Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 164/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z odwołania S.K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 listopada 2011 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 18 stycznia 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 15 kwietnia 2010 r. odmówił
ubezpieczonemu S. K. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.
Zdaniem organu rentowego wnioskodawca nie udowodnił na dzień 1 stycznia 1999
r. jakiegokolwiek okresu pracy w szczególnych warunkach. Do stażu pracy w
szczególnych warunkach organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu okresu
zatrudnienia na stanowisku kierownika warsztatu od 1 marca 1975 r. do 31 grudnia
1998 r. w „M" Spółce z o.o.
S.K. odwołał się od powyższej decyzji.
Sąd Okręgowy– Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 30
września 2010 r., zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do
wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.
Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony ukończył 60 lat w dniu 13 stycznia
2010 r. Na dzień 1 stycznia 1999 r. organ rentowy wyliczył wnioskodawcy ogólny
staż ubezpieczeniowy w łącznym wymiarze 28 lat, 10 miesięcy i 11 dni. Spór
sprowadzał się do oceny czy praca wnioskodawcy w okresie od 1 marca 1975 r. do
31 grudnia 1998 r. w „M." Spółce z o.o. na stanowisku kierownika warsztatu była
pracą w szczególnych warunkach. W celu ustalenia charakteru pracy
wnioskodawcy w powyższym okresie Sąd Okręgowy dopuścił dowód z zeznań
świadków oraz z akt osobowych wnioskodawcy. Z zeznań świadków wynikało, że
ubezpieczony wykonywał bezpośredni nadzór nad brygadami remontowymi
warsztatu. Podlegało mu od 20 do 30 osób. Remonty dotyczyły maszyn
znajdujących się na terenie zakładu w B. oraz w punktach skupu w terenie i w
oddziale w B. Ponadto przeprowadzane były remonty, przeglądy, konserwacje,
demontaż maszyn, instalowanie nowych linii i maszyn oraz naprawa wózków
akumulatorowych. Zdaniem Sądu Okręgowego wnioskodawca jako osoba
sprawująca nadzór przebywał na stanowiskach pracy w tych działach, gdzie
wykonywano prace w szczególnych warunkach. Był narażony na oddziaływanie
amoniaku, kreonu, hałasu i wilgoci. Jako kierownik warsztatu sprawował
bezpośredni nadzór nad pracą podległych mu pracowników. Natomiast praca
biurowa zajmowała mu niewiele czasu. Ubezpieczony przedstawił także
świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym stwierdzono,
3
że w okresie od 1 marca 1975 r. do 30 czerwca 2000 r., będąc zatrudnionym na
stanowisku kierownika warsztatu w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał
prace wymienione w pkt 24 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych w warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zdaniem Sądu
Okręgowego, ponieważ zatrudnienie wnioskodawcy na stanowisku kierownika
warsztatu nie budziło wątpliwości, nie było potrzeby dopuszczenia dowodu z opinii
biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na okoliczność oceny
charakteru jego pracy w spornym okresie. W świetle zeznań świadków i zakresu
czynności znajdującego się w aktach osobowych, należało uznać odwołanie od
decyzji organu rentowego za uzasadnione i przyznać S. K. prawo do emerytury.
Wykazane w zakresie czynności prace o charakterze biurowym w przeważającym
zakresie dotyczyły czynności jednorazowych.
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł organ rentowy, zarzucając
naruszenie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze –
poprzez ustalenie, że wnioskodawca spełnia warunki do przyznania wcześniejszej
emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy zdaniem organu
rentowego materiał dowodowy zebrany w sprawie tego nie potwierdza.
Sąd Apelacyjny– Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 18
stycznia 2011 r., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że kwestią sporną było ustalenie charakteru pracy
wnioskodawcy od 1 marca 1975 r. do 31 grudnia 1998 r., czyli w okresie
zatrudnienia na stanowisku kierownika warsztatu w „M." Spółce z o.o. Zaliczenie
tego okresu do stażu pracy w szczególnych warunkach warunkowało przyznanie
wnioskodawcy prawa do emerytury w wieku obniżonym na podstawie art. 184
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Ze świadectwa pracy wystawionego przez pracodawcę wynikało,
że wnioskodawca w powyższym okresie wykonywał prace wymienione w pkt 24
4
działu XIV wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych w warunkach lub w szczególnym charakterze. W punkcie 24 działu
XIV załącznika A wymieniono „kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości
produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w
których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie".
Świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest dokumentem prywatnym,
wystawionym przez pracodawcę, i podlega ocenie sądu jak każdy inny dowód.
W ocenie Sądu Apelacyjnego ze zgromadzonego w sprawie materiału
dowodowego nie wynika, że w spornym okresie, w czasie zatrudnienia na
stanowisku kierownika warsztatu, wnioskodawca wykonywał w pełnym wymiarze
czasu pracy nadzór, o którym mowa w punkcie 24 działu XIV załącznika A do
rozporządzenia. Z wyjaśnień ubezpieczonego wynikało, że jako kierownik warsztatu
miał za zadanie nadzorować pracę pracowników zatrudnionych w warsztacie, tj.
konserwatorów maszyn i urządzeń do przerobu mleka, pracowników montażu
urządzeń technologicznych, spawaczy, chłodniarzy, frezerów i tokarzy.
Wnioskodawcy podlegało od 30 do 40 osób. W warsztacie byli zatrudnieni
brygadziści, którzy bezpośrednio nadzorowali pracę pracowników warsztatowych, a
wnioskodawca był zwierzchnikiem brygadzistów i nadzorował także pracę
referenta. W zakresie czynności wnioskodawcy przewidziano, że do zakresu jego
obowiązków należy nadzór nad pracą brygad mechaników konserwatorów,
mechaników spawaczy i konserwatorów wózków akumulatorowych, a ponadto
czynności biurowe, instalowanie nowych maszyn, konserwacja maszyn,
prowadzenie kart ruchu maszyn i inne. Z kolei zeznający w sprawie świadkowie
potwierdzili, że wnioskodawca jako kierownik warsztatu miał za zadanie utrzymanie
w ruchu zakładu mleczarskiego. Przeprowadzane były remonty, przeglądy,
konserwacja, demontaż maszyn oraz instalowanie nowych linii i maszyn. Pod
nadzorem wnioskodawcy pracowało około 30 osób.
Sąd Apelacyjny przypomniał poglądy orzecznictwa dotyczące pracy w
szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyroki Sądu Najwyższego
z 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, LEX nr 375653, z 24 września 2009 r., II UK
31/09, LEX nr 559949 oraz 4 października 2007 r., I UK 111/09, LEX nr 375689).
5
Sąd Apelacyjny stwierdził, że z materiału dowodowego zgromadzonego w
sprawie wynika, iż wnioskodawca w spornym okresie nie sprawował
bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji na kierowanym przez siebie
oddziale, dozór taki był sprawowany przez brygadzistów, których pracą skarżący
kierował i ją nadzorował, a jego obowiązki polegały także na wykonywaniu innych
licznych czynności służbowych przypisanych do zajmowanego stanowiska
kierownika warsztatu (czynności związane z montażem i demontażem maszyn,
konserwacją maszyn, nadzorowaniem referenta, sporządzaniem planu remontów,
prowadzeniem kart ruchu maszyn i inne), niebędących pracą w szczególnych
warunkach. Wnioskodawca nadzorował także pracę tych pracowników, którzy nie
wykonywali pracy w szczególnych warunkach – frezerów, tokarzy, konserwatorów,
a dodatkowo w okresie letnim szkolił z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy
uczniów szkół i przydzielał tych uczniów do brygadzistów. Taki zakres obowiązków
wnioskodawcy dowodzi, że oprócz nadzoru nad pracownikami pracującymi w
szczególnych warunkach i czynności administracyjnych z tym związanych
wykonywał on także szereg innych prac niezwiązanych z nadzorem w rozumieniu
punktu 24 dział XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia.
