Wyrok z dnia 17 lutego 2012 r.
III PK 53/11
1. Możliwe jest dochodzenie przez byłego pracownika od byłego praco-
dawcy na podstawie art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. odszkodowania z ty-
tułu utraconego świadczenia przedemerytalnego (szkoda w postaci lucrum
cessans) w związku z bezprawną odmową ponownego zatrudnienia pracownika
na podstawie art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących za-
kładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.), jeżeli w
związku z tą odmową pracownik nie „wypracował” okresu uprawniającego do
emerytury w rozumieniu art. 37k ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnie-
niu i przeciwdziałaniu bezrobociu, jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514
ze zm.).
2. Możliwość wliczenia do okresu zatrudnienia okresu pozostawania bez
pracy, za który przyznano pracownikowi odszkodowanie, o którym mowa w art.
51 § 2 k.p., nie dotyczy każdego przypadku zasądzenia na rzecz pracownika
odszkodowania za okres pozostawania bez pracy. Przepis art. 51 § 2 k.p. doty-
czy jedynie odszkodowania, o którym mowa w art. 45 § 1 i 2, art. 471
i art. 50
k.p.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 lutego
2012 r. sprawy z powództwa Gabrieli C. przeciwko Stoczni S. SA w S. o ustalenie
istnienia stosunku pracy, wynagrodzenie, odszkodowanie, na skutek skargi kasacyj-
nej powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Szczecinie z dnia 29 listopada 2010 r. […]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w punkcie I w części dotyczącej odszkodowa-
nia w kwocie 43.590,58 złotych z tytułu utraconego świadczenia przedemerytalnego
2
za lata 2005 - 2009 i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w
Szczecinie - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania;
2. o d d a l i ł skargę kasacyjną w pozostałej części;
3. przyznał radcy prawnemu Hannie P. od Skarbu Państwa - Sądu Okręgo-
wego w Szczecinie tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z
urzędu powódce Gabrieli C. kwotę 2.025 (dwa tysiące dwadzieścia pięć) złotych po-
większoną o stawkę podatku od towarów i usług.
U z a s a d n i e n i e
Po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa powódka Gabriela C. domagała
się ustalenia istnienia stosunku pracy łączącego ją z pozwaną Stocznią S. SA w S. w
okresie od 6 września 2000 r. do 9 grudnia 2004 r., zasądzenia odszkodowania w
kwocie 64.237,12 zł za utracone wynagrodzenie za pracę za okres od 6 września
2000 r. do 26 kwietnia 2002 r., wynagrodzenia za pracę w kwocie 94.897,92 zł za
okres od 27 kwietnia 2002 r. do 9 grudnia 2004 r. oraz odszkodowania w kwocie
43.590,58 zł z tytułu utraty świadczenia przedemerytalnego za lata 2005-2009. Po-
wódka cofnęła powództwo o zapłatę ponad ostatecznie dochodzoną kwotę
202.725,62 zł.
Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Szczecinie wyrokiem z 14 lipca 2010 r. […] ustalił, że w okresie od 26 kwietnia 2002
r. do 12 maja 2003 r. powódkę Gabrielę C. łączyła z pozwaną Stocznią S. SA w S.
umowa o pracę (I.), zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 39.844,96 zł tytu-
łem wynagrodzenia za gotowość do pracy w okresie od 27 kwietnia 2002 r. do 12
maja 2003 r. (II.), zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 59.478,62 zł tytułem
odszkodowania za odmowę nawiązania stosunku pracy w okresie od 6 września
2000 r. do 26 kwietnia 2002 r. (III.), a ponadto umorzył postępowanie o zapłatę po-
nad kwotę 202.725,62 zł (IV.) oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie (V.).
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka Gabriela C. była zatrudniona w pozwanej
Stoczni S. SA w S. od 2 stycznia 1978 r. do 31 grudnia 1999 r., w tym od 1 stycznia
2000 r. do 30 czerwca 2000 r. w Stoczni S. SA w S. w upadłości. Umowa o pracę
została rozwiązana przez pracodawcę z przyczyn ekonomicznych, leżących po stro-
nie zakładu pracy, z zachowaniem okresu wypowiedzenia skróconym do jednego
miesiąca. Pomimo zwolnień grupowych, które objęły również powódkę, Stocznia S.
3
SA w ramach restrukturyzacji zatrudnienia w okresie od 1 stycznia 2000 r. do 31
grudnia 2000 r. przyjmowała do pracy także nowych pracowników. W związku z tym
6 września 2000 r. powódka zgłosiła gotowość do pracy w pozwanej Stoczni.
Sąd Rejonowy w Szczecinie wyrokiem z 18 lipca 2001 r. […] nakazał Stoczni
S. SA w S. jako stronie pozwanej nawiązać z powódką Gabrielą C. stosunek pracy w
grupie 05. Wyrok ten uprawomocnił się 26 kwietnia 2002 r. W dniu 8 sierpnia 2001 r.
powódka zgłosiła na piśmie gotowość do pracy w pozwanej Stoczni. Uzyskała odpo-
wiedź, że wyrok Sądu Rejonowego jest jeszcze nieprawomocny, a ponadto brak jest
możliwości jej zatrudnienia z uwagi na zwolnienia grupowe w Stoczni w grupach pra-
cowników inżynieryjno-ekonomicznych. W dniach 7 marca, 27 maja i 7 lipca 2002 r.,
już po wyroku Sądu drugiej instancji w sprawie o nawiązanie stosunku pracy, powód-
ka ponownie zgłosiła pisemnie gotowość do pracy u pozwanej, jednak znowu uzy-
skała odpowiedź, że nie jest możliwe nawiązanie z nią stosunku pracy z uwagi na
zaprzestanie działalności przez Stocznię. Gotowość do pracy powódka zgłosiła rów-
nież pisemnie 9 czerwca 2003 r.
W okresie od 13 maja do 31 lipca 2003 r., na skutek wykonania wyroku z 18
lipca 2001 r. […] nakazującego nawiązanie z nią stosunku pracy, powódka została
ponownie zatrudniona w Stoczni S. SA w upadłości na podstawie umowy o pracę na
czas nieokreślony na stanowisku pracownika do spraw zakupów. Umowa ta została
rozwiązana za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę z zachowaniem
okresu wypowiedzenia, który został skrócony do jednego miesiąca. Miesięczny okres
wypowiedzenia upłynął 31 lipca 2003 r. Podstawą wypowiedzenia były przyczyny
ekonomiczne leżące po stronie pracodawcy. Od 13 czerwca 2003 r. powódka fak-
tycznie wykonywała pracę w archiwum i otrzymała wynagrodzenie za pracę oraz wy-
nagrodzenie za skrócony okres wypowiedzenia. Pracodawca wydał powódce świa-
dectwo pracy z 19 sierpnia 2003 r., obejmujące między innymi okres zatrudnienia w
Stoczni S. SA w upadłości w S. od 13 maja 2003 r. do 31 lipca 2003 r. (umowa o
pracę została zawarta 13 czerwca 2003 r., jednak pozwany pracodawca przyjął, że
zatrudnienie trwało od 13 maja 2003 r.).
