II CSK 215/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:21-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CSK 215/11
POSTANOWIENIE
Dnia 7 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
SSA Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku „E. O.” Spółki Akcyjnej w G.
Oddział w K.
przy uczestnictwie Z. C. i S. C.
o zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 7 października 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 6 maja 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 6 maja 2010 r. oddalił apelację
wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 4 lutego 2010 r.,
oddalającego wniosek „E. – O.” S.A. w G. o zasiedzenie bliżej określonej
służebności przesyłu. U podłoża tego rozstrzygnięcia legł pogląd, że w okresie
sprzed wejścia w życie nowelizacji Kodeksu cywilnego, dokonanej ustawą z dnia 31
stycznia 1989 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilnym (Dz. U. Nr 3, poz. 11),
znoszącej zasadę tzw. jednolitej własności państwowej, czyli przed dniem 1 lutego
1989 r. państwowe osoby prawne (w tym przedsiębiorstwa państwowe)
wykonywały uprawnienia związane z własnością nieruchomości wprawdzie we
własnym imieniu, ale na rzecz Skarbu Państwa, będącego jedynym dysponentem
własności państwowej. Dlatego skutki prawne związane z posiadaniem w tamtym
okresie przez przedsiębiorstwo państwowe nieruchomości (służebności) mogły
powstać tylko na rzecz Skarbu Państwa, a nie na rzecz poprzednika prawnego
wnioskodawcy, jakim był Zakład Energetyczny.
Skarga kasacyjna wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego –
oparta na drugiej podstawie z art. 3983
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 609
w zw. z art. 510 k.p.c., art. 610 § 1 w zw. z art. 670 § 1 k.p.c., a także art. 610 § 1
w zw. z art. 677 k.p.c., i zmierza do uchylenia tego postanowienia oraz orzeczenia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zasadnie Sąd Okręgowy uznał, że skutki prawne związane z posiadaniem
przez przedsiębiorstwo państwowe służebności w okresie sprzed nowelizacji
dokonanej ustawą z dnia 31 stycznia 1989 r. mogły powstać tylko na rzecz Skarbu
Państwa (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 9 maja 2003 r., V CK
24/03 i z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 291/08, nie publ.). Niemniej jednak,
przyjmując, że termin do nabycia spornej służebności w drodze zasiedzenia upłynął
w okresie sprzed tej nowelizacji, Sąd Okręgowy powinien rozważyć, czy nie doszło
do jej nabycia przez Skarb Państwa. Przeszkody ku temu nie stanowiła
okoliczność, że Skarb Państwa nie jest uczestnikiem postępowania w sprawie.
Rację bowiem ma Sąd Okręgowy jedynie o tyle, o ile twierdzi, że obowiązkiem
3
wnioskodawcy jest wskazanie we wniosku wszystkich zainteresowanych w sprawie
(art. 511 § 1 k.p.c.). Jeżeli jednak wnioskodawca nie zrobił tego, to sąd powinien
z urzędu wezwać zainteresowanego, który nie jest uczestnikiem postępowania, do
udziału w sprawie (art. 510 § 2 k.p.c.). Stwierdzenie nabycia własności przez
zasiedzenie – zgodnie z art. 610 § 1 w związku z art. 670 § 1 i 677 § 1 k.p.c. –
może bowiem nastąpić na rzecz innego podmiotu niż wskazany we wniosku (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r., I Cz 194/01, nie
publ.). Dotyczy to także postępowania o stwierdzenia nabycia służebności przesyłu
przez zasiedzenie (por. postanowienie SN z dnia 22 lipca 2010 r. I CSK 606/09,
nie publ.).
Trzeba zauważyć, że wniosek skargi kasacyjnej zmierzał do uchylenia
jedynie zaskarżonego postanowienia. Wstąpienie Skarbu Państwa do udziału
w sprawie dopiero na etapie postępowania apelacyjnego będzie wymagało
rozważenia, czy nie spowoduje ono – w okolicznościach niniejszej sprawy –
pozbawienia go prawa do zaskarżenia orzeczenia w rozumieniu - wynikającej z art.
78 i 176 Konstytucji – zasady kontroli orzeczeń i postępowania sądowego; w razie
zaistnienia takiej sytuacji niezbędne będzie uchylenie postanowienia sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2002 r., III CKN 948/00,
OSNC 2003, nr 5, poz. 68).
Z tych przyczyn orzeczono, jak w postanowieniu.
