Sygn. akt IV CSK 632/10
POSTANOWIENIE
Dnia 29 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie z wniosku Elżbiety O.
przy uczestnictwie Bolesława O.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 września 2011 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 28 czerwca 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie w punktach:
a) pierwszym zmieniającym punkty: drugi, trzeci, siódmy,
dziesiąty, dwunasty i trzynasty postanowienia Sądu
Rejonowego z dnia 19 grudnia 2006 r.,
b) b) trzecim oddalającym w pozostałej części apelację
uczestnika,
c) czwartym orzekającym o kosztach postępowania
odwoławczego i kosztach sądowych -
i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy postanowieniem z
dnia 19 grudnia 2006 r. dokonał podziału majątku dorobkowego Elżbiety O. i
Bolesława O. w ten sposób, że ustalił skład tego majątku wymieniając w sentencji
postanowienia jego składniki i ich wartość oraz ogólną wartość tego majątku, nadto
ustalił, że wnioskodawczyni Elżbieta O. w okresie od kwietnia 1991 r. do grudnia
2006 r. pobrała pożytki z tytułu czynszu najmu lokalu użytkowego usytuowanego na
nieruchomości położonej przy ul. K. nr 1 objętej wieczystym użytkowaniem
stanowiącym majątek dorobkowy małżonków, w łącznej kwocie 141.568,80 zł.
Ustalił, że uczestnik Bolesław O. od czerwca 1985 r. do marca 1991 r. pobrał
pożytki z tytułu czynszu najmu lokalu użytkowego usytuowanego na tej
nieruchomości – w łącznej kwocie 21.257,70 zł oraz ustalił, że wnioskodawczyni
poniosła nakłady na majątek wspólny w wysokości 9.236,62 zł i oddalił dalej idące
żądanie o rozliczenie nakładów i pożytków. Dokonując podziału majątku
wspólnego, Sąd przyznał Elżbiecie O. i Bolesławowi O. oznaczone składniki tego
majątku i z tytułu wyrównania udziałów w majątku wspólnym, zasądził od
uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 13.973.04 zł, określając warunki
płatności, nakazał wnioskodawczyni, w związku z przyznaniem uczestnikowi praw
do gruntu i budynku usytuowanego na nieruchomości przy ul. K. 1, aby w terminie 3
miesięcy licząc od dnia uprawomocnienia się orzeczenia opróżniła, opuściła i
wydała uczestnikowi tę nieruchomość. Wartość przedmiotu postępowania ustalił na
kwotę 456.479,44 zł, orzekł o wpisie ostatecznym, o kosztach postępowania i
kosztach sądowych. Umorzył nadto postępowanie w zakresie składników nie
stanowiących majątku dorobkowego i w zakresie ustalenia nierównych udziałów.
Podstawą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne i oceny
prawne. Związek małżeński wnioskodawczyni i uczestnik postępowania zawarli
w dniu 29 stycznia 1956 r. Od czerwca 1985 r. małżonkowie O. pozostawali w
separacji. Wyrok rozwiązujący ich małżeństwo uprawomocnił się w dniu 5 grudnia
1990 r.; małżonkowie O. nie zawierali w czasie trwania małżeństwa umów
majątkowych małżeńskich, Sąd nie znosił też łączącej ich wspólności majątkowej
małżeńskiej. W dniu 13 września 1975 r. uczestnik otrzymał przydział lokalu
mieszkalnego o powierzchni 85 m2
przy ul. S. 15A/17 na zasadzie własnościowego
3
prawa do lokalu spółdzielczego w Lokatorsko – Własnościowej Spółdzielni
Mieszkaniowej. Wkład budowlany pochodził z majątku wspólnego małżonków. Z
uwagi na zadłużenie lokalu uczestnik w dniu 25 lutego 2002 r. został wykluczony ze
Spółdzielni, a w dniu 21 kwietnia 2004 r. zapadł wyrok eksmitujący
wnioskodawczynię z tego lokalu. Po rozliczeniu podlegającego zwrotowi wkładu
budowlanego pozostała do wypłaty kwota została byłym małżonkom wypłacona po
połowie. W sentencji postanowienia prawo do lokalu zostało wymienione z uwagą,
że prawo to wygasło.
