Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 248/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
SSA Maciej Piankowski
w sprawie z odwołania J. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę socjalną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 lutego 2012 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 lutego 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy wyrokiem z 26 stycznia 2010 r. oddalił odwołanie J. B. od
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 4 kwietnia 2009 r. odmawiającej mu
prawa do renty socjalnej.
2
Sąd Okręgowy ustalił, z wnioskodawca J. B. urodzony w 1990 r. mieszka z
rodzicami. Nie ukończył gimnazjum. W roku szkolnym 2005/2006 orzeczono wobec
niego potrzebę indywidualnego nauczania. Wnioskodawca pobierał rentę socjalną
od 1 lutego 2008 r. do 31 marca 2009 r. a 13 lutego 2009 r. złożył wniosek o
ponowne przyznanie renty. Lekarz orzecznik ZUS uznał, że nie jest on całkowicie
niezdolny do pracy. Komisja lekarska ZUS również stwierdziła, że nie jest on
całkowicie niezdolny do pracy. Sąd Okręgowy ustalił (powołując się na opinie
biegłych), że sprawność intelektualna wnioskodawcy jest w granicach normy.
Cechy osłabienia procesów poznawczych wynikają u niego głównie z małej
stymulacji w okresie rozwojowym. Wykazuje on strukturę osobowości
nieprawidłowej z dominacją cech histrionicznych, z tendencjami do zachowań
impulsywnych, nieprzestrzegania norm społecznych oraz okresowymi
rozważaniami autoagresywnymi. Wnioskodawca cierpi na zaburzenia lękowe i
zburzenia osobowości. Od dwóch lat jest pod opieką poradni zdrowia
psychicznego. Nie ujawnia objawów psychotycznych w sensie omamów i urojeń.
Jest osobą zdolną do pracy. Sąd zaznaczył, ze biegły psycholog stwierdził, że
ewentualne uznanie wnioskodawcy za całkowicie niezdolnego do pracy
utwierdziłoby go jedynie w poczuciu choroby somatycznej i dalszej bierności w
życiu codziennym. Ponieważ – w ocenie Sądu Okręgowego - wnioskodawca nie
jest całkowicie niezdolny do pracy, odwołanie zostało oddalone.
Sąd Apelacyjny oddalił apelację wnioskodawcy od tego wyroku.
Sąd drugiej instancji uznał, ze Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie a
oceniając materiał dowodowy nie naruszył zasad z art. 233 § 1 k.p.c. Zdaniem
Sądu Apelacyjnego, wnioskodawca nie spełnia przesłanki wskazanej w art. 4
ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. Nr 135, poz. 1268 ze zm.),
gdyż nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy. Był całkowicie niezdolny do
pracy w okresie, kiedy pobierał rentę socjalną. Niezdolność ta miała charakter
okresowy. Cechy osobowości nieprawidłowej nie powodują niezdolności do pracy.
Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uzupełnienia z urzędu postępowania
dowodowego przez przeprowadzenie dowodu z ustnej opinii biegłej specjalistki
psychiatry, gdyż przy wydawaniu opinii w toku postępowania przed Sądem
Okręgowym dysponowała ona tą samą dokumentacją, która na wniosek
3
odwołującego się została dołączona do akt w toku postępowania apelacyjnego.
Złożone inne dokumenty w postępowaniu apelacyjnym zostały ocenione jako
niewnoszące nowych okoliczności i pozbawione istotnego „znaczenia
orzeczniczego”. Sąd podniósł też, ze okoliczność, że wnioskodawca został uznany
za niezdolnego do służby wojskowej nie jest równoznaczna ze stwierdzeniem
całkowitej niezdolności do pracy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w sprawie zostało
ustalone (na podstawie przeprowadzonych dowodów), że wnioskodawca z powodu
naruszenia sprawności organizmu nie utracił zdolności do pracy ani w sensie
biologicznym ani ekonomicznym.
Wnioskodawca zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną, opierając ją na
podstawie naruszenia prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy –
przepisów art. 235 § 1 w związku z art. 278 § 1 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. w
związku z art. 278 § 1 k.p.c. przez zaniechanie przez Sąd przeprowadzenia i
dokonania oceny dowodów w zakresie tego, czy wnioskodawca jest niezdolny do
pracy i pozostawienie tej oceny prawnej biegłym. Zarzucił ponadto naruszenie
(które miało istotny wpływ na wynika sprawy) art. 316 § 1 k.p.c. przez ustalenie, iż
wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy w aspekcie ekonomicznym pomimo tego,
że nie zostały przeprowadzone w tym zakresie żadne dowody. Podniósł też zarzut
naruszenia przepisów postępowania (które mogło mieć istotny wpływ na wynik
sprawy) przez sprzeczne z art. 328 § 2 k.p.c. sporządzenie uzasadnienia
niezawierającego wskazania dowodów lub faktów, na których oparł się Sąd
stwierdzając, iż wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy w aspekcie
ekonomicznym.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku do ponownego
rozpoznania przez Sąd Apelacyjny.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest pozbawiona uzasadnionych podstaw.