Zdaniem Sądu drugiej instancji, w czasie zatrudnienia od 1 marca 1975 r. do
31 grudnia 1998 r. w „M." Spółce z o.o. na stanowisku kierownika warsztatu
wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy czynności
określonych w pkt 24 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do
rozporządzenia. Czym innym jest bowiem stałe sprawowanie dozoru polegającego
na bezpośrednim strzeżeniu prawidłowego toku produkcji i bezpieczeństwa
zatrudnionych przy niej pracowników i innych osób, a czym innym wykonywanie
zwierzchniego nadzoru kierowniczego nad prawidłową organizacją pracy i
funkcjonowaniem całego oddziału.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego wniósł w imieniu
wnioskodawcy jego pełnomocnik, zaskarżając wyrok ten w całości. Skarga
kasacyjna została oparta na podstawach:
1) naruszenia prawa materialnego, a mianowicie: a) art. 184 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w związku z § 2 ust. 1 i § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z
6
dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co polegało na
nieuznaniu przez Sąd Apelacyjny spornych okresów zatrudnienia ubezpieczonego
za pracę w szczególnych warunkach, a tym samym odmowie przyznania mu
„prawa do wcześniejszej emerytury” z tego tytułu; b) § 1 ust. 2 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskutek pominięcia przez Sąd Apelacyjny
wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych
warunkach w spółdzielczości mleczarskiej, stanowiącego załącznik Nr 1 do uchwały
Nr 16/83 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczości Mleczarskiej z dnia 27
czerwca 1983 r., podjętej na podstawie przedmiotowego przepisu rozporządzenia;
2) naruszenia przepisów postępowania, a mianowicie: art. 328 § 2 w związku
z art. 391 § 1 k.p.c., polegającego na braku uzasadnienia zaskarżonego wyroku
odpowiadającego wymogom procesowym w zakresie podstawowych
merytorycznych aspektów sprawy stanowiących przesłanki rozstrzygnięcia
reformatoryjnego.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na
kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona, co dotyczy przede wszystkim
naruszenia § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 34 ze zm.) na skutek
pominięcia przez Sąd Apelacyjny wykazu stanowisk pracy, na których są
wykonywane prace w szczególnych warunkach w spółdzielczości mleczarskiej,
stanowiącego załącznik Nr 1 do uchwały Nr 16/83 Zarządu Centralnego Związku
Spółdzielczości Mleczarskiej z dnia 27 czerwca 1983 r. (Biuletyn CZSMl Nr 5, poz.
34). Zgodnie § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów, właściwi ministrowie,
kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w
porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i
7
nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane
prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. Sąd Apelacyjny
nie odniósł się w swoich rozważaniach do wykazu stanowisk pracy, na których są
wykonywane prace w szczególnych warunkach w spółdzielczości mleczarskiej,
stanowiącego załącznik Nr 1 do uchwały Nr 16 Zarządu Centralnego Związku
Spółdzielczości Mleczarskiej z dnia 27 czerwca 1983 r. Co prawda, wykazy
resortowe mają charakter jedynie informacyjny, techniczno-porządkujący i
uściślający, jednakże z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego
lub centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw
Socjalnych ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane
stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć
domniemanie faktyczne (art. 231 k.p.c.), że praca na tym stanowisku w istocie
wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska
pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych –
stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25
lutego 2010 r., II UK 218/09, LEX nr 590247). Pracodawca wydał skarżącemu
świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, co może sugerować, że
wnioskodawca faktycznie pracował w takich warunkach.
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., posiadające odpowiednie okresy
pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą przejść na
emeryturę w wieku obniżonym (w przypadku mężczyzn wynosi on 60 lat), co
wynika z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Według § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
szczegółowy wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w
szczególnych warunkach wymienione w wykazach A i B rozporządzenia, zawarty
jest w zarządzeniach resortowych wydanych przez właściwych ministrów,
kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze. Na
podstawie upoważnienia normatywnego wynikającego z § 1 ust. 2 rozporządzenia
Zarząd Centralnego Związku Spółdzielni Mleczarskich uchwałą Nr 16/83 z dnia 27
czerwca 1983 r. ustalił wykaz stanowisk pracy w spółdzielczości mleczarskiej, na
8
których wykonywane są prace w szczególnych warunkach. Charakter prawny
wykazów resortowych czy branżowych (w tym wykazów ustalonych przez Centralny
Związek Spółdzielni Mleczarskich dla pracowników zatrudnionych w spółdzielczości
mleczarskiej) został poddany ocenie w orzecznictwie (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392, z 24
września 2009 r., II UK 31/09, LEX nr 559949 i z 25 lutego 2010 r., II UK 218/09,
LEX nr 590247). W orzecznictwie przyjmuje się, że wykazem o charakterze
branżowym, konkretyzującym rodzaje prac wykonywanych w szczególnych
warunkach w spółdzielczości mleczarskiej jest wykaz dołączony (jako załącznik) do
uchwały Nr 16/83 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielni Mleczarskich z 27
czerwca 1983 r. w sprawie stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w
szczególnych warunkach w spółdzielczości mleczarskiej.
