Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 50/11
POSTANOWIENIE
Dnia 17 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Iwona Koper (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSA Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego
w M.
przy uczestnictwie Gminnej Spółdzielni Rolników "SAMOPOMOC CHŁOPSKA"
w M.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 listopada 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 31 maja 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu celem ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Skarb Państwa - Naczelnik Urzędu Skarbowego w M. wniósł o dokonanie
wpisu hipoteki przymusowej na kwotę 1.174,82 zł z tytułu podatku od towarów i
usług w dziale IV księgi wieczystej o numerze Kw nr /…/ prowadzonej przez Sąd
Rejonowy dla nieruchomości stanowiącej własność Gminnej Spółdzielni Rolników
„Samopomoc Chłopska" w M. , załączając do wniosku administracyjny tytuł
wykonawczy /…/.
Sąd Rejonowy Wydział Ksiąg Wieczystych postanowieniem z dnia 13
listopada 2009 r. oddalił wniosek, a Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 31 maja
2010 r w sprawie III Ca /…/ oddalił apelację wnioskodawcy od tego postanowienia,
wskazując w uzasadnieniu że wskazany wyżej tytuł wykonawczy nie może stanowić
podstawy wpisu hipoteki przymusowej, gdyż wnioskodawca nie wykazał, że
dołączony do wniosku tytuł zostały doręczony zobowiązanej GSR „Samopomoc
Chłopska" z pouczeniem o prawie zgłoszenia zarzutów, a tym samym brak podstaw
do ustalenia, że stwierdzony tym tytułem obowiązek jest wymagalny.
W skardze kasacyjnej od powyższego postanowienia Sądu Okręgowego
wnioskodawcy zarzucił naruszenie art. 109 ustęp 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r.
o księgach wieczystych i hipotece, art. 34 § 1 i art. 35 § 1, 2 pkt 2 i § 3 ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997 r. ordynacji podatkowej w związku z art. 27 § 1 punkt 3 i 9
ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
przez błędna wykładnię polegającą na uznaniu, że hipotekę przymusową można
ustanowić na podstawie administracyjnego tytułu wykonawczego tylko
po wszczęciu egzekucji administracyjnej i przedłożeniu dowodu jej wszczęcia
(doręczeniu dłużnikowi odpisu tytułu wykonawczego z pouczeniem o prawie
wniesienia zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym w administracji).
W ramach drugiej podstawy kasacyjnej zarzucono naruszenie
przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie
art. 6268
§ 2 k.p.c. przez uznanie, że administracyjny tytuł wykonawczy nie jest
wystarczającą podstawą wpisu hipoteki przymusowej, art. 244 § 1 k.p.c. przez
zakwestionowanie treści dokumentu urzędowego, jakim jest administracyjny tytuł
wykonawczy, a w szczególności zawartej w nim klauzuli, że obowiązek objęty tym
3
tytułem jest wymagalny, naruszenie art. 6269
k.p.c. w związku z art. 27 § 1 ustawy
z dnia 17.06.1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przez
przyjęcie, że załączony administracyjny tytuł wykonawczy jest niekompletny oraz
naruszenie art. 386 § 1 k.p.c. , art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., a także
art. 6269
k.p.c. przez oddalenie apelacji zamiast jej uwzględnienia jako zasadnej.
Formułując powyższe zarzuty skarżący domagał się uchylenia tego
postanowienia oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie z uwagi na
trafność większości podniesionych w niej zarzutów proceduralnych
i materialnoprawnych.
Stosownie do art. 109 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece
wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym,
określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego
tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika. Dotyczy to także
tytułu wykonawczego , o którym mowa w art. art. 26 § 1 i 2 ustawy z dnia 17
czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t. jedn. Dz. U.
z 2002 r. Nr 110, poz. 968).
Zgodnie z tymi przepisami, organ egzekucyjny wszczyna egzekucję
administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego
tytułu wykonawczego, sporządzonego według wzoru określonego w rozporządzeniu
ministra właściwego do spraw finansów publicznych, zawierającego treść określoną
w art. 27 ustawy. Stosownie do art. 27 § 1 pkt 3 tytuł ten powinien zawierać
stwierdzenie, że podlegający egzekucji obowiązek jest wymagalny, zaś organ
egzekucyjny opatruje tytuł wykonawczy klauzulą o skierowaniu do egzekucji
administracyjnej (art. 27 § 1 pkt 10).
Przedłożony przez wnioskodawcę tytuł wykonawczy /…/ został sporządzony
przez wierzyciela stosownie do wymaganego wzoru określonego w rozporządzeniu
Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych
przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t. jedn. Dz. U. 2005 r., Nr
229, poz. 1954 ze zm.).
4
Formularz wzoru zawiera klauzulę, że obowiązek objęty tytułem
wykonawczym jest wymagalny oraz klauzulę o skierowaniu tytułu wykonawczego
do egzekucji administracyjnej. Tym samym wierzyciel opatrując podpisem
i pieczęcią dołączony tytuł wykonawczy, stwierdził jednoznacznie, że obowiązek
objęty tym tytułem jest wymagalny. Z kolei organ egzekucyjny opatrując ten tytuł
podpisem i pieczęcią stwierdził, iż zostały one skierowane do egzekucji
administracyjnej.
