Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 2/12
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa Marii W.
przeciwko Krzysztofowi M.
o wydanie,
oraz w sprawie z powództwa wzajemnego Krzysztofa M.
przeciwko Marii W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 lutego 2012 r.,
zażalenia Krzysztofa M. na postanowienie o kosztach zawarte
w wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 22 września 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 31 marca 2011 r. Sąd Rejonowy uwzględniając
powództwo główne nakazał pozwanemu Krzysztofowi M. wydanie powódce Marii
W. samochodu osobowego bliżej opisanego w wyroku za jednoczesną zapłatą
przez Marię W. na rzecz Krzysztofa M. kwoty 9 000 zł tytułem reszty kosztów
naprawy samochodu a uwzględniając powództwo wzajemne zasądził od Marii W.
na rzecz Krzysztofa M. kwotę 9 000 zł z ustawowymi odsetkami i kwotę 5 420 zł
kosztów przechowania samochodu oraz kwotę 3 138 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania, a także orzekł o nieziszczonych kosztach opinii biegłego.
W wyniku apelacji pozwanego obejmującej rozstrzygnięcie w części
nakazującej pozwanemu wydanie powódce samochodu za jednoczesną zapłatą
przez nią kwoty 9 000 zł - Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 22 września 2011 r.
zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w tej części i oddalił powództwo Marii W. o
wydanie samochodu oraz zasądził od niej na rzecz Krzysztofa M. kwotę 600 zł
tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.
Sąd Okręgowy stwierdził, że apelacja doprowadziła do zmiany
zaskarżonego wyroku jednak z zasadniczo innych przyczyn, niż podniósł skarżący,
którego zarzutów naruszenia prawa materialnego Sąd Okręgowy nie podzielił.
Stwierdził jednak, że po wydaniu wyroku przez Sąd pierwszej instancji doszło
do zmiany prawidłowo ustalonego przez ten Sąd stanu faktycznego, co Sąd drugiej
instancji musiał uwzględnić na podstawie art. 382 k.p.c. oraz art. 316 § 1 w zw.
z art. 391 § 1 k.p.c. Wskazał, że w dniu 15 maja 2011 r. powódka zapłaciła
pozwanemu wszystkie kwoty wynikające z wyroku Sądu pierwszej instancji
a pozwany zwrócił jej przedmiotowy samochód, w związku z czym powódka
wniosła o umorzenie postępowania apelacyjnego i zasądzenie na jej rzecz
od pozwanego kosztów tego postępowania. Natomiast pozwany przyznając
powyższe okoliczności stwierdził jednak, że nie sanują one wadliwości
zaskarżonego wyroku.
W tej sytuacji Sąd drugiej instancji zmienił zaskarżony wyrok i oddalił
powództwo o wydanie samochodu, stwierdzając, że nie można orzekać
3
w przedmiocie roszczenia, które w momencie wyrokowania przez Sąd drugiej
instancji już nie istnieje, gdyż samochód został powódce zwrócony.
Uzasadniając orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd
Okręgowy powołał się na regulację art. 102 k.p.c.. Stwierdził, że odstąpił od zasady
odpowiedzialności za wynik procesu przewidzianej w art. 98 § 1 k.p.c., ograniczając
koszty zasądzone od strony przegrywającej do kwoty odpowiadającej wysokości
opłaty od apelacji, gdyż uznał, że w okolicznościach sprawy obciążenie tej strony
pełnymi kosztami postępowania na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, bowiem
o końcowym rozstrzygnięciu sprawy zdecydowały zdarzenia, które zaszły po
wydaniu orzeczenia przez Sąd pierwszej instancji wynikające z chęci realizacji
przez powódkę nieprawomocnego jeszcze rozstrzygnięcia, przy akceptacji i udziale
pozwanego.
W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
odwoławczego, pozwany zarzucił naruszenie art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. przez jego
niezastosowanie i nie zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym mimo uwzględnienia
apelacji pozwanego oraz art. 102 k.p.c. przez błędne zastosowanie w wyniku
bezpodstawnego przyjęcia, że zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony” oraz
przez nienależyte uzasadnienie rozstrzygnięcia w tym przedmiocie.
Wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 102 k.p.c., stanowiący wyjątek od przewidzianej w art. 98 § 1
k.p.c. zasady odpowiedzialności strony za wynik procesu, umożliwia Sądowi
w wypadkach szczególnie uzasadnionych, zasądzenie od strony przegrywającej
tylko części kosztów albo nie obciążenie jej kosztami w ogóle.
O nie obciążeniu strony przegrywającej pełnymi kosztami procesu Sąd
orzeka na podstawie okoliczności konkretnej sprawy zasługujących na miano
„wyjątkowych”, przy czym mogą to być zarówno okoliczności o charakterze
zewnętrznym, związane w szczególności z sytuacją majątkową strony
przegrywającej, jak i okoliczności wynikające z samego przebiegu postępowania
4
(porównaj między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r.
I CZ 110/07 i z dnia 4 marca 2011 r. I CZ 13/11, niepubl.). Powyższy przepis
powinien być zastosowany zawsze wówczas, gdy w okolicznościach danej sprawy
obciążenie strony przegrywającej pełnymi kosztami procesu przeciwnika byłoby
oczywiście niezgodne z zasadami słuszności (porównaj między innymi
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 r. I CZ 120/10).
Jak wielokrotnie wskazywał Sąd Najwyższy zastosowanie art. 102 k.p.c.
i sposób skorzystania z tego przepisu jest suwerennym uprawnieniem Sądu
orzekającego i od jego oceny zależy przesądzenie, że taki szczególny wypadek
wystąpił ze względu na okoliczności rozpoznawanej sprawy i uzasadnia odstąpienie
w całości albo w części od zasady obciążenia strony przegrywającej kosztami
procesu. Zakwalifikowanie przypadku, jako „szczególnie uzasadnionego” wymaga
rozważenia całokształtu okoliczności sprawy. Ingerencja w to uprawnienie Sądu
w ramach rozpoznawania środka zaskarżenia na rozstrzygnięcie o kosztach
procesu nie jest wprawdzie wyłączona, jednak ogranicza się tylko do sytuacji, gdy
zastosowanie przez Sąd art. 102 k.p.c. nie zostało w ogóle uzasadnione lub jeżeli
nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie (porównaj
między innymi postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2011 r. IV CZ
136/10 i z dnia 19 października 2011 r. II CZ 68/11, niepubl.).
W rozpoznawanej sprawie Sąd drugiej instancji, odstępując na
podstawie art. 102 k.p.c. od obciążenia przegrywającej sprawę w tej instancji
powódki kosztami zastępstwa procesowego pozwanego, uzasadnił swoje
stanowisko w tym przedmiocie powołując się na okoliczności sprawy, które
przedstawił i wskazał, dlaczego uznał je za „szczególne” i uzasadniające
zastosowanie art. 102 k.p.c. Analiza przedstawionego w uzasadnieniu
stanowiska Sądu Okręgowego w tym przedmiocie nie pozwala na ocenę,
że zastosowanie wskazanego przepisu nastąpiło z rażącym naruszeniem
reguł w nim przewidzianych. Przeciwnie, wskazane przez Sąd okoliczności
faktyczne sprawy, uzasadniały uznanie ich za „szczególne” w rozumieniu art. 102
k.p.c., a zasądzenie w tych okolicznościach od powódki na rzecz pozwanego także
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym byłoby
oczywiście niezgodne z zasadami słuszności.
5
Biorąc to pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie jako nieuzasadnione.