Skoro w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach
wystawionym przez pracodawcę skarżącego powołano pkt 24 działu XIV wykazu A
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., w którym została
wymieniona ogólnie jako rodzaj pracy w szczególnych warunkach „kontrola
międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-
techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są
prace wymienione w wykazie", a szczegółowy wykaz tych prac (wykonywanych w
szczególnych warunkach w spółdzielczości mleczarskiej) zawierał dopiero wykaz
zamieszczony w załączniku do uchwały Nr 16/83 Zarządu Centralnego Związku
Spółdzielni Mleczarskich z dnia 27 czerwca 1983 r., to zadaniem stojącym przed
Sądem Apelacyjnym było dokonanie ocen materialnoprawnych w rozpoznawanej
sprawie nie tylko w oparciu o ramowy wykaz A stanowiący załącznik do
rozporządzenia Rady Ministrów, ale przede wszystkim w oparciu o szczegółowy
wykaz branżowy stanowiący załącznik do uchwały Zarządu Centralnego Związku
Spółdzielni Mleczarskich, ponieważ dopiero ten wykaz ukazywał specyfikę pracy w
szczególnych warunkach w zakładach branży mleczarskiej.
Jeżeli przesłanką uznania dozoru inżynieryjno-technicznego za pracę
wykonywaną w szczególnych warunkach jest to, aby był on sprawowany na
oddziałach, gdzie jako podstawowe wykonywane są prace w szczególnych
warunkach, to nie sposób jest dokonać oceny, czy w określonych oddziałach
9
zakładu mleczarskiego (w realiach rozpoznawanej sprawy - w warsztacie oraz w
oddziałach produkcyjnych, gdzie były wykonywane prace dozorowane przez
skarżącego) prace wykonywane jako podstawowe miały taki charakter bez
szczegółowego i dokładnego określenia ich (na czym polegały) oraz bez ich
odniesienia do szczegółowego wykazu branżowego. Ustalenia i oceny poczynione
przez Sąd Apelacyjny co do rodzaju i charakteru prac wykonywanych przez
wnioskodawcę i rozważania czy wykonywał on pracę w szczególnych warunkach
powinny być odniesione do objętych szczegółowym wykazem branżowym
stanowisk pracy w szczególnych warunkach w spółdzielczości mleczarskiej,
określonych w załączniku do uchwały Nr 16/83 Zarządu Centralnego Związku
Spółdzielni Mleczarskich z dnia 27 czerwca 1983 r. Opisane przez skarżącego
stanowiska pracy, które nadzorował w ramach dozoru inżynieryjno-technicznego,
podlegały ocenie w świetle wykazu branżowego. Ustalenie, że były to stanowiska
pracy (jeszcze w Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej), na których wykonywano
pracę w szczególnych warunkach, dawałoby podstawę do ewentualnego ustalenia,
że praca wnioskodawcy, jeżeli polegała na dozorze sprawowanym stale, w pełnym
wymiarze czasu pracy i bezpośrednio nad stanowiskami pracy w szczególnych
warunkach, była również pracą w szczególnych warunkach.
Konieczność poczynienia w tym przedmiocie odpowiednich ustaleń
faktycznych i ocen prawnych determinowała prawidłowe zastosowanie prawa
materialnego, w szczególności art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998
r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 2
ust. 1 i § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze. Sąd Apelacyjny nie poczynił w tej mierze rozważań i
ocen z uwzględnieniem wykazu branżowego konkretyzującego stanowiska pracy,
na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach w spółdzielczości
mleczarskiej.