Po zakończeniu zatrudnienia powódka składała dalsze wnioski o nakazanie
Stoczni S. SA w upadłości przywrócenia jej do pracy zgodnie z wyrokiem Sądu Rejo-
nowego w Szczecinie z 18 lipca 2001 r. […]. Postanowieniem z 8 grudnia 2003 r.
Sąd Rejonowy w Szczecinie Wydział […] Egzekucyjny wyznaczył dłużnikowi - Syn-
dykowi Masy Upadłości Stoczni S. SA w S. siedmiodniowy termin do nawiązania sto-
4
sunku pracy z wierzycielką Gabrielą C.w grupie 05 z dniem 26 kwietnia 2002 r., zaś
na skutek zażalenia dłużnika Sąd Okręgowy w Szczecinie postanowieniem z 7 maja
2004 r. zmienił zaskarżone postanowienie tylko o tyle, że wyznaczył dłużnikowi
siedmiodniowy termin do nawiązania stosunku pracy pod rygorem ukarania grzywną
w kwocie 1.000 zł na wypadek, gdyby w wyznaczonym terminie czynności tej nie wy-
konał.
W dniu 28 września 2004 r. Syndyk Masy Upadłości Stoczni S. SA w S. wystą-
pił do sądu z powództwem przeciwegzekucyjnym, wnosząc o pozbawienie wykonal-
ności tytułu wykonawczego - wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z 18 lipca 2001
r. […]. Na mocy wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Szczecinie z 26 kwietnia 2005 r. […], wyrok Sądu Rejonowego w Szczecinie z 18
lipca 2001 r. […], nakazujący pozwanej Stoczni S. SA w S. nawiązać z powódką Ga-
brielą C. stosunek pracy w grupie 05, został w całości pozbawiony wykonalności. W
uzasadnieniu Sąd Rejonowy podkreślił, że nawiązanie z Gabrielą C. w dniu 13
czerwca 2003 r. stosunku pracy z zaznaczeniem w treści umowy, że zostaje zawarta
na podstawie wyroku Sądu Rejonowego z 18 lipca 2001 r., wydanego w sprawie […],
stanowiło pełną realizację tego wyroku.
Decyzją z 20 października 2003 r. Powiatowy Urząd Pracy w S. odmówił po-
wódce przyznania świadczenia przedemerytalnego od 2 października 2003 r., przyj-
mując, że jej staż pracy wynosi 28 lat, 2 miesiące i 19 dni, zamiast wymaganych 30
lat. Decyzją Prezydenta Miasta S. z 29 stycznia 2009 r. odmówiono powódce przy-
znania świadczenia przedemerytalnego od 2 października 2003 r., ponieważ organ
rentowy ustalił dla niej staż uprawniający do emerytury wynoszący łącznie 28 lat, 2
miesiące i 24 dni okresów składkowych i nieskładkowych zamiast 30 lat wymaganych
przepisami ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.
Pozwem z 23 lipca 2004 r. […] powódka wystąpiła do Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy w Szczecinie przeciwko Syndykowi Masy Upadłości Stoczni S. SA w S. z
żądaniem zasądzenia na jej rzecz kwoty 95.268 zł tytułem odszkodowania za okres
pozostawania bez pracy oraz o sprostowanie świadectwa pracy i zapłatę nagrody
jubileuszowej, podnosząc, że odszkodowanie jest jej należne z uwagi na niezreali-
zowanie przez pozwanego wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z 18 lipca 2001
r., w sprawie […]. Wyrokiem z 17 marca 2006 r. powództwo to zostało oddalone.
W oparciu o ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo
jedynie częściowo. W ocenie Sądu Rejonowego twierdzenia powódki dotyczące spo-
5
sobu zakończenia zatrudnienia w 2000 r., zgłaszania przez nią gotowości do pracy i
odmowy ze strony pozwanego pracodawcy ponownego jej zatrudnienia oraz wyso-
kości należnego jej w poszczególnych okresach objętych pozwem wynagrodzenia,
potwierdzone przedłożonymi przez nią dokumentami, nie budzą wątpliwości. Zda-
niem Sądu pierwszej instancji, powódka miała interes prawny w domaganiu się
ustalenia istnienia stosunku pracy, pomimo występowania w procesie z jednocze-
snym żądaniem zasądzenia świadczeń związanych ze stosunkiem pracy (wynagro-
dzenia za gotowość do pracy i odszkodowania).
Sąd Rejonowy ocenił, że stosunek pracy pomiędzy stronami został nawiązany
ponownie 26 kwietnia 2002 r. i trwał do 12 maja 2003 r. Data początkowa jest datą
uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego z 18 lipca 2001 r. wydanego w
sprawie […], nakazującego pozwanej nawiązanie stosunku pracy z powódką. Rosz-
czenie powódki, poddane ocenie Sądu Rejonowego w tamtym postępowaniu, znaj-
dowało oparcie w treści art. 12 ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy. Sąd Rejonowy orzekający w sprawie […] przyjął, że wszelkie przesłanki za-
stosowania tego przepisu zostały spełnione i powstał po stronie pozwanej obowiązek
ponownego zatrudnienia powódki zgodnie z jej kwalifikacjami. Według art. 64 k.c. w
związku z art. 300 k.p. prawomocne orzeczenie sądu, stwierdzające obowiązek zło-
żenia określonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Orzeczenie Sądu
Rejonowego w Szczecinie z 18 lipca 2001 r. […] - jako orzeczenie uwzględniające
powództwo o zawarcie umowy - miało charakter zastępczego oświadczenia woli
strony pozwanej. Umowny stosunek pracy powstaje na skutek złożenia zgodnych
oświadczeń woli przez strony. Powódka swoją wolę wyraziła, inicjując postępowanie
w sprawie […]. Orzeczenie sądu zobowiązujące do złożenia oświadczenia woli za-
stąpiło oświadczenie pozwanego pracodawcy. Stosunek pracy pomiędzy stronami
został zatem nawiązany w chwili uprawomocnienia się orzeczenia sądu, czyli od 26
kwietnia 2002 r.
