. Należało tu zwłaszcza zwrócić uwagę na treść opinii biegłego,
sporządzonej w dniu 25 lutego 2008 r., określającej czas kolejnych,
będących przedmiotem zarzutu wycinek drzew na okres od 5 do 2 miesięcy
wstecz, co umiejscawiało końcowy moment przestępnego działania w
granicach dnia 25 grudnia 2007 r. Inną natomiast, o ile nie najważniejszą
kwestią, byłaby skuteczność żądania dokonania odmiennych ustaleń w
postępowaniu dotyczącym wykonania wyroku, którym prawomocnie już w
tym przedmiocie rozstrzygnięto. Nie ulega wszak wątpliwości, że do
ewentualnej ich zmiany mogłoby dojść tylko w wyniku (udanego)
nadzwyczajnego zaskarżenia tegoż właśnie prawomocnego wyroku.
Wyroku tego Prokurator Generalny jednak nie zaskarżył. Wobec tego
można przypuszczać, że źródło prezentowanego w niniejszej kasacji
stanowiska leży w interpretacji pojęcia czasu popełnienia przestępstwa,
ujętego w przepisie art. 6 § 1 k.k. Tylko bowiem przy założeniu, że sedno
zarzutu tej skargi tkwi w twierdzeniu, iż Sąd Rejonowy dokonał w
zaskarżonym postanowieniu wadliwej, rażąco naruszającej treść tego
unormowania jego wykładni, a dopiero wskutek tego błędnie ustalił fakt
popełnienia przestępstwa w ujęciu czasowym, możliwe byłoby podzielenie
rozumowania przedstawionego w kasacji, opartego na zarzucie rażącego
naruszenia prawa materialnego. Pomimo jednak, że w uzasadnieniu
zaskarżonego postanowienia (które zresztą pozostało poza zakresem ataku
kasacyjnego) nie zawarto stosownych rozważań prawnych, założenia tego
zaakceptować nie sposób.
Trzeba przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 6 § 1 k.k. czyn
zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub
zaniechał działania, do którego był obowiązany. Jak wiadomo,
6
poszczególne typy czynów zabronionych przewidują różne formy realizacji
znamion w ujęciu czasowym. Nie wychodząc poza realia niniejszej sprawy
wypada zaznaczyć, że traktowany jako jedno przestępstwo czyn ciągły (art.
12 k.k.), charakteryzujący się wielością podjętych zachowań, ze swej istoty
jest rozciągnięty w czasie. Wobec tego, dla uściślającego określenia czasu
popełnienia takiego przestępstwa – co ma znaczenie z punktu widzenia
szeregu konsekwencji prawnych, w tym określonych w art. 75 § 1 k.k. –
należy sięgnąć do wypracowanych w doktrynie i judykaturze [zob. m. in.: A.
Marek: Prawo karne, Warszawa 2000, s. 72-73, A. Zoll (red.): Kodeks
karny, Część ogólna, Komentarz, Kraków 2004, s. 120-122, A. Wąsek:
Kodeks karny, Komentarz, t. I, s. 82-85, a także wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 15 kwietnia 2002 r., II KKN 387/01, Lex nr 52943 i przytoczone tam
judykaty], wynikających z treści art. 6 § 1 k.k. i niebudzących wątpliwości,
zasad. Wynika z nich jasno, że za czas popełnienia przestępstwa ciągłego
uznaje się ostatni moment działania sprawcy, a więc mówiąc najjaśniej,
czas ostatniego ze składających się na to przestępstwo zachowań.
W tym świetle Sąd Rejonowy uprawniony był do stwierdzenia, że w
prawomocnym wyroku, wydanym w sprawie V K 101/08, przypisującym
Grzegorzowi B. dopuszczenie się, w okresie od września 2007 r. do grudnia
2007 r., czynu ciągłego zakwalifikowanego na podstawie art. 284 § 2 k.k. w
zw. z art. 12 k.k., czas popełnienia tego przestępstwa określono na dzień
31 grudnia 2007 r., a więc na ostatni dzień tegoż miesiąca. Nie ma żadnych
przesłanek do uznania – a być może i na takim założeniu bazuje kasacja –
że przestępstwa tego, według rozważanego orzeczenia, skazany miał się
dopuścić w innej, niż ostatni dzień grudnia dacie, choćby np. w dniu 1
grudnia 2007 r., czy w dniu 12 grudnia 2007 r. (tj. – na co wskazuje
argumentacja skargi – przed uprawomocnieniem się, z dniem 13 grudnia
2007 r., wyroku w sprawie V K 228/07). W nieunikniony bowiem sposób
musiałoby to zarazem oznaczać przyjęcie innego okresu podjętych w
7
ramach czynu ciągłego zachowań, niż wskazany w prawomocnym wyroku.
Nie może natomiast nasuwać wątpliwości, że określenie w nim okresu
działania „do grudnia”, w każdym razie odpowiada stwierdzeniu, że
przypisane zachowania miały miejsce także w grudniu. To zaś z kolei –
przy odstąpieniu od jeszcze bliższego sprecyzowania końcowej granicy
działania, przez wskazanie choćby na początek, czy też połowę grudnia –
odpowiada znaczeniu całego miesiąca (ustaleniu nieprzerwanego – „w
krótkich odstępach czasu” – działania w ciągu tego miesiąca i miesięcy
poprzedzających, od września), nie zaś jego początkowej lub innej
dowolnej daty. Tym bardziej też nie oznacza, że działanie to miało miejsce
w okresie do końca listopada. Dodatkowo więc trzeba w tym miejscu
zaakcentować, że przy braku wskazania w opisie czynu ciągłego
konkretnego dnia miesiąca (albo innego punktu czasowego), podanego w
wyroku jako końcowy moment działania sprawcy, za czas popełnienia tego
przestępstwa, w rozumieniu art. 6 § 1 k.k., traktować należy ostatni dzień
tego miesiąca.
W powyższym świetle pozostaje już tylko skonstatować, że
zaskarżone kasacją postanowienie nie zawiera omawianych błędów z
zakresu prawa materialnego. Stwierdzenie, że czas popełnienia przez
skazanego czynu ciągłego został w tym rozstrzygnięciu ustalony
prawidłowo, w zgodzie z regułą wynikającą z treści art. 6 § 1 k.k.,
przesądza o trafności zajętego w związku z tym stanowiska Sądu
Rejonowego co do spełnienia rozważanego, wynikającego z treści art. 75 §
1 k.k., warunku obligatoryjnego zarządzenia wykonania wobec Grzegorza
B. kary pozbawienia wolności. Przesądza zarazem ostatecznie o ocenie, że
zarzut skargi kasacyjnej, podnoszący rażące naruszenie przytaczanego
przepisu przez wadliwe jego zastosowanie, sformułowany został w sposób
nieuprawniony, bowiem polegający na niecelnej próbie podważenia
8
ustalenia leżącego u podstawy zastosowania tego unormowania w
zaskarżonym rozstrzygnięciu.
Z tych zatem względów Sąd Najwyższy kasację oddalił.