Nie został naruszony przepis art. 235 § 1 k.p.c. W tym przepisie została
wyrażona zasada bezpośredniości, zgodnie z którą postępowanie dowodowe
odbywa się przed sądem orzekającym. Dopuszcza się wyjątki od tej zasady przez
4
powierzenie przeprowadzenia dowodu – w uzasadnionych przypadkach- przez
sędziego wyznaczonego lub sąd wezwany. W tej sprawie Sąd Apelacyjny nie
prowadził w ogóle postępowania dowodowego a zaznaczyć trzeba, ze zarzuty
stanowiące podstawy skargi kasacyjnej mają odnosić się do orzeczenia sądu
drugiej instancji, skoro skarga przysługuje od orzeczenia tego sądu. Zarzuty
odnoszące się do postępowania przed sądem pierwszej instancji wyjątkowo mogą
stanowić uzasadnioną podstawę skargi jeżeli zostaną powiązane ze stosownymi
przepisami regulującymi postępowanie apelacyjne. Niezależnie od tego, można
zauważyć, że w tej sprawie Sąd Okręgowy prowadził postępowanie dowodowe
bezpośrednio. Z uzasadnienia zarzutu nie wynika zresztą, by skarżący twierdził, że
Sądy prowadziły postępowanie dowodowe niebezpośrednio. Utrzymuje natomiast,
że opinie biegłych w tej sprawie zyskały nadmierną rolę a Sąd uchylił się od
dokonania oceny prawnej. Taki opis zrzutu nie przystaje do podstaw skargi. Nie ma
on niczego wspólnego z przestrzeganiem zasady bezpośredniości ani z normą
ujętą w art. 278 § 1 k.p.c., według którego w wypadkach wymagających
wiadomości specjalnych sąd wezwie jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia
opinii. Przepis ten nie został naruszony ani samodzielnie ani w powiązaniu z
zasadą bezpośredniości wyrażoną w art. 235 § 1 k.p.c., gdyż Sąd nie dokonał
samodzielnie ustaleń faktycznych w wypadku wymagającym wiadomości
specjalnych ani nie wezwał biegłych w wypadku niewymagającym wiadomości
specjalnych, w szczególności nie wezwał biegłych do dokonania oceny prawnej.
Sąd Apelacyjny nie uchylił się od oceny prawnej rozpatrywanego żądania.
Przepis art. 233 § 1 k.p.c. nie może stanowić uzasadnionej podstawy skargi
kasacyjnej (ani samodzielnie ani w powiązaniu z art. 278 § 1 k.p.c.). Podstawą
skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny
dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). Przepis art. 233 § 1 k.p.c. wprost dotyczy oceny
dowodów. Zarzut naruszenia tego przepisu dotyczy zatem oceny dowodów, co
sprawia, że ta podstawa skargi nie mogła być uznana za uzasadnioną.
Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym
przepisem, po zamknięciu rozprawy sad wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan
rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu
roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w
5
toku sprawy. Skarżący opierając skargę na zarzucie naruszenia tego przepisu nie
twierdzi, że Sąd Apelacyjny wziął za podstawę swego rozstrzygnięcia stan rzeczy
inny niż istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Zarzut nieprzeprowadzenia
dowodów na okoliczność objętą ustaleniami faktycznymi nie odpowiada treści
przepisu art. 316 § 1 k.p.c. stanowiącego podstawę skargi.
Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Przepis ten jedynie
w zupełnie wyjątkowych sytuacjach może stanowić uzasadnioną podstawę skargi
kasacyjnej. W odniesieniu do podstaw skargi kasacyjnej dotyczących naruszenia
przepisów postępowania dla ich skuteczności konieczny jest potencjalny wpływ
zarzucanych uchybień na wynik sprawy. Przepis art. 328 § 2 k.p.c. zawiera
wymienienie koniecznych elementów uzasadnienia wyroku. Mankamenty
uzasadnienia wyroku, sporządzanego przecież po jego wydaniu z reguły nie mogą
mieć wpływu na wynik sprawy czyli treść orzeczenia. Wyjątkowo tylko – zgodnie z
utrwalonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem – można oprzeć skargę
kasacyjną na zarzucie naruszenia tego przepisu w sytuacji, gdy uzasadnienie nie
zawiera treści koniecznej do przeprowadzenia kontroli orzeczenia w postępowaniu
kasacyjnym. Z nowszych orzeczeń tytułem przykładu można wymienić wyroki: z 6
lipca 2011 r. I CSK 67/11 LEX 970061, z 15 lipca 2011 r. I UK 325/10 LEX 949020 i
z 18 października 2011 r. II UK 51/11 LEX 1110977. Uzasadnienie zaskarżonego
wyroku nie zawiera takich wad.
Ponieważ żadna z podstaw skargi kasacyjnej nie okazała się uzasadniona,
skarga podlegała oddaleniu (art. 39814
k.p.c.).