Data końcowa stosunku pracy była datą poprzedzającą ponowne zatrudnienie
powódki przez pozwaną, co nastąpiło od 13 maja 2003 r. (jak wynika ze świadectwa
pracy). Po tej dacie strony łączył stosunek pracy na podstawie zawartej umowy, który
został rozwiązany na skutek wypowiedzenia go przez pracodawcę ze skutkiem na 31
lipca 2003 r. Chociaż sama powódka podała, że faktyczne wykonywanie obowiązków
pracowniczych rozpoczęła dopiero od 13 czerwca 2003 r., to w oparciu o treść świa-
6
dectwa pracy wystawionego 19 sierpnia 2003 r. Sąd Rejonowy przyjął, że stosunek
pracy został nawiązany od 13 maja 2003 r., skoro sama strona pozwana, umiesz-
czając taką datę w świadectwie pracy, potwierdziła, że więź umowna stron wówczas
się rozpoczęła, a także wypłaciła powódce wynagrodzenie za okres od 13 maja 2003
r., obejmując ją już w tym czasie ubezpieczeniem społecznym (chociaż umowa o
pracę została zawarta 13 czerwca 2003 r.). Po dniu 31 lipca 2003 r. pomiędzy stro-
nami nie istniała już więź prawna, a pozwanej - wobec zrealizowania obowiązku za-
trudnienia powódki wynikającego z wyroku w sprawie […], dokonanego 13 maja 2003
r. - nie obciążało już w dalszym okresie to zobowiązanie. W ocenie Sądu pierwszej
instancji, obowiązek zatrudnienia powódki został w sposób prawidłowy wykonany 13
maja 2003 r. i po tej dacie nie było podstaw do wymuszenia jego realizacji. Stosunek
pracy pomiędzy stronami został skutecznie nawiązany, a następnie zakończony, a
powódka nie odwołała się od dokonanego w czerwcu 2003 r. wypowiedzenia. Zobo-
wiązanie pozwanej objęte tytułem wykonawczym wygasło na skutek nawiązania sto-
sunku pracy zgodnie z treścią wyroku z 18 lipca 2001 r. […]. Analogiczne stanowisko
zajął Sąd Rejonowy w sprawie […] o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalno-
ści oraz Sąd Okręgowy rozpoznający apelację od tego orzeczenia. Obydwa Sądy
uznały, że treść umowy o pracę z 13 czerwca 2003 r. jest zgodna ze zobowiązaniem
dłużnika nałożonym na niego wyrokiem z 18 lipca 2001 r. […]. Z chwilą złożenia
przez strony zgodnych oświadczeń woli o nawiązaniu stosunku pracy zobowiązanie
to wygasło. Skoro strony umowy o pracę wprost w jej treści zaznaczyły, że stanowi
ona realizację wyroku z 18 lipca 2001 r. […], to należało przyjąć, że powódka wyra-
ziła zgodę na modyfikację zobowiązania strony pozwanej co do grupy zawodowej, w
której ją zatrudniono - tym bardziej, że jej pierwotnego stanowiska (w grupie 05) już
nie było z uwagi na ogłoszenie upadłości dłużnika i zaprzestanie działalności produk-
cyjnej. Okoliczność ta była całkowicie niezależna od nawiązania z powódką stosunku
pracy, gdyż zależała wyłącznie od zmian organizacyjnych strony pozwanej, jakim
Stocznia podlegała w związku z ogłoszeniem upadłości i zaprzestaniem prowadzenia
jakiejkolwiek działalności produkcyjnej. Prowadzenie przez powódkę w dalszym
ciągu - już po zawarciu 13 czerwca 2003 r. i rozwiązaniu 31 lipca 2003 r. umowy o
pracę - egzekucji wyroku z 18 lipca 2001 r., za pośrednictwem Sądu Rejonowego w
Szczecinie […] Wydziału Egzekucyjnego, nie świadczy o tym, że wyrok w sprawie
[…] nie został wykonany. Sąd jako organ egzekucyjny, działający na mocy art. 804
k.p.c., nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku obję-
7
tego tytułem wykonawczym. Podstawą prawną pozbawienia wykonalności wyroku z
18 lipca 2001 r. był art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., zgodnie z którym dłużnik może w drodze
powództwa przeciwegzekucyjnego żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wyko-
nalności w całości lub w części, gdy po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło
zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło. Zdarzeniem tym było ponowne
zatrudnienie powódki w maju 2003 r. (faktycznie w czerwcu 2003 r.). Wraz z tym zda-
rzeniem prawnym powódka utraciła uprawnienie do dalszego realizowania wyroku z
18 lipca 2001 r. w drodze egzekucji. Nie ma przy tym żadnego znaczenia data wyda-
nia przez sąd wyroku pozbawiającego tytuł wykonawczy wykonalności lub data
wcześniejszego postanowienia o zawieszeniu egzekucji wydanego w trybie zabez-
pieczenia powództwa przeciwegzekucyjnego, ponieważ obydwa orzeczenia potwier-
dzały fakt wcześniejszego (już w 2003 r.) wykonania przez pozwanego pracodawcę
zobowiązania i nie miały charakteru kształtującego prawo.
Sąd Rejonowy uznał za niezasadne roszczenie powódki w części dotyczącej
ustalenia istnienia stosunku pracy w okresie od 13 maja 2003 r. do 31 lipca 2003 r.,
ponieważ w tym zakresie powódka nie miała interesu prawnego w ustaleniu. W tym
okresie powódka była zatrudniona u pozwanego na podstawie umowy o pracę, po
zakończeniu tego stosunku pozwany wydał jej świadectwo pracy, ten okres zatrud-
nienia został jej ponadto zaliczony przez Urząd Pracy i organ emerytalny do okresu
ubezpieczenia. Zatrudnienie powódki w tym okresie jest bezsporne i nie wymaga
udzielenia jej ochrony przez ustalenie istnienia stosunku pracy.
Roszczenie dotyczące ustalenia istnienia stosunku pracy zostało uwzględ-
nione co do okresu od 26 kwietnia 2002 r. do 12 maja 2003 r., zaś w pozostałym za-
kresie oddalone. Przyjęcie, że w powyższym okresie strony łączył stosunek pracy,
przesądziło o uwzględnieniu roszczenia o wynagrodzenie z tytułu gotowości do pracy
w oparciu o art. 81 k.p. Powódka wykazała (udowodniła), że zgłaszała systematycz-
nie gotowość do pracy, a pozwana odmawiała ponownego jej zatrudnienia, powołu-
jąc się na zaprzestanie prowadzenia działalności. Łącznie wynagrodzenie za goto-
wość do pracy za okres od 27 kwietnia 2002 r. do 12 maja 2003 r. Sąd wyliczył na
39.844,96 zł. W pozostałym zakresie roszczenie powódki o wynagrodzenie z tytułu
gotowości do pracy zostało oddalone, ponieważ powódki w innym czasie nie wiązał z
pozwanym stosunek pracy, a za okres od 13 maja do 31 lipca 2003 r. wypłacono jej
wynagrodzenie.
8
Powódka w oparciu o art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. domagała się za-
sądzenia odszkodowania za odmowę nawiązania z nią stosunku pracy. Zobowiąza-
nie do nawiązania z powódką stosunku pracy nakładał na pozwaną art. 12 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002
r. Nr 112, poz. 980 ze zm.), zgodnie z którym zakład pracy powinien ponownie za-
trudnić pracownika, z którym rozwiązał stosunek pracy z przyczyn określonych w art.
