Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 141/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 grudnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Powiatu N.
przeciwko Powiatowi W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 grudnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 listopada 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania wraz
z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 9 lipca 2010 r. Sąd Okręgowy w uwzględnieniu powództwa
Powiatu N. zasądził na rzecz powoda od pozwanego Powiatu W. kwotę 643 228,09
zł z ustawowymi odsetkami.
Podstawę wyroku stanowiły następujące ustalenia.
W dniu 17 października 2001 r. Bank Gospodarki Żywnościowej Spółka
Akcyjna z siedzibą w W. (BGŻ) udzielił powodowi kredytu w kwocie 1.650.000 zł na
okres od 17 października 2001 r. do 31 grudnia 2004 r. na warunkach określonych
w umowie kredytowej. W dniu 1 stycznia 2002 r. powstał Powiat W. W dniu 14
stycznia 2002 r. pomiędzy oboma Powiatami została zawarta umowa w sprawie
ustalenia podziału zobowiązań, środków finansowych oraz mienia ruchomego i
nieruchomego. Strony ustaliły, że nieruchomości położone na terenie Gmin W. i S.
stanowiące własność powoda zostaną nieodpłatnie przekazane pozwanemu w
drodze porozumienia, zgodnie z uchwałą Rady Powiatu N. z dnia 21 grudnia 2001
r. oraz, że pozwany przejmie dług w zakresie kredytu długoterminowego
udzielonego powodowi przez BGŻ Oddział w N. w wysokości 500.000 zł na zadania
inwestycyjne SPZOZ we W., w wysokości 8.000 zł na wyposażenie Komisariatu
Policji i w wysokości 23.311 zł na dofinansowanie placówek oświatowych na terenie
pozwanego. BGŻ nie wyraził jednak zgody na przejęcie przez pozwanego
zobowiązań powoda z tytułu kredytu. Pozwany zobowiązał się nadto przejąć
poręczenie kredytu udzielonego przez BGŻ dla SPZOZ we W. w kwocie 700.000 zł.
Po zawarciu porozumienia powstał między stronami spór związany
z prowadzeniem SPZOZ. W dniu 26 czerwca 2002 r. Rada Powiatu N. podjęła
uchwałę w sprawie powierzenia pozwanemu zadania publicznego w zakresie
promocji i ochrony zdrowia, uprawniając pozwanego na czas jego realizacji do
wykonywania w stosunku do SPZOZ we W. praw i obowiązków organu
założycielskiego wynikających z ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach
opieki zdrowotnej (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r., nr 14, poz. 89 ze zm. – dalej jako
ustawa o ZOZ). Uchwała weszła w życie z mocą wsteczną od 1 stycznia 2002 r.
Zarząd Powiatu N. wydatkował w latach 2001 do 2002 na rzecz pozwanego kwotę
654 549 zł, na co przedstawił stosowne dowody wpłat. Powód, począwszy od
23 grudnia 2003 r. do 3 stycznia 2005 r. spłacił w ratach kredyt zaciągnięty w BGŻ.
3
W jego spłacie nie partycypował pozwany, mimo kierowanych do niego przez
powoda wezwań. Uchwałą z dnia 28 kwietnia 2006 r. Rada Powiatu N. zlikwidowała
SPZOZ we W. Na dzień 19 maja 2006 r. wartość jego majątku wynosiła 6 447 342
zł, a obciążenie hipoteczne 7 179 250 zł.
Rozstrzygając, sporną między stronami kwestię wykładni umowy z dnia
14 stycznia 2002 r. – Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska pozwanego, że jej
przedmiotem były wyłącznie zagadnienia związane z przejęciem przez pozwanego
od powoda mienia koniecznego do wykonywania powierzonych zadań. Uznał że do
porozumienia tego doszło w związku z przejmowaniem zadań publicznych a nie
w związku z przejmowaniem samych jednostek organizacyjnych. Powód nie miał
możliwości przeniesienia na pozwanego prawa własności do SPZOZ we W., gdyż
nie miał uprawnień do dysponowania mieniem należącym do tego podmiotu. Sąd
Okręgowy przyjął, że powód spłacając kredyt i spełniając należące do pozwanego
zobowiązanie związane z przejętymi przez niego zadaniami w zakresie ochrony
zdrowia po powstaniu Powiatu W., doznał uszczerbku majątkowego. Nie uznał racji
pozwanego, który podnosił, że ważności i skuteczności przedmiotowej umowy
determinuje zgodność przeznaczenia środków wynikających z umowy kredytu z
zamierzonym celem ich wykorzystania. Wskazał, że celem umowy było zwolnienie
powoda od spłaty części kredytu obciążającej pozwanego (art. 392 k.c.).
Zaskarżonym obecnie wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację strony
pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego, podzielając ustalenia faktyczne, na
których został oparty.