Wnioskodawczyni i uczestnikowi przysługiwał na prawach wspólności
ustawowej udział wynoszący 178/10.000 części w prawie użytkowania wieczystego
działek nr 237 (obszaru 173 m2
), nr 238 (obszaru 929 m2
), nr 232 (obszaru 125 m2
),
nr 233 (obszaru 113 m2
) oraz prawo własności pawilonu handlowo-usługowego
o powierzchni 72,3, 3 m2
– położonych przy ul. K. 1. Sąd ustalił też, że do majątku
wspólnego małżonków należały nadto i te składniki majątkowe, które następnie
objęto sentencją postanowienia. Szczegółowe postępowanie dowodowe nie
doprowadziło do ustalenia dalszych aktywów majątku wspólnego stron. W związku
z wnioskami stron Sąd dokonał rozliczenia nakładów poniesionych z majątku
wspólnego na majątki osobiste małżonków i z majątków osobistych na majątek
wspólny. Rozliczenie objęło należności, które pobrał uczestnik tytułem czynszu z
lokalu użytkowego w okresie od 1985 r. do marca 1991 r. W tym czasie strony
pozostały w separacji, uczestnik był związany z inną kobietą, lokal użytkowy
znajdujący się w pawilonie przy ul. K. 1 był wynajmowany przez uczestnika i
wyłącznie on uzyskiwał z tego korzyści. Uzyskane kwoty zatrzymywał dla siebie,
nie łożąc przy tym na utrzymanie rodziny, w tym wspólnego syna stron; świadczył
na jego rzecz jedynie sporadycznie prezenty. Rozstrzygając o żądaniu
wnioskodawczyni rozliczenia pobranych przez uczestnika w ten sposób korzyści,
Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłego, który ustalił możliwą do
uzyskania w tamtym okresie wysokość czynszu z lokalu, łącznie na kwotę 2586 zł.
Wnioskodawczyni zgłosiła wniosek o dokonanie waloryzacji, w związku z czym
Sąd, przy wykorzystaniu opinii biegłego, dokonał takiej waloryzacji, odnosząc
ustaloną kwotę do średniego miesięcznego wynagrodzenia pracowników w
gospodarce uspołecznionej w poszczególnych latach; dało to kwotę 42.515,38 zł.
4
Sąd, odwołując się do treści art. 3571
k.c. i wyrażając pogląd, że ryzyko spadku siły
nabywczej pieniądza powinno obciążać obie strony, kwotę tę podzielił na połowę i
kwotę 21.257,70 zł wymienił w punkcie III sentencji postanowienia i ostatecznie
przyjął do rozliczenia. Podstawy prawnej rozliczenia czynszu pobranego w czasie
małżeństwa, na zaspokojenie wyłącznie potrzeb uczestnika, Sąd upatrywał w art.
45 k.r.o. Dokonując zaś rozliczenia nakładów jakie poniosła uczestniczka ze swego
majątku osobistego na majątek wspólny, Sąd wskazał, że nakłady te obejmują
wydatki poczynione po rozwodzie na utrzymanie rzeczy stanowiące majątek
wspólny (podatki i podobne daniny), w łącznej kwocie 9.242,62 zł. Ponadto, w
związku z tym, że po rozwodzie wnioskodawczyni wyłącznie korzystała z lokalu
użytkowego położonego przy ul. K. 1, wynajmując go i pobierając czynsz, Sąd, na
wniosek uczestnika, ustalił wysokość pożytków osiągniętych przez nią z tego tytułu
w okresie od kwietnia 1991 r. do daty orzekania na kwotę 141.568, 80 zł. Jako
podstawę tego rozstrzygnięcia Sąd wskazał art. 207 k.c. Ostatecznie, po ustaleniu