1 ust. 1 tej ustawy, w razie ponownego zatrudniania pracowników w tej samej grupie
zawodowej, jeżeli pracownik zgłosi zamiar powrotu do zakładu pracy w ciągu roku od
rozwiązania stosunku pracy. W ustalonym stanie faktycznym wszystkie z opisanych
przesłanek zostały spełnione, co zostało potwierdzone w toku postępowania w spra-
wie […] i co stanowiło podstawę pozytywnego dla powódki rozstrzygnięcia. Ponieważ
powódka zgłosiła gotowość podjęcia pracy 6 września 2000 r., to z tą datą powstał
po stronie pozwanej obowiązek ponownego nawiązania stosunku pracy z powódką.
Powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z 10 września 1976 r., I PZP 48/76
(OSNCP 1977 nr 4, poz. 65), Sąd Rejonowy stwierdził, że roszczenie odszkodowaw-
cze na podstawie art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. powstaje nie tylko w przy-
padku naruszenia art. 53 § 5 k.p., ale również art. 12 ustawy o zwolnieniach grupo-
wych ze względu na zbliżone podstawy odpowiedzialności.
Powódka domagała się tytułem odszkodowania kwoty 64.237,12 zł za okres
od 6 września 2000 r. do 26 kwietnia 2002 r. Sąd Rejonowy pomniejszył dochodzoną
kwotę o dochody uzyskane przez nią we wskazanym okresie z tytułu prowadzenia
zarobkowej działalności gospodarczej, tj. o kwotę 1.500 zł, oraz o kwoty uzyskane
tytułem zasiłku dla bezrobotnych w okresie od listopada 2000 r. do maja 2001 r. w
łącznej wysokości 3.258,50 zł. Na skutek niewykonania przez pozwaną obowiązku
ponownego zatrudnienia, powódka poniosła szkodę w postaci utraty wynagrodzenia,
jakie mogłaby uzyskiwać w okresie od dnia zgłoszenia woli powrotu do Stoczni (czyli
6 września 2000 r.) do dnia nawiązania stosunku pracy (czyli 26 kwietnia 2002 r.).
Ponadto powódka w oparciu o art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. domagała
się odszkodowania za utratę świadczenia przedemerytalnego za lata 2005-2009 w
wysokości 43.590,58 zł, twierdząc, że brak nawiązania z nią przez pozwanego sto-
sunku pracy pozbawił ją tego świadczenia, albowiem nie spełniła jednej z przesłanek
z postaci odpowiedniego stażu pracy. W spornym okresie obowiązywała ustawa z
dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst:
9
Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm.). Sąd Rejonowy stwierdził, że powódka dwu-
krotnie ubiegała się o przyznanie świadczenia przedemerytalnego i dwukrotnie jej
wniosek został rozpatrzony odmownie z uwagi na staż pracy (traktowany jako okres
uprawniający do emerytury) poniżej 30 lat. W decyzji z 20 października 2003 r. okres
ten określono na 28 lat, 2 miesiące i 19 dni, zaś w decyzji z 29 stycznia 2009 r. na 28
lat, 2 miesiące i 24 dni. Nawet gdyby przyjąć staż pracy korzystniejszy dla powódki, a
więc ten wynoszący 28 lat, 2 miesiące i 24 dni, to ustalony w rozpoznawanej sprawie
okres zatrudnienia powódki nie byłby wystarczający do osiągnięcia stażu 30 lat, bo
nawet gdyby doliczyć powódce okres zatrudnienia od 26 kwietnia 2002 r. do 12 maja
2003 r. - czyli 12 miesięcy i 17 dni - powódka i tak nie osiągnęłaby łącznie 30 lat
stażu pracy. Powódka nie spełnia ustawowych przesłanek do uzyskania świadczenia
przedemerytalnego, a zatem nie poniosła szkody w postaci utraty świadczeń z winy
pozwanej, co oznacza, że odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanej nie po-
wstała.
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniosła powódka, zaskarżając wyrok w
części oddalającej powództwo o zapłatę kwoty 46.688,56 zł tytułem wynagrodzenia
za gotowość do pracy za okres od 1 października 2003 r. do 9 grudnia 2004 r., o za-
płatę kwoty 43.590,58 zł tytułem utraconego świadczenia przedemerytalnego za lata
2005-2009 oraz o ustalenie, że w okresie od 1 października 2003 r. do 9 grudnia
2004 r. powódkę łączyła z pozwaną umowa o pracę, a także o zapłatę odsetek usta-
wowych od zasądzonego odszkodowania wynoszącego 59.478,62 zł. Powódka za-
rzuciła: błąd w ustaleniach faktycznych polegający na sprzeczności istotnych ustaleń
i ocen Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególno-
ści przyjęcie, że zawarcie 13 maja 2003 r. umowy o pracę z powódką zrealizowało
obowiązek pozwanej zatrudnienia powódki wynikający z wyroku z dnia 18 lipca 2001
r. […]; naruszenie art. 51 § 2 k.p. w związku z art. 37k ustawy z dnia 14 grudnia 1994
r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, przez niezaliczenie powódce do
okresu pracy - przy ustaleniu dochodzonego odszkodowania z tytułu utraconego
świadczenia przedemerytalnego - okresu, za który przyznano jej odszkodowanie.
Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w ca-
łości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem kosztów postępo-
wania odwoławczego jako części kosztów procesu.
10
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem
z 29 listopada 2010 r., VI Pa 76/10, oddalił apelację. Sąd Okręgowy stwierdził, że
Sąd Rejonowy wywiódł prawidłowe wnioski z dokonanej analizy dowodów stanowią-
cych podstawę rozstrzygnięcia o zasadności roszczeń powódki w zakresie ustalenia
istnienia stosunku pracy jedynie w okresie od 26 kwietnia 2002 r. do 12 maja 2003 r.,
należnego powódce wynagrodzenia za gotowość do pracy wyłącznie od 27 kwietnia
2002 r. do 12 maja 2003 r. oraz odszkodowania za odmowę nawiązania z powódką
stosunku pracy w okresie od 6 września 2000 r. do 26 kwietnia 2002 r. Prawidłowo
również, w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji rozstrzygnął o bezpod-
stawności żądania powódki odnośnie do odszkodowania za utratę świadczenia prze-
demerytalnego.
W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że powódkę
stosunek pracy łączył z pozwaną jedynie do 31 sierpnia 2003 r. (faktycznie Sąd Re-
jonowy ustalił, że stosunek pracy trwał do 31 lipca 2003 r.).
Sąd Okręgowy uznał za nietrafne zarzuty powódki, że wbrew ustaleniom Sądu
Rejonowego przez zawarcie z powódką umowy o pracę w dniu 13 czerwca 2003 r.
pozwana nie zrealizowała obowiązku zatrudnienia jej wynikającego z wyroku z 18
lipca 2001 r. […], a tym samym umowa o pracę powinna łączyć strony również w
okresie od 1 października 2003 r. do 9 grudnia 2004 r.