Rozstrzygając, na zarzut apelującego, kwestię prawidłowości wykładni
łączącej strony umowy z dnia 14 stycznia 2002 r., Sąd Apelacyjny uznał, że została
ona zawarta wyłącznie z uwagi na wyodrębnienie z Powiatu N. nowego Powiatu
W., a jej celem było dokonanie podziału mienia ruchomego i nieruchomego,
środków finansowych i zobowiązań, jakie na każdym z tych powiatów
spoczywały. Odrzucił prezentowaną przez pozwanego interpretację umowy, w myśl
której obowiązek finansowania SPZOZ we W. ciążył na powodzie jako organie
założycielskim i w tym zakresie nie podzielił zarzutu naruszenia przez Sąd
Okręgowy art. 65 § 2 k.c. Zaakceptował kwalifikację prawną umowy jako opartej na
art. 392 k.c. i uznał za racjonalne takie jej rozumienie, że Powiat W. przejął na
4
siebie bezwarunkowo obowiązek zapłaty części kredytu zaciągniętego wcześniej
przez Powiat N., w zakresie w jakim kredyt ten wydatkowany był na cele związane
z finansowaniem jednostek wskazanych w umowie, które w wyniku podziału
znalazły się na terenie nowego Powiatu. Oddalił zarzut apelującego, który podnosił,
że w sytuacji gdy powód spłacił kredyt dobrowolnie, to brak jest przesłanek do
stwierdzenia, że doznał skutkiem tego szkody, za którą odpowiada pozwany.
Przyjął, że powód działał pod przymusem okoliczności i w zgodzie z zasadami
racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi. Określając przedmiot sporu
między stronami wskazał, że dotyczący on nie tylko istnienia po stronie pozwanego
obowiązku świadczenia, ale także jego wysokości, co uzasadniało dopuszczenie
przez Sąd Okręgowy dowodu opinii z biegłego na okoliczność prawidłowości
wydatkowania kredytu na cele związane z jednostkami wymienionymi w umowie.
Oddalił zarzuty apelującego dotyczące tej opinii jako spóźnione i pozbawione
uzasadnionych podstaw w sytuacji, gdy pozwany przed Sądem Okręgowym nie
domagał się przesłuchania biegłego, ani wydania opinii uzupełniającej w kwestiach
obecnie podnoszonych. Za niedopuszczalny uznał zgłoszony w apelacji wniosek
o przeprowadzenie dowodu z dokumentów znajdujących w aktach sprawy sygn.
I C 47/08 Sądu Okręgowego w Z. na okoliczność nierzetelności biegłego przy
wydawaniu opinii, ponieważ – jak stwierdził - biegły ten opierał się tylko na
dokumentach. Podzielił dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę dowodu z opinii
biegłego, która – przy braku dowodów przeciwnych – potwierdziła celowość
wydatkowania przez powoda poszczególnych kwot na zadania związane
z zaciągniętym kredytem. Oddalił zarzut naruszenia art. 299 k.p.c. przez pominięcie
dowodu z przesłuchania stron, wobec jasnej treści umowy. Oddalił zarzuty
naruszenia art. 233 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. i przepisów ustawy z dnia 5 czerwca
1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91, poz. 578 ze zm.) i ustawy o ZOZ,
które w sprawie nie były stosowane.
W skardze kasacyjnej pozwanego, opartej na podstawie naruszenia
przepisów postępowania skarżący zarzucił naruszenie:
1/ art. 286 k.p.c. i art. 235 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1
k.p.c. przez ich niezastosowanie i niezażądanie ustnych wyjaśnień ewentualnie
dodatkowej opinii od biegłego sądowego A. K., mimo, że sporządzona przez niego
5
opinia budziła zastrzeżenia obu stron postępowania, a wnioski w niej zawarte
pozostawały w oczywistej sprzeczności z treścią dokumentów dołączonych do
opinii przez biegłego,
2/ art. 217 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 381 k.p.c. przez
pominięcie nowych faktów i dowodów i oddalenie wniosku pozwanego
o dopuszczenie dowodów z dokumentów w postaci protokołów rozprawy Sądu
Okręgowego w Z. z dnia 4 sierpnia 2010 r. oraz notatki biegłego dołączonej do tego
protokołu, które zaistniały dopiero po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy,
3/ art. 285 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez uznanie, że uzasadnienie
opinii biegłego jest spójne pogłębione, kompletne i nie budzi uzasadnionych
wątpliwości, a opinia została sporządzona w sposób prawidłowy, fachowy i rzetelny,
4/ art. 378 k.p.c. przez nieustosunkowanie się w sposób wystarczający do
zawartych w apelacji zarzutów dotyczących braku wiarygodności i mocy dowodowej
opinii biegłego,
5/ art. 248 § 1 w zw. z art. 250 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez
niezażądanie od Sądu Okręgowego w Z. urzędowo poświadczonych odpisów
protokołu rozprawy i notatki urzędowej biegłego.