wartości należących do małżonków praw, Sąd wartość wszystkich składników
majątkowych wchodzących w skład majątku ustalił na kwotę 619.305,94 zł. Wartość
ta obejmowała wartość nieruchomości gruntowych opisanych w sentencji
postanowienia, wartość prawa użytkowania wieczystego, wartość samochodu marki
Mercedes, wartość wierzytelności do Banków, nadto wartość uzyskanych przez
wnioskodawczynię pożytków z lokalu użytkowego i pożytki uzyskane przez
uczestnika. Sąd następnie ustalił wysokość udziałów byłych małżonków
(po 309.652,97 zł) i dokonał rozliczenia uwzględniając, że udział każdego
z małżonków podlega pomniejszeniu o pobrane przez tego małżonka pożytki,
a także o otrzymane ze Spółdzielni kwoty wynikłe z rozliczenia prawa do lokalu
przy ul. Startowej, zaś wartość udziału uczestnika podlega nadto pomniejszeniu
o kwotę jaką otrzymał ze sprzedaży samochodu mercedes. Rozliczenie
wskazywało, że uczestnikowi przypaść powinna wartość 193.345,27 zł,
a wnioskodawczyni 91.034,17 zł. Po rozstrzygnięciu, któremu z małżonków
przypadają konkretne składniki majątkowe w naturze, Sąd ostatecznie wskazał, że
wnioskodawczyni otrzymała wartość 81.679,44 zł, co oznacza, że należy jej się
dopłata w kwocie 9.354,73 zł, do której doliczył połowę jej nakładów i łącznie
5
zasądził na jej rzecz od uczestnika kwotę 13.973,04 zł, o taką bowiem kwotę za
dużo otrzymał uczestnik w wyniku rozliczeń dokonanych w sprawie.
Na skutek apelacji wnioskodawczyni i uczestnika od tego postanowienia,
postanowieniem z dnia 28 czerwca 2010 r. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone
postanowienie w ten sposób, że z opisu składników stanowiących majątek
dorobkowy wyeliminował wygasłe spółdzielcze własnościowe i wierzytelności do
banków i określił wartość podlegających podziałowi składników majątku
dorobkowego według wartości ustalonej w postępowaniu apelacyjnym. Zmieniając
rozstrzygnięcie w zakresie ustalenia wysokości pobranych przez wnioskodawczynię
od kwietnia 1991 r. do maja 2010 r. pożytków z lokalu użytkowego usytuowanego
na nieruchomości przy ul. K. 1, wartość tę określił na 198.927 zł, a wartość
pobranych przez uczestnika z tego lokalu pożytków w okresie od czerwca 1985 r.
do grudnia 1990 r. określił na 144.126,61 zł. Ustalił też, że wartość poniesionych
przez wnioskodawczynię nakładów na majątek wspólny wyniosła 28.000,73 zł.
Zmieniając zaskarżone postanowienie, Sąd Okręgowy dokonał nadto podziału
majątku dorobkowego i z tytułu wyrównania udziałów w majątku wspólnym zasądził
od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 178.767,10 zł, określając warunki
zapłaty tej kwoty, orzekł o opróżnieniu lokalu użytkowego zajmowanego dotychczas
przez wnioskodawczynię, ustalił wartość przedmiotu postępowania na kwotę
600.830 zł, orzekł o wpisie ostatecznym, o kosztach postępowania i sądowych,
uchylił punkt I podpunkt f) zaskarżonego postanowienia i w tym zakresie umorzył
postępowanie. W pozostałej części oddalił obie apelacje i orzekł o kosztach
postępowania apelacyjnego.