Powódka twierdziła, że zawarta 13 czerwca 2003 r. umowa o pracę nie stano-
wiła wykonania wyroku z 18 lipca 2001 r., ponieważ wyrok ten przewidywał zatrud-
nienie jej w grupie zawodowej 05, tymczasem została zatrudniona na stanowisku
pracownika do spraw zakupów. Sąd Okręgowy uznał, że okoliczność ta była bez
znaczenia. Kwestia prawidłowego wykonania wskazanego wyroku była już raz
przedmiotem orzekania przez Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Szczecinie. W sprawie z powództwa Syndyka Masy Upadłości Stoczni S. SA prze-
ciwko Gabrieli C. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wy-
roku Sądu Rejonowego w Szczecinie z 18 lipca 2001 r. […], zapadł prawomocny wy-
rok z 26 kwietnia 2005 r. […], w całości pozbawiający wykonalności wyrok Sądu Re-
jonowego w Szczecinie z 18 lipca 2001 r. […]. W uzasadnieniu wyroku z 26 kwietnia
2005 r. Sąd Rejonowy ustalił i ocenił, że nawiązanie z powódką w dniu 13 czerwca
2003 r. stosunku pracy z wyraźnym podkreśleniem, że umowa o pracę zostaje za-
warta na podstawie wyroku Sądu Rejonowego z 18 lipca 2001 r. […] stanowiło pełną
realizację tego wyroku. Wyrok w sprawie […] uprawomocnił się 13 września 2006 r.
11
W niniejszym postępowaniu Sąd był związany (na podstawie art. 365 § 1 k.p.c.) tre-
ścią tego rozstrzygnięcia nie tylko w zakresie pozbawienia wykonalności tytułu wyko-
nawczego, ale także w zakresie ustalenia (kształtującego prawo), że umowa o pracę
z 13 czerwca 2003 r. stanowiła wykonanie wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z
18 lipca 2001 r. […]. Przeprowadzanie dowodów przeciwnych i opieranie się na nich
przy orzekaniu było więc w tej sytuacji niedopuszczalne, podobnie jak dokonanie
odmiennych ustaleń.
Sąd drugiej instancji uznał za bezzasadne roszczenie powódki o ustalenie
istnienia stosunku pracy po 30 września 2003 r., gdyż stosunek pracy łączący ją ze
stroną pozwaną ustał ostatecznie 31 lipca 2003 r., co wynika ze świadectwa pracy.
Pozbawione podstaw było również żądanie zasądzenia na rzecz powódki wynagro-
dzenia za pracę za czas gotowości do pracy w okresie od 1 października 2003 r. do 9
grudnia 2004 r. W spornym okresie powódka nie mogła skutecznie zgłaszać gotowo-
ści do pracy; skoro w tym okresie nie łączył ją już z pozwaną stosunek pracy, to nie
istniała faktyczna możliwość świadczenia pracy i łączący się z tym realny zamiar wy-
konywania pracy (prawnie relewantna gotowość do jej wykonywania).
W ocenie Sądu Okręgowego, żądanie zasądzenia odszkodowania za utracone
świadczenie przedemerytalne podlegało rozpatrzeniu na ogólnych zasadach, tj. w
oparciu o treść art. 471 k.c. W toku procesu powódka powinna była wykazać, że
gdyby nie naganne zachowanie pracodawcy, polegające na nienawiązaniu z nią sto-
sunku pracy, to świadczenie to zostałoby jej przyznane. Tymczasem, na dzień roz-
wiązania stosunku pracy, czyli 31 lipca 2003 r., ubezpieczona legitymowała się sta-
żem ubezpieczeniowym wynoszącym 28 lat, 2 miesiące i 24 dni, a zatem gdyby na-
wet doliczyć do tego stażu ustalony okres pozostawania w stosunku pracy od 26
kwietnia 2002 r. do 12 maja 2002 r. (12 miesięcy i 17 dni), to powódce i tak nie uda-
łoby się udowodnić (na dzień rozwiązania stosunku pracy) 30-letniego stażu pracy
wymaganego przez obowiązujący w owym czasie art. 37k ustawy o zatrudnieniu i
przeciwdziałaniu bezrobociu.
W ocenie Sądu Okręgowego odnośnie do przedmiotowego roszczenia nie mo-
gło dojść do zastosowania norm Kodeksu pracy, w tym art. 51 § 2 k.p. Okres pozo-
stawania bez pracy, o którym mowa w art. 51 § 1 i 2 k.p., należy rozumieć jako okres
nieświadczenia pracy u pracodawcy, który dokonał wypowiedzenia niezgodnie z
przepisami. Przepisy Kodeksu pracy nie rozstrzygają natomiast o sposobie liczenia
stażu pracy, jeżeli w okresie, za który przyznano wynagrodzenie lub odszkodowanie,
12
umowa o pracę z pracownikiem została skutecznie i prawidłowo wypowiedziana, jak
to miało miejsce w analizowanym przypadku. Sąd Rejonowy wprawdzie przyznał po-
wódce odszkodowanie, jednak nie za niezgodne z prawem wypowiedzenie jej umowy
o pracę, lecz za odmowę nawiązania z nią przez pracodawcę stosunku pracy w
okresie od 6 września 2000 r. (data, w której powódka wystąpiła do sądu z pozwem o
przywrócenie jej do pracy, a postępowanie zakończyło się uwzględnieniem jej rosz-
czenia) do 26 kwietnia 2002 r. Rozstrzygnięcie o odszkodowaniu nie było oparte o
art. 45 § 1 w związku z art. 47 k.p., lecz o art. 471 k.c. w związku z 300 k.p. w
związku art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Skoro na dzień rozwiązania stosunku pracy (31 lipca 2003 r.) powódka nie wykazała
30-letniego stażu pracy wymaganego do otrzymania świadczenia przedemerytalne-
go, to tym samym nie spełniła ustawowych przesłanek do uzyskania tego świadcze-
nia, a zatem nie poniosła szkody w postaci utraty świadczeń z winy pracodawcy.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł w imieniu powódki jej
pełnomocnik, zaskarżając wyrok ten w części dotyczącej oddalenia powództwa o
zapłatę kwoty 46.688,56 zł z tytułu wynagrodzenia za gotowość do pracy za okres od
1 października 2003 r. do 9 grudnia 2004 r. oraz kwoty 43.590,58 zł z tytułu utraco-
nego świadczenia przedemerytalnego za lata 2005-2009. Skarga kasacyjna została
oparta na podstawach: 1) naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię
art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. i art. 51 § 2 k.p. w związku z art. 37k ustawy z
dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, przez nieza-
liczenie powódce do okresu zatrudnienia okresu pracy, za który przyznano jej od-
szkodowanie za odmowę nawiązania umowy o pracę, czyli od 6 września 2000 r. do
26 kwietnia 2002 r., i w konsekwencji oddalenie jej roszczenia o utracone świadcze-
nie przedemerytalne w kwocie 43.590,58 zł; 2) naruszenia przepisów postępowania i
prawa materialnego przez błędną subsumcję art. 365 § 1 k.p.c. i niezastosowanie art.