6/ art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez niedostateczne wyjaśnienie
podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia oraz nieodniesienia się do wszystkich
zarzutów apelacji pozwanego.
Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie spawy
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skuteczność zarzutów skargi kasacyjnej sformułowanych w ramach
podstawy naruszenia przepisów postępowania warunkuje ich możliwy istotny
wpływ na wynik rozstrzygnięcia. Rzeczą skarżącego jest więc wykazanie, że
między zarzucanymi uchybieniami a wynikiem sprawy istnieje związek polegający
na tym, iż stanowiły ono element współkształtujący zaskarżone orzeczenie.
Argumentacja uzasadniająca podniesione w skardze kasacyjnej pozwanego
zarzuty, na tle motywów zaskarżonego wyroku przekonuje o istnieniu takiego
związku.
6
Opisując istotne elementy sporu między stronami Sąd Apelacyjny wskazał,
na różnicę ich stanowisk zarówno co do tego, czy pozwany ponosi
odpowiedzialność odszkodowawczą wobec powoda jak i co do zakresu tej
odpowiedzialności. Przesądzając pozytywnie pierwszą z tych kwestii, określił
równocześnie przedmiot zobowiązania pozwanego - jako dotyczący spłaty kredytu
w zakresie w jakim został on wykorzystany (a nie udzielony) na cele uzgodnione
przez strony, związane z finansowaniem wskazanych w umowie jednostek, które
w wyniku podziału znalazły się na terenie nowego Powiatu W. W tym kontekście
kwestia zgodności wykorzystania przez powoda środków z zaciągniętego kredytu z
celami uzgodnionymi w umowie stron ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, co
niewątpliwie uznał także Sąd pierwszej instancji (mimo nie dość jednoznacznego
uzasadnienia jego poglądu w tym zakresie) dopuszczając dla jej wyjaśnienia – na
wniosek powoda – dowód z opinii biegłego sądowego A. K.
Zgłoszenie do pisemnej opinii tego biegłego, przez obie strony (w tym
pozwanego w piśmie procesowym z dnia 29 marca 2010 r.) w postępowaniu przed
Sądem Okręgowym zastrzeżeń, które zarówno przez ten Sąd jak i następnie przez
Sąd Apelacyjny nie zostały ocenione jako nieuzasadnione, zobowiązywało Sąd
Pierwszej instancji, a wobec nie wykonania tego obowiązku, w dalszej kolejności
Sąd Apelacyjny – na wniosek apelującego – do wyjaśnienia powstających na tym
tle wątpliwości, przez wezwanie biegłego na podstawie art. 286 k.p.c. na rozprawę
celem ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie (wyroki SN z dnia 16 września
1998 r., II UKN 220/98, OSNP 1999, nr 18, poz. 597 i z dnia 23 kwietnia 1999 r.,
OSNP 2000, nr 12, poz. 484).
Odmienny pogląd obu Sądów orzekających nie znalazł w ich wyrokach
dostatecznego – w rozumieniu art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. –
uzasadnienia.
Uzasadnienie opinii biegłego powinno wskazywać między innymi opis
sposobu i metody badania i wskazywać jego podstawy. Zastrzeżenia stron mogą
dotyczyć także tych elementów opinii jeżeli wpłynęły one na wnioski biegłego.
W takiej sytuacji strona, która je kwestionuje ma prawo dowodzić swoich twierdzeń
w każdy sposób przewidziany w kodeksie postępowania cywilnego. Jeżeli
wiadomość o istnieniu takich dowodów powzięła po zakończeniu postępowania
7
przed sądem pierwszej instancji, to wniosek o ich przeprowadzenie powinna zgłosić
w apelacji wraz z uzasadnieniem wskazującym, że wcześniejsze ich powołanie nie
było możliwe lub potrzebne (art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 381 k.p.c.). Wymóg
ten został spełniony przez wnoszącego apelację pozwanego.
Zawarte w motywach zaskarżonego wyroku stwierdzenie o całkowitej
bezzasadności zgłoszonych przez pozwanego w apelacji wniosków dowodowych
na okoliczność nierzetelności biegłego przy sporządzaniu opinii „albowiem biegły
wydał opinię wyłącznie na podstawie dokumentów potwierdzających wydatki
powoda” nie wyjaśnia stanowiska Sądu i nie pozwala poddać go ocenie na
podstawie właściwych dla jej dokonania przesłanek określonych w przepisach art.
217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
i art. 381 k.p.c. Nie można tym samym uznać, że zarzuty ich naruszenia są
nieuzasadnione.
Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji (art. 39815
§ 1 zd. 1 i art. 108 § 2
w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.).