W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że zmiana
zaskarżonego postanowienia w zakresie wartości składników majątkowych wiązała
się z ponownym ustaleniem ich wartości, potrzeba taka wynikła zaś w związku ze
zmianą cen wywołaną upływem czasu. W związku z zarzutami apelacji
wnioskodawczyni, Sąd ustalił wysokość nakładów z majątku odrębnego
(osobistego) na majątek wspólny na kwotę 28.000,73 zł oraz ustalił, że uczestnik
w okresie od 1985 r. do grudnia 1990 r. z lokalu użytkowego pobrał pożytki
w kwocie 144.126, 61 zł, przy czym kwota ta została obliczona przy zastosowania
waloryzacji przez odniesienie się do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
6
pracowników w gospodarce uspołecznionej. Wysokość pożytków pobranych przez
wnioskodawczynię od kwietnia 1991 r. do maja 2010 r. ustalił Sąd na kwotę łącznie
198.927 zł, na podstawie umów i dokumentów PIT wskazując, że chodzi
o rozliczenie na podstawie art. 207 k.c. pożytków rzeczywiście uzyskanych, a nie
możliwych do osiągnięcia. Za nieuzasadnione w związku z tym uznał żądanie
uczestnika ustalenia, za pomocą dowodu z opinii biegłego, wartości rynkowej
stawki czynszu tym bardziej, że uczestnik nie wykazał, że wnioskodawczyni
pobierała czynsz w kwocie wyższej niż przez nią wykazywany. Czyniąc rozważania
w związku z dokonaną waloryzacją i wskazując jako jej podstawę prawną art. 3571
§ 3 k.p.c., Sąd Okręgowy wywiódł, że podstawę materialnoprawną żądania
rozliczenia pobranych pożytków nie stanowił art. 45 k.r.o. ale art. 32 k.r.o. Dochody
i pożytki z majątku wspólnego (tu pobrane przez uczestnika) stanowią odrębną
kategorię praw majątkowych unormowaną właśnie w art. 32 k.r.o. Przepis ten,
w §2 pkt 2, w brzmieniu obowiązującym w dacie ustania wspólności majątkowej
stron, stanowił, że do majątku wspólnego zalicza się dochody majątku wspólnego.
Ten zaś składnik i jego wartość Sąd ustala z urzędu. Przy spadku wartości
pieniądza, w sytuacji gdy istnieje potrzeba ustalenia aktualnej wartości dochodu
wyrażonego w pieniądzu, zastosowanie powinien mieć art. 3581
§ 3 k.c.
Ostatecznie Sąd ustaliwszy wartość składników majątkowych na łączną kwotę
600.830 zł wskazał, że udziały małżonków wynoszą po 300.415 zł. Skoro zaś
uczestnik otrzymał w wyniku podziału majątek wartości 493.200 zł, powinien
dopłacić wnioskodawczyni 192.785 zł oraz zapłacić połowę wartości uzyskanych
pożytków czyli 72.063,30 zł. Uzyskaną kwotę należało jednak pomniejszyć
o 99.463,50 zł jako połowę wartości pobranych przez wnioskodawczynię
pożytków. Sąd pomniejszył nadto tak obliczoną kwotę o 14.000 starych zł, po
waloryzacji = 618 zł, taką bowiem kwotę uczestnik przekazał jej z tytułu pobranych
przez niego pożytków. Ostatecznie, na rzecz wnioskodawczyni i uczestnika Sąd
Okręgowy zmieniając postanowienie Sądu pierwszej instancji zasądził kwoty
wynikającego z dokonanego przez siebie rozliczenia.
W skardze kasacyjnej od postanowienia Sądu Okręgowego, skierowanej
przeciwko rozstrzygnięciom zawartym w punktach:
a) pierwszym:
7
– zmieniającym punkt pierwszy litera d) postanowienia Sądu Okręgowego
w części wskazującej łączną wartość majątku wspólnego,
– w części zmieniającej punkty drugi i trzeci postanowienia Sądu
Okręgowego (określających wysokość pobranych przez wnioskodawczynię
i uczestnika pożytków z lokalu położonego przy ul. K. nr 1),
– w części zmieniającej postanowienia Sądu Okręgowego w punkcie
siódmym (zasądzającym od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni dopłatę
w kwocie 178.767,10 zł),
– zmieniającym postanowienia Sądu Okręgowego w punktach dziesiątym,
dwunastym i trzynastym (określających wartość przedmiotu postępowania,
wysokość wpisu ostatecznego i orzekających o kosztach sądowych należnych
Skarbowi Państwa),
b) trzecim i czwartym w części dotyczącej uczestnika,
opartej na podstawie z art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c., uczestnik zarzucił naruszenie
art. 3581
§ 3 i § 4 k.c. w związku z art. 45 § 1 k.r.o. per analogiam i art. 415 k.c.
przez zastosowanie waloryzacji sądowej do przeliczenia podlegającej zwrotowi do
majątku wspólnego równowartości dochodów jakie osiągnął z najmu lokalu
użytkowego. Zarzucił nadto naruszenie art. 206 i art. 207 k.c. w związku z art. 6 k.c.
przez ustalenie dochodów jakie mogła uzyskiwać wnioskodawczyni z tytułu najmu
lokalu w nominalnych wysokościach zamiast według rynkowej wartości czynszu
przeliczonej na poziom z daty orzekania.