81 § 1 k.p. w wyniku niezaliczenia okresu od 1 października 2003 r. do 9 grudnia
2004 r. jako okresu gotowości do pracy powódki, a w związku z tym niezasądzenie
wynagrodzenia w kwocie 46.688,56 zł w wyniku przyjęcia przez Sąd drugiej instancji,
że prawomocny wyrok Sądu Rejonowego z 26 kwietnia 2005 r., pozbawiający wyko-
nalności wyrok Sądu Rejonowego w Szczecinie z 18 lipca 2001 r. […], nakazujący
nawiązanie z powódką umowy o pracę w grupie 05, działa z mocą wsteczną, a do-
13
kładnie do dnia nawiązania innego stosunku pracy, podczas gdy wyrok ten działa ex
nunc.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w za-
skarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i jego zmianę
poprzez wydanie wyroku co do istoty sprawy i uwzględnienie roszczeń powódki, za-
sądzenie żądanych kwot oraz rozstrzygnięcie o kosztach postępowania we wszyst-
kich instancjach, w tym w postępowaniu kasacyjnym.
Pełnomocnik skarżącej wniósł o rozpoznanie skargi kasacyjnej na rozprawie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Skarga kasacyjna jest uzasadniona jedynie w tej części, w jakiej zarzuca
zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. w odnie-
sieniu do oddalenia roszczenia powódki o zasądzenie odszkodowania w kwocie
43.590,58 zł stanowiącej (według wyliczeń powódki) równowartość utraconego przez
nią świadczenia przedemerytalnego za lata 2005-2009.
Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej strony pozwanej, wynikające
z podanej podstawy materialnoprawnej (czyli niewykonanie zobowiązania zgodnie z
obowiązującymi regulacjami prawnymi, wina w postaci braku należytej staranności,
szkoda, zwłaszcza jej rozmiar oraz związek przyczynowy pomiędzy ewentualnym
zawinionym zaniechaniem strony pozwanej a szkodą doznaną przez powódkę), nie
zostały w wystarczającym stopniu rozważone przez Sąd Okręgowy. Oddalenie po-
wództwa w tej części było przedwczesne, ponieważ nie zostało poprzedzone wystar-
czająco wnikliwą analizą przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwane-
go pracodawcy, opartej na art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. w związku z naru-
szeniem art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Podkreślenia wymaga jednak, że to na powódce spoczywa ciężar udowodnienia
przesłanek tej odpowiedzialności (art. 6 k.c. w związku z art. 300 k.p.), w szczegól-
ności niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.), roz-
miaru szkody i jej postaci (art. 361 § 2 k.c.) oraz związku przyczynowego między
działaniem lub zaniechaniem strony pozwanej a szkodą (art. 361 § 1 k.c.).
14
Powódka dochodziła odszkodowania z tytułu utraconego świadczenia przed-
emerytalnego (szkoda w postaci lucrum cessans), ponieważ przez odmowę zatrud-
nienia jej przez stronę pozwaną poczynając od 6 września 2000 r. - chociaż już wów-
czas istniały warunki do jej ponownego zatrudnienia w oparciu o art. 12 ustawy z dnia
28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosun-
ków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, co potwierdził wyrok Sądu Rejo-
nowego w Szczecinie z 18 lipca 2001 r. […] nakazujący stronie pozwanej nawiązanie
stosunku pracy z powódką - powódka nie „wypracowała” odpowiedniego stażu ubez-
pieczeniowego („okresu uprawniającego do emerytury”, wynoszącego w jej przypad-
ku 30 lat, zgodnie z wymaganiami z art. 37k ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o za-
trudnianiu i przeciwdziałaniu bezrobociu). Sąd Rejonowy orzekający w sprawie […]
przyjął, że z chwilą zgłoszenia przez powódkę zamiaru powrotu do zakładu pracy
zostały spełnione wszelkie przesłanki zastosowania art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r., a zatem powstał po stronie pozwanej obowiązek ponownego zatrudnienia
powódki zgodnie z jej kwalifikacjami od chwili zgłoszenia przez powódkę zamiaru
powrotu do zatrudnienia. Gdyby strona pozwana nie odmawiała zatrudnienia
powódki przez okres dwóch lat i dziewięciu miesięcy (od 6 września 2000 r., czyli od
chwili zgłoszenia przez nią zamiaru powrotu do zakładu pracy, do 13 czerwca 2003
r., kiedy to zawarta została umowa o pracę w wykonaniu wyroku z 18 lipca 2001 r.
[…]), to do stażu pracy wymaganego do przyznania powódce świadczenia
przedemerytalnego na podstawie art. 37k ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o
zatrudnianiu i przeciwdziałaniu bezrobociu podlegałby zaliczeniu dłuższy okres za-
trudnienia i być może w takiej sytuacji powódka legitymowałaby się wymaganym sta-
żem ubezpieczeniowym wynoszącym 30 lat. Kwestia stopnia prawdopodobieństwa
opisanego przebiegu wydarzeń (w granicach normalnego związku przyczynowego -
art. 361 § 1 k.c.) wymaga jednak odpowiednich ustaleń faktycznych i ocen prawnych.
Nie można podzielić argumentacji Sądu Okręgowego, że skoro na dzień osta-
tecznego rozwiązania stosunku pracy (31 lipca 2003 r.) powódka nie wykazała 30-
letniego stażu pracy wymaganego do otrzymania świadczenia przedemerytalnego i
tym samym nie spełniła ustawowych przesłanek do uzyskania świadczenia przed-
emerytalnego, to nie poniosła szkody w postaci utraty świadczeń z winy pracodawcy.
Argument ten jest nielogiczny. Powódka nie mogła wykazać stażu pracy wymaga-
nego do otrzymania świadczenia przedemerytalnego właśnie dlatego, że strona po-
zwana odmówiła jej ponownego zatrudnienia z chwilą spełnienia warunków z art. 12
15
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Gdyby powódka spełniała warunek odpowiednio
długiego stażu zatrudnienia („osiągnęła okres uprawniający do emerytury wynoszący
co najmniej 30 lat”), wówczas nie musiałaby występować o odszkodowanie za utra-
cone świadczenie przedemerytalne, ponieważ mogłaby wystąpić bezpośrednio do
odpowiedniego organu o przyznanie jej tego świadczenia.
Powódka dochodziła odszkodowania za pozbawienie jej (według jej twierdzeń
- w wyniku zawinionych i bezprawnych działań oraz zaniechań strony pozwanej)
świadczenia przedemerytalnego. Przedstawiona w skardze kasacyjnej konstrukcja
roszczenia odszkodowawczego jest jednak nielogiczna, a przez to całkowicie chy-
biona. Pełnomocnik skarżącej domaga się bowiem zaliczenia powódce do okresu
zatrudnienia okresu, za który przyznano jej odszkodowanie za odmowę nawiązania
umowy o pracę (czyli okresu od 6 września 2000 r. do 26 kwietnia 2002 r.), twier-
dząc, że niezaliczenie tego okresu do okresu pracy spowodowało w konsekwencji
oddalenie roszczenia o odszkodowanie za utracone świadczenie przedemerytalne.
