Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 28/11
POSTANOWIENIE
Dnia 18 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący)
SSN Józef Iwulski (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa T. S.
przeciwko PKP Polskim Liniom Kolejowym S.A. Zakład Linii Kolejowych w W.
o zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym i przyznanie zasiłku
przedemerytalnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 października 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 marca 2011 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 9 marca 2011 r., Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Ś.: 1) oddalił wniosek powoda T. S. o ustanowienie
pełnomocnika z urzędu oraz 2) odrzucił skargę powoda o wznowienie
postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 23
października 2007 r., VII Pa […], w sprawie przeciwko pozwanemu PKP Polskie
Linie Kolejowe S.A. Zakładowi Linii Kolejowych o zaliczenie okresu pracy w
gospodarstwie rolnym i przyznanie zasiłku przedemerytalnego. W uzasadnieniu
tego postanowienia Sąd Okręgowy wywiódł, że skarga powoda o wznowienie
postępowania jest niedopuszczalna, bowiem nie została oparta na ustawowej
2
podstawie wznowienia. W szczególności nowymi okolicznościami faktycznymi lub
środkami dowodowymi, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których
powód nie mógł skorzystać w postępowaniu prawomocnie zakończonym, nie są
okoliczności, które skarżący przywołał ogólnikowo w skardze o wznowienie
postępowania. W ocenie Sądu Okręgowego, nie wystąpiły też przesłanki
wznowienia postępowania wskazane w art. 401 pkt 2 k.p.c., mające polegać
według twierdzeń powoda na pozbawieniu go w zakończonym postępowaniu `praw
konstytucyjnych@ wskutek wadliwych działań adwokata wówczas ustanowionego
dla powoda z urzędu.
Na postanowienie Sądu Okręgowego powód wniósł zażalenie do Sądu
Najwyższego, w którym zarzucił naruszenie: 1) art. 117 § 5 k.p.c. przez `odmowę
udzielenia adwokata z urzędu, na etapie wnoszenia skargi o wznowienie
postępowania, gdy przy tym samym stanie faktycznym został ustanowiony adwokat
dopiero na etapie postępowania w sprawie zażalenia"; 2) art. 130 § 1 k.p.c. przez
`zaniechanie przez Sąd wezwania skarżącego do przedłożenia oświadczenia o
stanie rodzinnym i majątkowym na rozpoznawania wniosku o ustanowienie
adwokata, z dnia 31.1.2011 r.". W uzasadnieniu zażalenia powód wywiódł, że
podstawę zażalenia wyznacza art. 394 k.p.c. `wobec utraty mocy obowiązywania
art. 3941
§ 2 k.p.c. w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9
lutego 2010 r. (Dz.U. Nr 24, poz. 125) sygnatura: SK 10/09". Zdaniem żalącego się,
w sprawie zachodziły przesłanki ustanowienia dla powoda adwokata z urzędu już w
chwili składania pierwszego wniosku o ustanowienie pełnomocnika procesowego
(w piśmie z dnia 31 stycznia 2011 r.). Tymczasem Sąd Okręgowy badał przesłanki
dopuszczalności ustanowienia adwokata z urzędu dopiero na etapie postępowania
zażaleniowego, bowiem dopiero wtedy wezwał powoda do złożenia oświadczenia o
stanie majątkowym i rodzinnym. Skoro po ujawnieniu treści tego oświadczenia na
etapie postępowania zażaleniowego zasadne okazało się ustanowienie
pełnomocnika procesowego z urzędu, to należy wnioskować, że ta przesłanka
istniała już na etapie składania pierwotnego wniosku o ustanowienie pełnomocnika.
Już wtedy Sąd powinien zobowiązać powoda do złożenia stosownego
oświadczenia, co ujawniłoby okoliczności dające podstawę ustanowienia adwokata.
Gdyby zaś Sąd zastosował art. 130 § 1 k.p.c. i wezwał powoda do złożenia
3
oświadczenia, to wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu zostałby
rozpoznany w oparciu o zebrany materiał procesowy a powodowi zostałaby
udzielona pomoc prawna z urzędu, co w konsekwencji doprowadziłoby do
usunięcia braków formalnych skargi o wznowienie postępowania i do jej
merytorycznego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest bezzasadne w pierwszej kolejności z tego względu, że
podniesiono w nim zarzuty skierowane wyłącznie przeciwko tej części
postanowienia Sądu Okręgowego, która dotyczy odmowy uwzględnienia wniosku
powoda o ustanowienie pełnomocnika procesowego z urzędu (punkt pierwszy).
Jakkolwiek postanowienie Sądu Okręgowego zostało zaskarżone w całości (czyli
także w zakresie, w jakim dotyczy odrzucenia skargi o wznowienie postępowania),
to jednak w zażaleniu ograniczono się do przedstawienia argumentów mających
wykazać nieprawidłowości Sądu Okręgowego przy rozpoznawaniu wniosku powoda
o ustanowienie dla niego pełnomocnika procesowego z urzędu na etapie
postępowania skargowego. Sąd Najwyższy w postępowaniu zażaleniowym jest
związany zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa procesowego (postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2009 r., I PZ 17/09, OSNP 2011 nr 15-16, poz.