We wnioskach skarżący domagał uchylenia postanowienia Sądu
Okręgowego w zaskarżonej części i przekazania sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosunki uregulowane w prawie rodzinnym, jakkolwiek są ze swej natury
stosunkami cywilnoprawnymi, niewątpliwie jednak wykazują pewną odrębność
z uwagi na leżące u ich podstawy szczególne regulacje dotyczące samego
stosunku prawnorodzinnego. Ta specyfika powoduje, że ustawa nakazuje byłym
małżonkom inaczej rozliczać ich powinności mające źródło w istniejących uprzednio
8
więzach rodzinnych. Proste przeniesienie pewnych instytucji prawa obligacyjnego
na stosunki majątkowe istniejące między byłymi małżonkami, nie zawsze jest
możliwe.
Rozważając zastosowanie art. 3581
§ 3 k.c. do roszczeń małżonków
wynikających z posiadania przez nich majątku wspólnego, należałoby od razu
zauważyć, że majątek ten to ogół aktywów, a więc masa, podlegająca jako całość
specyficznemu reżimowi rozliczeń (art. 684 w związku z art. 567 § 3 k.p.c.),
powołany zaś przepis dotyczy wierzytelności istniejącej w ramach oznaczonego,
jednostkowego stosunku zobowiązaniowego. Próba jednak zastosowania tego
przepisu wymagałaby w pierwszej kolejności oceny charakteru zobowiązania, do
którego przepis miałby być zastosowany.
Art. 358 1
§1 k.c. wyraża zasadę nominalizmu, a § 3 tego artykułu – wyjątek
od tej zasady. Oznacza to, że dopuszczona w § 3 waloryzacja dotyczy zobowiązań
objętych nominalizmem. Zasada nominalizmu odnosi się do zobowiązań
pieniężnych, świadczenie pieniężne jest tu świadczeniem głównym od samego
początku powstania stosunku zobowiązaniowego. Nie odnosi się natomiast tzw.
zobowiązań niepieniężnych ze świadczeniem pieniężnym, w których funkcja
występującego w nim pieniądza jest funkcją kompensacyjną. W sprawie niniejszej –
aczkolwiek Sąd Okręgowy ma rację, że zgodnie z art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o., dochody
z majątku wspólnego (tu: czynsz z lokalu wynajmowanego osobie trzeciej)
stanowią dorobek małżonków – jest jasne, że dochody te zostały zużyte i w dacie
ustania małżeństwa nie istniały w żadnej postaci. Zostały przez uczestnika zużyte,
jak ustalił Sąd, z uszczerbkiem dla rodziny. W czasie trwania małżeństwa
małżonkowie są uprawnieni do korzystania z dochodów jakie przynosi ich majątek
wspólny. Jedynie zużycie tych dochodów przez jednego z małżonków, we własnym
interesie z uszczerbkiem dla rodziny, uzasadnia obowiązek tego małżonka
dokonania zwrotu. Nie budzi wątpliwości, że przepisy kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego nie przewidują wprost dla takiej sytuacji podstawy prawnej.
Ugruntowany jest jednak pogląd, że wówczas zastosowanie ma art. 45 k.r.o., który
takie zużycie pozwala traktować jako nakład uczyniony z majątku wspólnego na
majątek osobisty. Obowiązek pieniężnego rozliczenia tak rozumianego nakładu
z obowiązku tego nie czyni jednak zobowiązania stricte pieniężnego. Próba
9
zakwalifikowania takiego rozliczenia sytuowałaby go po stronie zobowiązań
niepieniężnych ze świadczeniem pieniężnym z uwagi na niewątpliwie
kompensacyjną funkcję. Poszukiwanie podstawy prawnej dla obowiązku rozliczenia
się przez małżonka z pożytków pobranych w czasie małżeństwa z uszczerbkiem
dla rodziny w art. 415 k.c. również nie uzasadniałoby zastosowania waloryzacji
z uwagi na kompensacyjny i w tym wypadku, charakter zobowiązania;
zobowiązanie odszkodowawcze jest zobowiązaniem niepieniężnym ze
świadczeniem pieniężnym.