Podstawą zaliczenia okresu, za który przyznano odszkodowanie, do okresu zatrud-
nienia miałby być przy tym art. 51 § 2 k.p. Argumentacja ta jest nietrafna z kilku przy-
czyn. Po pierwsze, zaliczenie okresu od 6 września 2000 r. do 26 kwietnia 2002 r. do
okresu zatrudnienia („okresu uprawniającego do emerytury”) oznaczałoby, że nie
powstała po stronie powódki szkoda (skoro zdaniem skarżącej okres ten podlegał
zaliczeniu do okresu zatrudnienia, to powódka mogła skutecznie ubiegać się o
świadczenie przedemerytalne, a odmówienie jej tego świadczenia powinno obciążać
organ decydujący o jego przyznaniu a nie stronę pozwaną). Inaczej rzecz ujmując,
zaliczenie okresu od 6 września 2000 r. do 26 kwietnia 2002 r. do okresu zatrudnie-
nia prowadziłoby do sytuacji, w której po stronie powódki nie powstała żadna szkoda,
a zatem brak byłoby podstaw do zasądzenia na jej rzecz odszkodowania, ponieważ
prawdopodobnie spełniałaby wówczas warunki do przyznania jej świadczenia prze-
demerytalnego. Argumenty skarżącej dotyczące zaliczenia omawianego okresu do
„okresu uprawniającego do emerytury” mogłyby być podniesione w innym postępo-
waniu - o przyznanie świadczenia przedemerytalnego - a nie w sprawie o odszkodo-
wanie przeciwko pracodawcy.
Po drugie, do sytuacji powódki nie ma i nie może mieć zastosowania art. 51 §
2 k.p. ani wprost, ani per analogiam, ani odpowiednio. Reguluje on zupełnie od-
mienną sytuację od zaistniałej w rozpoznawanej sprawie. Przepis ten stanowi, że
„pracownikowi, któremu przyznano odszkodowanie, wlicza się do okresu zatrudnienia
16
okres pozostawania bez pracy, odpowiadający okresowi, za który przyznano odszko-
dowanie”. Nie może być on jednak odczytywany dosłownie (jako rzekomo dotyczący
każdego przypadku zasądzenia na rzecz pracownika odszkodowania za okres pozo-
stawania bez pracy) bez uwzględnienia pełnego kontekstu normatywnego. Przepis
ten, umieszczony w rozdziale dotyczącym uprawnień pracownika w razie nieuzasad-
nionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodaw-
cę, obejmuje sytuację zasądzenia na rzecz pracownika odszkodowania, o jakim
mowa w art. 45 § 1 i 2 k.p., art. 471
k.p. oraz art. 50 k.p. Odszkodowania przewidzia-
ne w tych przepisach są ściśle limitowane (przyznaje się je za okres nie dłuższy niż
za trzy miesiące, ewentualnie za okres wypowiedzenia, jeżeli w konkretnym przypad-
ku jest dłuższy niż trzy miesiące). Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powódki kwotę
59.478,62 zł tytułem odszkodowania za odmowę nawiązania stosunku pracy (a nie
za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę). Odszkodowanie obejmo-
wało okres od 6 września 2000 r. do 26 kwietnia 2002 r. (ponad półtora roku). Zostało
zasądzone na podstawie art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. w związku z narusze-
niem art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywa-
nia z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, a nie na
podstawie art. 45 § 1 i 2 k.p. w związku z art. 471
k.p. albo na podstawie art. 50 k.p.
Nie ma podstaw do traktowania odszkodowania przyznanego za bezprawną odmowę
ponownego zatrudnienia powódki na podstawie art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. w kategoriach opisanych w art. 51 § 2 k.p. Jest to szczególny przepis usta-
nawiający fikcję prawną, która pozwala wliczać do stażu pracy okres faktycznej prze-
rwy w zatrudnieniu w przypadku niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o
pracę przez pracodawcę (por. wyroki Sądu Najwyższego z 10 marca 2010 r., II PK
265/09. LEX nr 602244 oraz z 16 czerwca 2011 r., I PK 272/10, LEX nr 1001283).
Dodatkowo, rozważanie, czy art. 51 § 2 k.p. pozwala na zaliczenie okresu pozosta-
wania bez pracy, za który przyznano powódce odszkodowanie na podstawie art. 471
k.c. w związku z art. 300 k.p., do okresu zatrudnienia („okresu uprawniającego do
emerytury”), jest w rozpoznawanej sprawie zbędne, bo gdyby okres ten podlegał za-
liczeniu do stażu zatrudnienia, powinny to uwzględnić organy orzekające o przyzna-
niu powódce świadczenia przedemerytalnego, a wówczas po jej stronie nie powsta-
łaby szkoda.
Tym samym w rozpoznawanej sprawie nie istnieje przedstawione w skardze
kasacyjnej rzekome zagadnienie prawne, które miało uzasadniać wniosek powódki
17
dotyczący rozpoznanie skargi kasacyjnej na rozprawie. W rozpoznawanej sprawie
nie istniała potrzeba rozstrzygnięcia, czy do okresu zatrudnienia (stażu pracy) po-
wódki należy wliczyć okres, za jaki Sąd przyznał jej odszkodowanie za okres pozo-
stawania bez pracy na skutek odmowy nawiązania z nią stosunku pracy.
Naruszenie art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. w opisanym na wstępie zna-
czeniu uzasadniało uwzględnienie skargi kasacyjnej w części dotyczącej oddalenia
powództwa o zasądzenie odszkodowania w kwocie 43.590,58 zł stanowiącej (według
wyliczeń powódki) równowartość utraconego przez powódkę świadczenia przedeme-
rytalnego za lata 2005-2009 i uchylenie w tym zakresie zaskarżonego wyroku na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
2. Pozostałe zarzuty skargi kasacyjnej są nieuzasadnione. Nie doszło do naru-
szenia przez Sąd Okręgowy art. 365 § 1 k.p.c. oraz art. 81 § 1 k.p. w wyniku niezali-
czenia okresu od 1 października 2003 r. do 9 grudnia 2004 r. jako okresu gotowości
do pracy powódki, a w związku z tym oddalenia jej powództwa o zasądzenia wyna-
grodzenia w kwocie 46.688,56 zł. Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że prawomocny
wyrok Sądu Rejonowego z 26 kwietnia 2005 r. […] pozbawiający wykonalności wyrok
Sądu Rejonowego w Szczecinie z 18 lipca 2001 r. […] ma ten skutek, że przesądza o
zawarciu w dniu 13 czerwca 2003 r. pomiędzy stronami umowy o pracę w wykonaniu
wyroku z 18 lipca 2001 r., a pośrednio o definitywnym ustaniu stosunku pracy łączą-
cego powódkę ze stroną pozwaną z chwilą upływu okresu wypowiedzenia umowy o
pracę zawartej 13 czerwca 2003 r. Wbrew argumentom powódki przy ocenie skutków
pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności istotne było nie to, kiedy został wy-
dany (a ściślej - uprawomocnił się) wyrok Sądu Rejonowego z 26 kwietnia 2005 r.