Przypomnienia wymaga prezentowane w orzecznictwie stanowisko, zgodnie
z którym jeżeli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-
technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24 działu XIV
10
wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. kontrolą lub
dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem
pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w
rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni
dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym
dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z
nim dokumentacji. Czym innym jest wykonywanie czynności administracyjno-
biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego,
a czym innym wykonywanie w ramach zakresu obowiązków również innych
czynności, niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad
procesem produkcji. Wykonywanie takich czynności w ramach zakresu obowiązków
na danym stanowisku pracy uniemożliwia sprawowanie dozoru stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji wyłącza zaliczenie takiego okresu
zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach (wyrok Sądu Najwyższego z 24
września 2009 r., II UK 31/09, LEX nr 559949). Czynności obejmujące
sporządzenie dokumentacji związanej z dozorem stanowią integralną część
sprawowanego dozoru. Nie ma zatem podstaw do ich wyłączania i traktowania
odrębnie. W sytuacji, gdy dozór inżynieryjno-techniczny jest pracą w szczególnych
warunkach i praca polegająca na dozorze była wykonywana stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy, nie ma żadnej potrzeby ustalania, ile czasu pracownik
poświęcał na bezpośredni nadzór nad pracownikami, a ile na inne czynności, które
również były związane z tym dozorem (wyrok Sądu Najwyższego z 11 marca 2009
r., II UK 243/08, LEX nr 550990). Objęcie nadzorem lub kontrolą, o których mowa w
pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.,
także innych niż wymienione w wykazie A prac nie wyłącza zakwalifikowania
samego nadzoru lub kontroli jako pracy w szczególnych warunkach, jeżeli te inne
(podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale
podstawowe (wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007 r., I UK 111/07, LEX
nr 375689).
Wykaz branżowy stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach
w spółdzielczości mleczarskiej wymienia szereg prac w ramach wykazu A
rozporządzenia Rady Ministrów, konkretyzując – stosownie do realiów
11
funkcjonowania zakładów przemysłu mleczarskiego – stanowiska pracy, które są
normatywnie traktowane jako związane z wykonywaniem pracy w szczególnych
warunkach, których nadzorowanie (dozór inżynieryjno-techniczny) może być
uznany również za pracę w szczególnych warunkach. Wymaga to starannej analizy
i oceny. Należy zgodzić się ze skarżącym, że merytoryczne rozstrzygnięcie Sądu
drugiej instancji zostało wydane przy niewystarczających ustaleniach faktycznych i
z tego punktu widzenia jest przedwczesne.
Z tego względu częściowo trafny okazał się zarzut naruszenia art. 328 § 2
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. W utrwalonym orzecznictwie Sądu
Najwyższego przyjmuje się, że naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. może mieć wpływ na
rozstrzygnięcie (a więc stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej) w
tych wyjątkowych sytuacjach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej
instancji uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do
wydania orzeczenia (wyrok z 20 lutego 2003 r., I CKN 65/01, LEX nr 78271; wyrok
z 18 marca 2003 r., IV CKN 1862/00, LEX nr 109420, wyrok z 4 października 2007
r., I UK 111/07, LEX nr 375689). Niezachowanie wymagań konstrukcyjnych
uzasadnienia może też uzasadniać kasacyjny zarzut naruszenia prawa
materialnego przez jego zastosowanie do niedostatecznie jasno ustalonego stanu
faktycznego (wyrok z 5 września 2001 r., I PKN 615/00, OSNAPiUS 2003 nr 15,
poz. 352). Dokonanie prawnej kwalifikacji stanu faktycznego jest bowiem
niemożliwe, gdy nie zostały poczynione ustalenia faktyczne pozwalające na ocenę
możliwości jego zastosowania (wyrok z dnia 29 listopada 2002 r., IV CKN 1532/00,
LEX nr 78323), a o prawidłowym zastosowaniu prawa materialnego można mówić
dopiero wówczas, gdy ustalenia stanowiące podstawę wydania zaskarżonego
wyroku pozwalają na ocenę tego zastosowania; brak stosownych ustaleń
uzasadnia zatem kasacyjny zarzut naruszenia prawa materialnego przez
niewłaściwe jego zastosowanie do niewystarczająco ustalonego stanu faktycznego
(postanowienie z dnia 11 marca 2003 r., V CKN 1825/00, Biuletyn SN-Izba Cywilna
2003 nr 12, s. 46). W związku z tym także zarzuty naruszenia prawa materialnego
okazały się uzasadnionymi podstawami rozpoznawanej skargi kasacyjnej. Niepełne
ustalenia, przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jako jego podstawa
12
faktyczna, nie pozwalają bowiem na ocenę prawidłowości zastosowania tych
przepisów.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.