Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 68/11
POSTANOWIENIE
Dnia 19 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
SSA Agnieszka Piotrowska
w sprawie z powództwa Krzysztofa D.
przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Aresztu Śledczego
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 października 2011 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie o kosztach
zawarte w pkt 3 wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 stycznia 2011 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem, objętym punktem 2 wyroku z dnia
20 stycznia 2011 r., Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego. Za przyznaniem pełnomocnikowi pozwanego jedynie części kosztów
procesu przemawiały, w ocenie tego Sądu, przewidziane art. 102 k.p.c., względy
dotyczące trudnej sytuacji majątkowej i rodzinnej powoda, który przebywając w
zakładzie karnym ma ograniczone możliwości zarobkowe, jak również obowiązek
alimentacyjny wobec dwojga małoletnich dzieci.
W zażaleniu powód zarzucił zaskarżonemu postanowieniu naruszenie
art. 102 k.p.c. przez błędne uznanie, że zachodzą przesłanki do częściowego
zwolnienia powoda od obowiązku zwrotu kosztów procesu, podczas gdy zachodzą
przesłanki do nieobciążania go tymi kosztami w całości. Obecna sytuacja
materialna powoda nie zezwala mu na uiszczenie kosztów w orzeczonej wysokości,
ponieważ nie posiada on żadnego majątku, był zwolniony od kosztów sądowych,
a nadto od stycznia 2011 r. wprowadzone zostały zasady zatrudniania osób
odbywających karę pozbawienia wolności, zgodnie z którymi powód może
pracować jedynie w niepełnym zakresie i uzyskuje wynagrodzenie w wysokości
213,40 zł. Niezależnie od tego jego wynagrodzenie zajęte jest przez komornika
sądowego prowadzącego egzekucję zasądzonych na rzecz dzieci alimentów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zastosowanie przez sąd jednej z zasad orzekania o kosztach procesu,
przewidzianych art. 98 do 107 k.p.c., uzależnione jest od wyniku sprawy oraz jej
okoliczności faktycznych. Przyjęcie za podstawę orzeczenia zasady
odpowiedzialności za wynik sporu i obciążenie strony przegrywającej całością, czy
nawet częścią kosztów procesu, może w konkretnej sprawie, kolidować
z poczuciem sprawiedliwości oraz słuszności. W celu zapobieżenia ewentualności
wydania orzeczenia w takich warunkach wprowadzona została możliwość oparcia
go na regule objętej art. 102 k.p.c. Zgodnie z nią, do nieobciążenia strony
przegrywającej sprawę obowiązkiem zwrotu, wygrywającemu przeciwnikowi,
3
kosztów procesu w całości lub części, dojść może, jeśli zaistniały szczególnie
uzasadnione wypadki. Wskazuje to na określenie tej zasady jako wyjątku od
podstawowej, unormowanej w art. 98 § 1 k.p.c., a zarazem wyklucza dokonywanie
rozszerzającej wykładni. Sposób skorzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym
uprawnieniem sądu orzekającego i od oceny tego sądu zależy przesądzenie, że
taki szczególnie uzasadniony wypadek nastąpił w rozpoznawanej sprawie oraz
usprawiedliwia odstąpienie od obowiązku ponoszenia kosztów procesu.
Zakwalifikowanie przypadku jako „szczególnie uzasadnionego” wymaga
rozważenia całokształtu okoliczności faktycznych sprawy. Ingerencja w to
uprawnienie, w ramach rozpoznawania środka zaskarżenia od rozstrzygnięcia
o kosztach procesu, następuje jedynie w sytuacji stwierdzenia, że dokonana ocena
jest dowolna, oczywiście pozbawiona uzasadnionych podstaw. Takiego osądu nie
można odnieść do kwestionowanego orzeczenia, które uwzględnia wszystkie
okoliczności rozpoznanej sprawy. Sąd Apelacyjny zasadnie uznał, że nie stanowią
wystarczającej podstawy do wyłączenia działania reguły ustanowionej w art. 98 § 1
k.p.c. przyczyny usprawiedliwiające przyznanie powodowi zwolnienia od kosztów
sądowych. Można je natomiast uznać za jeden z elementów okoliczności
wskazujących na istnienie szczególnego wypadku. Skarżący nie podaje innych
okoliczności, które należało wziąć pod rozwagę dla określenia zakresu jego
odpowiedzialności na gruncie rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Nie mogło zatem
odnieść zamierzonego rezultatu dążenie do nieobciążania go w ogóle tymi
kosztami, z ponoszeniem których powinien się liczyć, zgłaszając powództwo,
którego zasadności nie zdołał wykazać. Trudne obecnie położenie skarżącego nie
może być traktowane jako stan utrwalony, a tym samym uniemożliwiający
wypełnienie nałożonego obowiązku. Niezależnie od tego zasądzenie kwoty
adekwatnej do zaistnienia przesłanek z art. 102 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
tytułem poniesionych przez pozwanego kosztów procesu nie przenosi się na
skuteczność jej wyegzekwowania.
Z powyższych względów zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw
podlegało oddaleniu w oparciu o art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
md