Należy jednak dodać, że uprawnienie do żądania waloryzacji świadczenia
pieniężnego powstaje zawsze w ramach istniejącego już wcześniej stosunku
prawnego. Specyfika stosunków regulowanych k.r.o. powoduje, że zużycie przez
małżonkach dochodów przynoszonych przez majątek wspólny w czasie trwania
małżeństwa, powodując uszczerbek w tym majątku, rodzi w oznaczonej sytuacji
jedynie obowiązek wyrównania tego uszczerbku. Art. 3581
§ 3 k.c. stanowi, że sąd
może zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego.
Tymczasem obowiązek wyrównania uszczerbku powstaje dopiero wówczas, gdy
tak zdecyduje sąd, po myśli art. 45 § 2 k.r.o., przed podziałem majątku
dorobkowego lub też przy podziale dorobku. Nie ma tu zatem istniejącego
wcześniej zobowiązania z takim świadczeniem, które, w chwili wykonania tego
zobowiązania, na skutek spadku siły nabywczej pieniądza wymagałoby waloryzacji
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2009 r. V CSK 39/09
OSNC-ZD 2010/2/62). Wartość nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty
ustala się według cen z daty wyrokowania, reguła ta nie może być jednak
utożsamiana z waloryzacją wynikająca z art. 3581
§ 3 k.c. Sposób ustalenia
wysokość takiego nakładu, przy zastosowaniu cen z daty wyrokowania, zależy od
okoliczności sprawy. Potrzeba przeszacowania, nazywanego potocznie
waloryzacją, nie uzasadnia zastosowania art. 3581
§ 3 k.p.c.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 206 i art. 207 k.c., zauważyć
należy, że do przepisów tych odsyłają przepisy art. 46 k.r.o. w związku z art. 1035
k.c. Przepis art. 206 k.c. wskazuje, że każdy współwłaściciel jest uprawniony do
współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie jaki
daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych
10
współwłaścicieli. Zgodnie zaś z art. 207 k.c., pożytki i przychody z rzeczy wspólnej
przypadają współwłaścicielom w stosunku do ich udziałów; w takim samym
stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.
Pożytkami są pożytki naturalne i cywilne. Co do zasady, nie można
zakwestionować stanowiska Sądu odwoławczego, że należało dokonać rozliczenia
tych pożytków, co do których zostało ustalone, iż wnioskodawczyni już je osiągnęła.
Rzeczą skarżącego było udowodnienie, że kwota rzeczywiście osiągnięta była
wyższa. Uszło jednak uwagi Sądu, że uczestnik przez cały tok procesu domagał się
jednak ustalenia korzyści odniesionych przez wnioskodawczynię z tytułu
posiadania, z wyłączeniem uczestnika, lokalu objętego współwłasnością wskazując,
że korzyść ta powinna być ustalona według stawek rynkowych. Na obowiązek
współwłaściciela dokonania takiego rozliczenia zwrócił uwagę Sąd Najwyższy
w uchwale z dnia 10 maja 2006 r. III CZP 9/06 (OSNC 2007/3/37). W uchwale
z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08 (OSNC 2009/4/53), Sąd Najwyższy
analizując zagadnienie obowiązku zapłaty wynagrodzenia za korzystanie
z wyłączeniem pozostałych współwłaścicieli z rzeczy będącej przedmiotem
współwłasności, wskazał, że art. 206 k.c. stwarza kompetencje do korzystania
przez wszystkich współwłaścicieli z rzeczy jako całości, nie zaś do korzystania
z rzeczy lub jej części z jednoczesnym wyłączeniem innych uprawnionych.
Takie korzystanie stanowi naruszenie uprawnień pozostałych współwłaścicieli.
Naruszenie uprawnienia do korzystania z rzeczy daje natomiast współwłaścicielowi,
w razie wykazania przesłanek stosowania art. 224 § 2 lub art. 225 k.c., prawo
żądania zapłaty wynagrodzenia od tego współwłaściciela, który wyłącznie korzystał
w całości lub części z przedmiotu współwłasności.
Z tych względów Sąd Najwyższy, uwzględniając wynikający ze skargi
kasacyjnej zakres zaskarżenia, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c., orzekł jak
w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie
art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
11
md