Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 122/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 grudnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. S.
przeciwko Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 14 grudnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 26 lipca 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 15 marca 2010 r. oddalił powództwo
wniesione przez D. S. przeciwko Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W. o zapłatę
kwoty 55680 zł, z tytułu nienależnie pobranego czynszu, za okres od 1 kwietnia
1978 r. oraz kosztów koniecznych napraw wynikających z wad lokalu mieszkalnego
zajmowanego przez powódkę. Sąd ten ustalił, że na podstawie decyzji z dnia 29
marca 1978 r. powódka uzyskała przydział mieszkania służbowego przy A. [...] i
zawarła umowę najmu tego lokalu z Garnizonową Administracją Mieszkań, a
następnie z Wojskową Agencją Mieszkaniową. W mieszkaniu powódki występowały
problemy dotyczące wadliwego działania centralnego ogrzewania, piecyka
gazowego w łazience, nieprzyjemnego zapachu z rur kanalizacyjnych,
nieszczelności okien. Zgłaszane przez powódkę awarie centralnego ogrzewania
były przez stronę pozwaną usuwane. Na przełomie lat 2006 i 2007 został
wymieniony węzeł ciepłowniczy. W 2005 r. zostały wymienione okna. Sąd
Rejonowy uznał, że żądania obniżenia czynszu nie mogły uzasadniać wady
dotyczące samej substancji lokalu. Tego rodzaju żądanie na podstawie art. 664 § 1
k.c. przysługuje bowiem tylko w zakresie tych składników czynszu, które dotyczą
ściśle świadczeń związanych z bieżącą eksploatacją lokalu. Powódka nie
udowodniła zaś w jakim okresie jej mieszkanie nie było ogrzewane i że z tego
powodu nie otrzymała bonifikat w opłatach za ogrzewanie. Sąd Rejonowy oddalił
jako bezprzedmiotowy wniosek powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego
odnośnie wad lokalu. Podkreślił też, że zgodnie z art. 118 k.c. roszczenia powódki
uległy w części przedawnieniu. Sąd Rejonowy stwierdził również, że dopóki
powódka nie przeprowadziła koniecznych napraw na koszt wynajmującego nie
przysługuje jej na podstawie art. 663 k.c. roszczenie o zasądzenie kwoty potrzebnej
do pokrycia kosztów takich napraw.
Apelacja powódki została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 26
lipca 2010 r. Podzielił on ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu pierwszej
instancji odnośnie wykładni i możliwości zastosowania w sprawie art. 663 i art. 664
k.c. Uznał także za nieusprawiedliwiony zarzut nieważności postępowania
związany z twierdzeniem o braku należytej reprezentacji strony powodowej.
3
Wskazał, że chociaż początkowo pełnomocnik strony powodowej działał bez
należytego umocowania, to jednak na wezwanie Sądu brak ten został uzupełniony.
Skarga kasacyjna powódki została oparta na obu podstawach określonych
w art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucono w niej naruszenie art. 663 i art. 664 § 1 k.c. przez
ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz nieważność postępowania
przed Sądem drugiej instancji spowodowaną brakiem należytego umocowania
pełnomocnika strony pozwanej i naruszenie art. 378 § 1, art. 379 pkt 2, art. 386 § 2
i art. 89 § 1 k.p.c. w wyniku nieuwzględnienia nieważności postępowania przed
Sądem pierwszej instancji, a także naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 i art.
382 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. i art. 232 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. W oparciu o te
zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu , ewentualnie jego uchylenie i
orzeczenie co do istoty sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności wymagały rozważenia najdalej idące zarzuty
dotyczące nieważności postępowania. Nie były one uzasadnione, chociaż Sąd
Okręgowy sprzecznie ze stanem wynikającym z akt sprawy przyjął, że pełnomocnik
strony pozwanej na wezwanie sądu złożył brakujące pełnomocnictwo. Po pierwsze
odpis pełnomocnictwa złożył dopiero po wydaniu wyroku przez Sąd pierwszej
instancji, po kolejnym wezwaniu Sądu. Po drugie, Sąd Rejonowy stwierdził, że
odpis pełnomocnictwa nie został należycie poświadczony i odmówił
pełnomocnikowi pozwanego dopuszczenia do udziału w sprawie, doręczając odpis
apelacji powódki bezpośrednio stronie pozwanej, która nie potwierdziła czynności
dokonanych wcześniej przez pełnomocnika. Ocena w zakresie nienależytego
poświadczenia odpisu pełnomocnictwa przez radcę prawnego reprezentującego
stronę pozwaną została przez Sąd Rejonowy przeprowadzona prawidłowo.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 listopada 2011 r., III CZP 70/11 stwierdził,
że sposób sporządzenia przez radcę prawnego poświadczenia dokumentów za
zgodność z oryginałem, określony w art. 6 ust. 3 zd. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r.
o radcach prawnych ma zastosowanie również do uwierzytelnienia odpisu
pełnomocnictwa. Pełnomocnik strony pozwanej nie złożył pełnomocnictwa także na
rozprawie przed Sądem Okręgowym. Zasadnie zatem skarżąca podnosiła,
4
że pełnomocnik strony pozwanej nie miał umocowania w toku rozpoznawania
sprawy w obu instancjach. Nie spowodowało to jednak nieważności postępowania
przed Sądem Okręgowym. Strona pozwana została bowiem bezpośrednio,
z pominięciem pełnomocnika, zawiadomiona o terminie rozprawy, a wcześniej
doręczono jej bezpośrednio także odpis apelacji.
Jak wyżej wskazano, Sąd Okręgowy ocenił błędnie, że strona pozwana była
prawidłowo reprezentowana przed Sądem pierwszej instancji i wadliwie ocenił
zarzut nieważności postępowania zawarty w apelacji, a nieważność postępowania
obowiązany był uwzględnić także z urzędu. Wadliwość postępowania Sądu
Okręgowego w tym zakresie może stanowić podstawę zarzutu naruszenia
przepisów postępowania, o której mowa w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.
Tak skonstruowany zarzut - zawarty w skardze kasacyjnej powódki - podlegał
jednak ocenie także z punktu widzenia interesu prawnego skarżącej. Należało zaś
uwzględnić, że brak należytej reprezentacji dotyczył wyłącznie sytuacji jej
przeciwnika. W przypadku oddalenia powództwa w sprawie interes prawny powódki
nie uzasadniał zatem uwzględnienia zarzutu nieważności postępowania
spowodowanej brakiem należytego umocowania pełnomocnika strony pozwanej,
dla której rozstrzygnięcie było korzystne.
Nieuzasadniony był także zarzut naruszenia art. 663 k.c. Treść tego
przepisu nie uzasadnia poglądu skarżącej jakoby stanowił on podstawę do
domagania się zasądzenia od wynajmującego kwoty potrzebnej
do przeprowadzenie napraw obciążających wynajmującego. Uprawnia on jedynie
najemcę do dokonania takich napraw na koszt wynajmującego. Należy zatem
przyjąć, że na podstawie tego przepisu najemcy przysługuje roszczenie o zwrot
kosztów napraw dokonanych przez niego po upływie terminu wyznaczonego
wynajmującemu.
Uzasadniony był natomiast zarzut naruszenia art. 664 § 1 k.c. Sąd Okręgowy
dokonując wykładni tego przepisu błędnie stwierdził, że zezwala on na obniżenie
czynszu najmu jedynie w przypadku jego składników wiążących się ściśle z bieżącą
eksploatacją (np. dostarczanie wody, ogrzewanie lokalu), natomiast wady
dotyczące substancji mieszkania takiego żądania nie uzasadniają. Dla poparcia
tego stanowiska odwołał się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 1979 r.,
5
IV CR 491/78 (OSNC 1979, nr 10, poz. 194). Nie uwzględnił jednak, że w tej
sprawie przedmiotem żądania było obniżenie czynszu uiszczanego przez członka
spółdzielni mieszkaniowej. Sąd Najwyższy stwierdził, że w przypadku członka
spółdzielni mieszkaniowej art. 664 § 1 może jedynie w drodze analogii znaleźć
odpowiednie zastosowanie w odniesieniu do niektórych opłat ponoszonych na
rzecz spółdzielni, mieszczących się w pojęciu „czynszu" w rozumieniu art. 144 § 3
ustawy o spółdzielniach i ich związkach, takich jak opłaty za ogrzewanie
mieszkania, dostarczenie wody, eksploatację dźwigów. Sąd Najwyższy podkreślił,
że takie roszczenie nie przysługuje członkowi spółdzielni mieszkaniowej
w przypadku wad substancji lokalu, gdyż spółdzielnia powinna usuwać je przy
wykorzystaniu innych środków. Wymaga w związku z tym odnotowania,
że członkowie spółdzielni ponosili np. odrębnie wpłaty na fundusz remontowy
służący utrzymaniu w należytym stanie budynków i innych elementów
infrastruktury, będących w zarządzie spółdzielni. Sytuacja nie wygląda tak samo
w przypadku najmu, kiedy najemca ponosi świadczenia na rzecz wynajmującego
wyłącznie w postaci czynszu. W tym przypadku wystąpienie wad w substancji
lokalu może uzasadniać żądanie obniżenia wysokości czynszu.
W związku z błędną wykładnią art. 664 § 1 k.c. Sąd Okręgowy niezasadnie
uznał za bezprzedmiotowe wnioski dowodowe powódki dotyczące istnienia wad
lokalu obniżających jego przydatność do umówionego użytku. Skarżący podniósł
również zasadnie, że Sąd Okręgowy nie rozpoznał zarzutu apelacji dotyczącego
naruszenia art. 118 k.c. jako podstawy dla oceny czy roszczenia powódki uległy
przedawnieniu. Było to prawdopodobnie wynikiem oceny, że powództwo nie
znajdowało oparcia zarówno w art. 663 k.c., jak i art. 664 § 1 k.c. i podlegało
w całości oddaleniu, bez względu na ewentualne przedawnienie roszczenia.
Z uwagi na zasadność części podstaw skargi kasacyjnej zaskarżony wyrok
podlegał uchyleniu na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.