Żądanie dodatkowych dowodów wymagalności obowiązku objętego tym
tytułem, w szczególności dowodu doręczenia go zobowiązanej Spółdzielni, nie
znajduje uzasadnienia w art. 109 ust. 1 u.k.w.h., art. 35 § 2 pkt 2 Ordynacji
podatkowej ani też w art. 27 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
W tym stanie rzeczy za trafny uznać należy sformułowany w ramach
pierwszej podstawy kasacyjnej zarzut naruszenia art. 109 ust. 1 u.k.w.h., art. 35 § 2
pkt 2 Ordynacji podatkowej oraz art. 27 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji, polegający na uzależnieniu ustanowienia hipoteki przymusowej od
przedłożenia dowodu doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego,
skoro nie ma ku temu podstawy prawnej
Zgodnie z art. 35 § 1 i § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej hipoteka przymusowa
powstaje co do zasady przez dokonanie wpisu do księgi wieczystej, którego
podstawą jest m.in. tytuł wykonawczy, którego niezbędne elementy, podlegające
badaniu sądu wieczystoksięgowego, określają przepisy art. 27 ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Jeżeli więc do wniosku o wpis hipoteki przymusowej z tytułu podatku
od towarów i usług skarżący dołączył tytuł wykonawczy spełniający wymogi
określone powołanym ostatnio przepisem, to sąd wieczystoksięgowy powinien na
podstawie art. 35 § 3 Ordynacji podatkowej ocenić zasadność tego wniosku pod
kątem obowiązujących przepisów i dokonać wpisu hipoteki przymusowej, bez
badania, czy doszło do wszczęcia postępowania egzekucyjnego w następstwie
doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, gdyż ostatnio
wymieniona przesłanka nie wynika z żadnego z powołanych wyżej przepisów.
5
Powyższe stwierdzenie implikuje przyjęcie zasadności wskazanego przez
skarżącego zarzutu naruszenia art. 6268
§ 2 k.p.c., wyznaczającego granice
kognicji sądu wieczystoksięgowego, ponieważ skuteczność doręczenia tytułu
wykonawczego jako elementu oceny prawidłowości trybu procedowania
w postępowaniu administracyjnym nie podlega badaniu przez Sąd
wieczystoksięgowy.
Nie podlegają kognicji sądu wieczystoksięgowego inne okoliczności aniżeli
te, które dotyczą wniosku, dołączonych do niego dokumentów i treści księgi
wieczystej (por. postanowienie SN z dnia 17.11.2005 roku, IV CSK 5/05, Lex nr
186707, postanowienie SN z dnia 27.04.2001 roku, III CKN 372/00, Lex nr 52359).
Poza zakres jego kognicji natomiast wykracza badanie prawidłowości trybu
prowadzenia postępowania administracyjnego i merytorycznej treści tytułu
wykonawczego. Wynikający z art. 6268
§ 2 k.p.c. obowiązek sądu
wieczystoksięgowego badania m.in. zawartości tytułu wykonawczego (w tym m.in.
klauzuli stwierdzającej wymagalność określonego nim obowiązku) nie może być
utożsamiany z badaniem prawidłowości przeprowadzenia postępowania
administracyjnego, w którym tytuł ten został wydany.
Sformułowany w apelacji zarzut naruszenia art. 244 § 1 k.p.c., jest
pozbawiony uzasadnionych podstaw z uwagi na to, że Sąd II instancji nie odmówił
załączonemu do wniosku tytułowi wykonawczemu waloru dokumentu urzędowego,
nie stwierdził bowiem, że tytuł nie zawiera niezbędnej klauzuli w postaci
oświadczenia, że obowiązek objęty tytułem jest wymagalny.
Odmowę uznania tytułu za wystarczającą podstawę do dokonania wpisu
hipoteki przymusowej uzasadnił w zaskarżonym orzeczeniu nie brakami co do
niezbędnych elementów ich treści i (określonych w art. 27 § 1 ustawy z 1966 r.
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji), ale niewykazaniem przez
wnioskodawcę, że dłużnikowi doręczony został jego odpis.
Na koniec wskazać należy, że w postanowieniu SN z dnia 20 maja 1998
roku (II CKN 782/97, Lex nr 50743) sformułowany został pogląd, że administracyjny
tytuł wykonawczy nie stanowi podstawy wpisu hipoteki przymusowej, o ile dłużnik
pozbawiony został możliwości złożenia zarzutów przewidzianych w art. 32 § 1
6
u.p.e.a., tzn. w warunkach braku wyczerpania postępowania instancyjnego
w administracji, a więc gdy do tytułu wykonawczego nie dołączono dowodu
doręczenia dłużnikowi odpisu tytułu wykonawczego ze stosownym pouczeniem.
Podobnie orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23 czerwca 2005 roku
(II CK 92/05, Lex nr 180869).
Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w tej sprawie nie podziela jednak
powyższego poglądu. Prezentowane natomiast w niniejszym rozstrzygnięciu
stanowisko znajduje oparcie w nowszym orzecznictwie SN (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2011 r., IV CSK 349/10, nie publ.,
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2011 r., IV CSK 392/10,
Lex nr 784974).
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
jw