[…] pozbawiający wykonalności wyrok Sądu Rejonowego w Szczecinie z 18 lipca
2001 r. […] lecz to, jakie były przyczyny (przesłanki) uwzględnienia powództwa prze-
ciwegzekucyjnego i pozbawienia w całości wykonalności tego tytułu wykonawczego.
Powództwo przeciwegzekucyjne zostało oparte na treści art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Na
tej też podstawie zostało uwzględnione. Zgodnie z tym przepisem, dłużnik może w
drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości
lub części albo jego ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło
zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane;
gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zda-
rzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świad-
czenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. W uzasadnieniu
18
wyroku Sądu Rejonowego z 26 kwietnia 2005 r […] pozbawiającego wykonalności
prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Szczecinie z 18 lipca 2001 r. […] stwier-
dzono, że zobowiązanie objęte tytułem wykonawczym wygasło na skutek jego wyko-
nania przez dłużnika, ponieważ pomiędzy stronami doszło 13 czerwca 2003 r. do
nawiązania stosunku pracy (zawarcia umowy o pracę) zgodnie z treścią wyroku z 18
lipca 2001 r. Skoro zobowiązanie strony pozwanej wygasło w dniu 13 czerwca 2003
r. w wyniku zawarcia umowy o pracę, to powódka nie może twierdzić, że po wypo-
wiedzeniu tej umowy (od którego powódka się nie odwołała) nadal łączył ją ze stroną
pozwaną stosunek pracy, a co najmniej nadal istniało zobowiązanie strony pozwanej
do jej zatrudniania, wynikające z wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z 18 lipca
2001 r. […], co miałoby uzasadniać jej roszczenie o wynagrodzenie za gotowość do
pracy w okresie od 1 października 2003 r. do 9 grudnia 2004 r. W uzasadnieniu wy-
roku Sądu Okręgowego w Szczecinie z 13 września 2006 r. […], którym oddalono
apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z 26 kwietnia 2005 r. […] pod-
kreślono, że zawierając 13 czerwca 2003 r. umowę o pracę strony zgodnie oświad-
czyły, że stanowi ona realizację wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z 18 lipca
2001 r. Z chwilą wypowiedzenia tej umowy (i upływu okresu wypowiedzenia) powód-
ka musiała mieć świadomość, że definitywnie ustał łączący ją ze stroną pozwaną
stosunek pracy. Po upływie okresu wypowiedzenia powódka nie mogła już mieć do
strony pozwanej roszczeń o zatrudnienie, dopuszczenie do pracy, wynagrodzenie za
gotowość świadczenia pracy, zwłaszcza że nie odwołała się od dokonanego wypo-
wiedzenia (kwestionowała jedynie treść świadectwa pracy). W rozpoznawanej spra-
wie nie istnieje problem, czy wyrok oparty na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.
działa ex tunc, czy ex nunc. Doniosłe znaczenie mają natomiast przyczyny pozba-
wienia tytułu wykonawczego wykonalności - wygaśnięcie zobowiązania strony po-
zwanej z chwilą zawarcia umowy o pracę z 13 czerwca 2003 r. W tym kontekście nie
można całkowicie pominąć ujawnionych w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego z
26 kwietnia 2005 r. […] przyczyn pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności. W
orzecznictwie dotyczącym wykładni i stosowania art. 365 § 1 k.p.c. przyjmuje się, że
sąd nie jest związany ustaleniami faktycznymi i poglądami prawnymi wyrażonymi w
uzasadnieniu orzeczenia, które go wiąże na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. Jest jednak
związany podstawą prawną rozstrzygnięcia, w tym przesłankami (przyczynami)
uwzględnienia powództwa. Związanie treścią prawomocnego orzeczenia oznacza
nakaz przyjmowania przez podmioty wymienione w art. 365 § 1 k.p.c., że w objętej
19
orzeczeniem sytuacji faktycznej stan prawny przedstawia się tak, jak to wynika z
sentencji wiążącego orzeczenia. Związanie prawomocnym wyrokiem rozciąga się na
motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie
rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu - w jakim indywidualizują
one sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu i w jakim określają one istotę
danego stosunku prawnego. Chodzi przy tym tylko o elementy uzasadnienia doty-
czące rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, w których sąd wypowiada się w sposób
stanowczy, autorytarny o żądaniu (wyrok Sądu Najwyższego z 11 lutego 2011 r., I
CSK 249/10, LEX nr 936477). Określony w art. 365 § 1 k.p.c. zakres związania sądu
treścią prawomocnego orzeczenia oznacza zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych
z uprzednio osądzoną kwestią, a nawet niedopuszczalność prowadzenia w tym za-
kresie postępowania dowodowego. Moc wiążąca prawomocnego wyroku ma zna-
czenie wtedy, gdy rozpoznawana jest inna sprawa, a kwestia rozstrzygnięta wcze-
śniejszym wyrokiem stanowi zagadnienie wstępne. Odnosi się ona do faktu istnienia
prawomocnego orzeczenia oraz do waloru prawnego rozstrzygnięcia zawartego w
treści orzeczenia. Skutkiem pozytywnym (materialnym) jest to, że rozstrzygnięcie
zawarte w orzeczeniu stwarza taki stan prawny, jaki z niego wynika, czyli sądy roz-
poznające spór muszą przyjmować, że dana kwestia kształtuje się tak, jak to przyjęto
we wcześniejszym, prawomocnym orzeczeniu. W kolejnym postępowaniu, w którym
pojawia się ta sama kwestia, nie może być ona już badana. Związanie dotyczy sen-
tencji wyroku i motywów w tych granicach, jakie stanowią konieczne uzupełnienie
rozstrzygnięcia. W konsekwencji nikt nie może kwestionować faktu istnienia prawo-
mocnego wyroku i jego treści oraz motywów rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Naj-
wyższego z 4 lutego 2011 r., III CSK 161/10, LEX nr 785884).
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że skarga kasacyjna jest nieuza-
sadniona w części dotyczącej oddalenia powództwa o zapłatę kwoty 46.688,57 zł
tytułem wynagrodzenia za gotowość powódki do pracy w okresie od 1 października
2003 r. do 9 grudnia 2004 r. W tym czasie powódka nie pozostawała w stosunku
pracy ze strona pozwaną, a zatem nie należy się jej wynagrodzenie za gotowość do
pracy na podstawie art. 81 § 1 k.p. W tej części skarga kasacyjna podlegała oddale-
niu zgodnie z art. 39814
k.p.c. jako pozbawiona uzasadnionych podstaw.
========================================