POSTANOWIENIE
Dnia 7 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
SSA Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku „E. O.” Spółki Akcyjnej w G.
Oddział w K.
przy uczestnictwie Z. C. i S. C.
o zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 7 października 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 6 maja 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 6 maja 2010 r. oddalił apelację
wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 4 lutego 2010 r.,
oddalającego wniosek „E. – O.” S.A. w G. o zasiedzenie bliżej określonej
służebności przesyłu. U podłoża tego rozstrzygnięcia legł pogląd, że w okresie
sprzed wejścia w życie nowelizacji Kodeksu cywilnego, dokonanej ustawą z dnia 31
stycznia 1989 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilnym (Dz. U. Nr 3, poz. 11),
znoszącej zasadę tzw. jednolitej własności państwowej, czyli przed dniem 1 lutego
1989 r. państwowe osoby prawne (w tym przedsiębiorstwa państwowe)
wykonywały uprawnienia związane z własnością nieruchomości wprawdzie we
własnym imieniu, ale na rzecz Skarbu Państwa, będącego jedynym dysponentem
własności państwowej. Dlatego skutki prawne związane z posiadaniem w tamtym
okresie przez przedsiębiorstwo państwowe nieruchomości (służebności) mogły
powstać tylko na rzecz Skarbu Państwa, a nie na rzecz poprzednika prawnego
wnioskodawcy, jakim był Zakład Energetyczny.
Skarga kasacyjna wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego –
oparta na drugiej podstawie z art. 3983
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 609
w zw. z art. 510 k.p.c., art. 610 § 1 w zw. z art. 670 § 1 k.p.c., a także art. 610 § 1
w zw. z art. 677 k.p.c., i zmierza do uchylenia tego postanowienia oraz orzeczenia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zasadnie Sąd Okręgowy uznał, że skutki prawne związane z posiadaniem
przez przedsiębiorstwo państwowe służebności w okresie sprzed nowelizacji
dokonanej ustawą z dnia 31 stycznia 1989 r. mogły powstać tylko na rzecz Skarbu
Państwa (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 9 maja 2003 r., V CK
24/03 i z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 291/08, nie publ.). Niemniej jednak,
przyjmując, że termin do nabycia spornej służebności w drodze zasiedzenia upłynął
w okresie sprzed tej nowelizacji, Sąd Okręgowy powinien rozważyć, czy nie doszło
do jej nabycia przez Skarb Państwa. Przeszkody ku temu nie stanowiła
okoliczność, że Skarb Państwa nie jest uczestnikiem postępowania w sprawie.
Rację bowiem ma Sąd Okręgowy jedynie o tyle, o ile twierdzi, że obowiązkiem
3
wnioskodawcy jest wskazanie we wniosku wszystkich zainteresowanych w sprawie
(art. 511 § 1 k.p.c.). Jeżeli jednak wnioskodawca nie zrobił tego, to sąd powinien
z urzędu wezwać zainteresowanego, który nie jest uczestnikiem postępowania, do
udziału w sprawie (art. 510 § 2 k.p.c.). Stwierdzenie nabycia własności przez
zasiedzenie – zgodnie z art. 610 § 1 w związku z art. 670 § 1 i 677 § 1 k.p.c. –
może bowiem nastąpić na rzecz innego podmiotu niż wskazany we wniosku (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r., I Cz 194/01, nie
publ.). Dotyczy to także postępowania o stwierdzenia nabycia służebności przesyłu
przez zasiedzenie (por. postanowienie SN z dnia 22 lipca 2010 r. I CSK 606/09,
nie publ.).
Trzeba zauważyć, że wniosek skargi kasacyjnej zmierzał do uchylenia
jedynie zaskarżonego postanowienia. Wstąpienie Skarbu Państwa do udziału
w sprawie dopiero na etapie postępowania apelacyjnego będzie wymagało
rozważenia, czy nie spowoduje ono – w okolicznościach niniejszej sprawy –
pozbawienia go prawa do zaskarżenia orzeczenia w rozumieniu - wynikającej z art.
78 i 176 Konstytucji – zasady kontroli orzeczeń i postępowania sądowego; w razie
zaistnienia takiej sytuacji niezbędne będzie uchylenie postanowienia sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2002 r., III CKN 948/00,
OSNC 2003, nr 5, poz. 68).
Z tych przyczyn orzeczono, jak w postanowieniu.