207) a w zażaleniu powoda nie przedstawiono żadnych zarzutów odnośnie do
zaskarżalnej części postanowienia Sądu Okręgowego co do odrzucenia skargi o
wznowienie postępowania (art. 3941
§ 2 k.p.c.). Na postanowienie Sądu
Okręgowego w części dotyczącej odmowy ustanowienia pełnomocnika z urzędu
według art. 3941
k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego nie przysługuje. Kontrola
tego orzeczenia jest możliwa tylko przy odpowiednim zastosowaniu art. 380 k.p.c.
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2001 r., I PZ 85/00,
OSNAPiUS 2002 nr 19, poz. 464; z dnia 21 listopada 2001 r., I CZ 165/01, OSNC
2002 nr 7-8, poz. 102; z dnia 17 stycznia 2003 r., I CZ 193/02, LEX nr 583737 i z
dnia 23 września 2004 r., III CZ 71/04, LEX nr 137559). W tym celu konieczny jest
jednak sformułowany w sposób jednoznaczny (wyraźny) wniosek o rozpoznanie
przez Sąd Najwyższy na podstawie art. 380 k.p.c. zasadności postanowienia w
4
niezaskarżalnej części dotyczącej odmowy ustanowienia pełnomocnika z urzędu
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 12 października 2007 r., I PZ 20/07
(OSNP 2008 nr 21-22, poz. 320 i z dnia 17 lipca 2008 r., II CZ 54/08, LEX nr
447663). Ponieważ taki wniosek nie został sformułowany w zażaleniu powoda to
zarzuty dotyczące odmowy ustanowienia pełnomocnika z urzędu nie mogą być
przez Sąd Najwyższy brane pod rozwagę.
Prawdopodobnie w celu wykazania, że postanowienie Sądu Okręgowego
jest zaskarżalne także w części dotyczącej ustanowienia pełnomocnika z urzędu,
powód powołał się na art. 394 k.p.c. jako podstawę prawną zażalenia, twierdząc, że
art. 3941
§ 2 k.p.c. utracił moc obowiązującą wskutek wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 9 lutego 2010 r., SK 10/09 (Dz.U. Nr 24, poz. 125; OTK-A
2010 nr 2, poz. 10; Polski Proces Cywilny 2011 nr 3, s. 168, z glosą M. Michalskiej-
Marciniak). Jest to pogląd oczywiście nietrafny. W wyroku tym Trybunał stwierdził
jedynie, że art. 3941
§ 2 k.p.c. w zakresie, w jakim - w brzmieniu obowiązującym do
dnia 21 maja 2009 r. - nie dawał podstaw do zaskarżenia postanowienia w
przedmiocie kosztów procesu zasądzonych po raz pierwszy przez sąd drugiej
instancji, jest niezgodny z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1, w związku z art. 45
ust. 1 oraz w związku z art. 32 Konstytucji RP. Z orzeczenia tego nie wynika więc,
by art. 3941
§ 2 k.p.c. utracił moc obowiązującą a jedynie, że niezgodne z
Konstytucją było pominięcie dopuszczenia zażalenia na postanowienie w
przedmiocie kosztów procesu zasądzonych po raz pierwszy przez sąd drugiej
instancji. Wskutek tego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, z dniem 22 maja 2009
r. art. 3941
k.p.c. otrzymał nowe brzmienie przez dodanie w paragrafie pierwszym
punktu drugiego, zgodnie z którym zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na
postanowienie sądu drugiej instancji co do kosztów procesu, które nie były
przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji (por. też wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 27 marca 2007 r., SK 3/05, Dz.U. Nr 61, poz. 418; OTK-A
2007 nr 3, poz. 32; Przegląd Sądowy 2007 nr 11-12, s. 190, z glosą P.
Grzegorczyka). W obowiązującym stanie prawnym wyłączną podstawą prawną
wniesienia przez stronę zażalenia do Sądu Najwyższego jest nadal art. 3941
§ 1
k.p.c. a art. 394 § 1 k.p.c. - na który powołał się powód - takiej podstawy nie może
stanowić, gdyż dotyczy zażaleń na wskazane w nim postanowienia (zarządzenia
5
przewodniczącego) sądu pierwszej instancji (co do zażalenia na postanowienie
sądu drugiej instancji o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania w sprawach,
w których nie przysługuje skarga kasacyjna, patrz wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 12 stycznia 2010 r., SK 2/09, Dz.U. Nr 15, poz. 82; OTK-A
2010 nr 1, poz. 1).
W tym stanie rzeczy, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z
art. 3941
§ 3 k.p.c. postanowił jak na wstępie.

II PZ 28/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia