Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 15 GRUDNIA 2011 R.
II KK 184/11
Treść art. 244 k.k., zawierającego komplet znamion określonego w tym
przepisie czynu, m.in. polegającego na niezastosowaniu się do orzeczonego
przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów, nie wymaga wskazania w opisie
czynu, zarzucanego sprawcy, miejsca na które rozciąga się zakaz.
Przewodniczący: sędzia SN T. Grzegorczyk.
Sędziowie SN: J. Matras, E. Strużyna (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Generalnej: J. Engelking.
Sąd Najwyższy w sprawie Piotra G., oskarżonego o popełnienie
przestępstw określonych z art. 178a § 1 k.k. w zb. z art. 244 k.k. w zw. z art.
11 § 2 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 15 grudnia
2011 r., kasacji, wniesionej przez prokuratora od wyroku Sądu Okręgowego w
W. z dnia 4 lutego 2011 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W. z
dnia 16 czerwca 2010 r.,
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę p r z e k a z a ł Sądowi Okręgowemu w
W. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
2
U Z A S A D N I E N I E
Piotr G. oskarżony został o to, że „w dniu 22 marca 2008 r. w
miejscowości Z. znajdując się w stanie nietrzeźwości, co potwierdziło badanie
na urządzeniu typu Alcosensor IV CM z wynikami o godz. 22:39 – 0,71 mg/l, o
godz. 23:04 – 0,78 mg/l, o godz. 23:21 – 0, 69 mg/l alkoholu w wydychanym
powietrzu, prowadził pojazd mechaniczny – samochód marki Polonez FSO,
przy czym nie zastosował się do orzeczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w
W. z dnia 27 sierpnia 2007 r., zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych” – tj. o czyn z art. 178a § 1 k.k. w zb. z art. 244 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k.
Sąd Rejonowy w W., wyrokiem z dnia 16 czerwca 2010 r., uznał Piotra
G. za winnego popełnienia zarzucanego mu przestępstwa określonego w art.
178a § 1 k.k. w zb. z art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i na podstawie art.
244 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę roku pozbawienia wolności,
której wykonanie warunkowo zawiesił na 4-letni okres próby. Ponadto na
podstawie art. 42 § 2 k.k. Sąd orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 3 lat.
Apelacja od tego wyroku została wniesiona na korzyść oskarżonego, w
której, przez podniesienie zarzutów obrazy przepisów prawa procesowego
oraz błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, obrońca
oskarżonego zakwestionował ustalenia o prowadzeniu przez oskarżonego
samochodu i w konsekwencji popełnieniu przypisanego mu przestępstwa.
Sąd Okręgowy w W., wyrokiem z dnia 4 lutego 2011 r., zmienił
zaskarżony wyrok w ten sposób, że oskarżonego uniewinnił od popełnienia
zarzucanego mu czynu.
3
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł Prokurator Okręgowy w W.
Zarzucając rażące naruszenie prawa karnego materialnego – art. 244
k.k., które miało istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, w postaci
błędnej wykładni treści tego przepisu, poprzez wyrażenie nietrafnego poglądu
prawnego, iż czyn ustalony w wyroku nie zawiera znamion występku z art. 244
k.k. mimo, że bezspornie ze zgromadzonego materiału dowodowego, nie
kwestionowanego przez żadną ze stron wynika, iż Piotr G. prowadził pojazd
mechaniczny – samochód osobowy marki Polonez FSO jadąc ulicą Ł. w
miejscowości Z., gdzie został zatrzymany do kontroli przez funkcjonariuszy
Policji, prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna. Słusznie prokurator podniósł, że nie można się
zgodzić z poglądem Sądu Okręgowego, iż w wypadku gdy opis czynu
zarzucanego sprawcy nie zawiera stwierdzenia, co do miejsca prowadzenia
pojazdu w ruchu lądowym, to zachowanie takie nie narusza orzeczonego
przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów i nie wyczerpuje znamion występku
określonego w art. 244 k.k. Ze względu na treść wymienionego przepisu,
określającego ustawowe znamiona przewidzianego w nim występku, istotnie
brak podstaw do formułowania takiego wymogu.
Nie ulega natomiast wątpliwości, że ustalenie okoliczności
niestosowania się do zakazu prowadzenia pojazdów, musi wynikać z ustalenia
w postępowaniu sądowym, że zakaz ten został naruszony w związku z
prowadzeniem pojazdu w warunkach ruchu lądowego (wodnego lub
powietrznego). W przedmiotowej sprawie Sąd pierwszej instancji stwierdził w
uzasadnieniu wyroku, że oskarżony prowadził samochód „ulicą Ł. w Z.”. Tym
4
samym Sąd orzekający merytorycznie istnienie tej okoliczności ustalił. Nie
oznacza to jednak, że – jak stwierdził w kasacji prokurator – fakt ten wynika
„bezspornie ze zgromadzonego materiału dowodowego, nie kwestionowanego
przez żadną ze stron”, gdyż właśnie to ustalenie faktyczne Sądu pierwszej
instancji zostało zakwestionowane wniesioną na korzyść oskarżonego
apelacją.
Tymczasem Sąd Okręgowy do podniesionego w tym przedmiocie, w
apelacji, zarzutu się nie ustosunkował. Z uzasadnienia orzeczenia wydanego
w postępowaniu odwoławczym nie wynika także, aby to ustalenie faktyczne, w
wyniku rozpoznania apelacji, zakwestionował. Analiza uzasadnienia
orzeczenia Sądu Okręgowego wskazuje, że w istocie, wbrew nakazowi
wynikającemu z treści art. 433 k.p.k., nie rozpoznał on sprawy w granicach
wniesionego środka odwoławczego. Sąd ten uznał bowiem za wystarczające
dla rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności karnej oskarżonego,
zarówno za przestępstwo określone w art. 178a § 1 k.k., jak i przestępstwo
przewidziane w art. 244 k.k., oparcie się wyłącznie na konstrukcji opisu czynu.
W sprawie nie miało miejsca także zastosowanie w postępowaniu
odwoławczym instytucji przewidzianej w art. 436 k.p.k., a więc ograniczenie
rozpoznania środka odwoławczego, skoro Sąd odwoławczy nie zajął
stanowiska wobec żadnego z zarzutów podniesionych w apelacji. Orzeczenie
w postępowaniu odwoławczym wydane zostało wyłącznie w oparciu o
przekonanie Sądu Okręgowego, że niezależnie od tego, czy oskarżony
prowadził samochód czy też nie, nie może być mowy o popełnieniu
przestępstwa określonego w art. 244 k.k., skoro opis znamion zarzucanego
mu czynu jest niekompletny, gdyż brak w nim stwierdzenia co do miejsca w
jakim sprawca prowadził samochód.
5
Powyższego poglądu Sąd Najwyższy nie podziela. Ustalenie, że
sprawca swoim zachowaniem wypełnił wszystkie znamiona czynu
określonego w art. 244 k.k., niewątpliwie powinno zostać poprzedzone
ustaleniem, że orzeczony przez sąd zakaz prowadzenia pojazdów został
przez niego naruszony na skutek prowadzenia takiego pojazdu wbrew treści
orzeczonego zakazu, a więc gdy prowadził on pojazd w miejscach, na które
rozciągał się orzeczony zakaz, a więc wszystkich tych miejscach, w których
odbywa się ruch lądowy (wodny lub powietrzny).
Wyrokiem Sądu Rejonowego w W. z dnia 27 sierpnia 2007 r., Piotr G.
został skazany za popełnienie przestępstwa określonego w art. 178a § 1 k.k.
na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania na 2-letni okres próby, a ponadto Sąd orzekł wobec niego środek
karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na
okres roku. W orzeczeniu tym zawarty więc został zakaz prowadzenia przez
Piotra G. pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym. W tym miejscu celowe
wydaje się przypomnienie, że ruchem lądowym jest nie tylko ruch na drogach
publicznych i w strefach zamieszkania, ale także ruch w miejscach dostępnych
dla powszechnego użytku (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11
października 2000 r., IV KKN 250/2000, OSPriPr 2001, nr 4, poz. 19; oraz z
dnia 5 maja 2009 r., IV KK 432/08, R-OSNKW 2009, poz. 1068). Do miejsc
takich zalicza się drogi wewnętrzne, wymienione w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia
21 marca 1985 r. o drogach publicznych ( Dz. U. z 2007 r., Nr 19, poz. 115 ze
zm). Nie zalicza się do nich natomiast miejsc, w których dopuszczone jest do
ruchu tylko wąskie grono osób.
Reasumując należy stwierdzić, że pomimo obowiązku ustalenia w
postępowaniu karnym, że orzeczony przez sąd zakaz prowadzenia pojazdu
został naruszony w związku z prowadzeniem pojazdu w warunkach ruchu
6
lądowego, to treść art. 244 k.k., zawierającego komplet znamion określonego
w tym przepisie czynu, m.in. polegającego na niezastosowaniu się do
orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów, nie wymaga
wskazania w opisie czynu, zarzucanego sprawcy, miejsca na które rozciąga
się zakaz.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy uznał, że opisane wyżej
rażące uchybienia miały istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia i
orzekając na podstawie art. 537 § 1 i 2 k.p.k., uchylił zaskarżony wyrok i
sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.
W ponownym postępowaniu odwoławczym rozstrzygnięcie o popełnieniu
lub niepopełnieniu przez oskarżonego czynu określonego w art. 244 k.k., Sąd
ten powinien wydać po uprzednim rozpoznaniu – w myśl wskazań
przewidzianych w art. 433 § 1 i 2 k.p.k. – wniesionej na korzyść oskarżonego
apelacji, a następnie sporządzeniu uzasadnienia wydanego orzeczenia z
uwzględnieniem wymagań określonych w art. 457 § 3 k.p.k.