Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 137/11
POSTANOWIENIE
Dnia 28 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Halina Kiryło
w sprawie z odwołania J. R.
przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji SA w K.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 lutego 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 31 marca 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy wyrokiem z dnia 31 marca 2011 r. oddalił
apelację powoda J. R. od wyroku Sądu Rejonowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych, mocą którego oddalono jego powództwo przeciwko pozwanemu
Miejskiemu Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji SA o przywrócenie do
pracy.
Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną powoda. Skargę
oparto na podstawie naruszenia prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art.
52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy i przyjęcie, że zachowanie powoda w dniu 7 sierpnia
2008 r. stanowiło ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych
uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia oraz na podstawie
naruszenia prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 385 i
2
art. 386 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez zastosowanie pierwszego z
wymienionych przepisów i niezastosowanie drugiego. Skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku wraz z poprzedzającym go wyrokiem pierwszoinstancyjnym i
przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania lub o
uchylenie obydwu wyroków i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez przywrócenie
powoda do pracy, przy czym w każdym przypadku z rozstrzygnięciem o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
wskazano potrzebę wykładni przepisów prawa – art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy,
albowiem w przedmiotowej sprawie budzącym poważne wątpliwości jest to, „czy
zachowanie powoda, zatrudnionego u pozwanego na stanowisku montera sieci
wodociągowej, a polegające na udzielaniu porad i doglądaniu wykonywania
przyłączy sieci kanalizacyjnej do studzienek kanalizacyjnych na placu budowy (a
nie wykonywaniu prac fizycznych), stanowi rażące naruszenie obowiązków
pracowniczych względem pracodawcy, uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę
w trybie tegoż przepisu, jeżeli powód przebywał w tym czasie na
dziewięciodniowym zwolnieniu lekarskim jednie z powodu bólu kolana (łękotki i
stawu kolanowego)”. Zdaniem skarżącego opisane postępowanie pracownika jest
niejednolicie interpretowane w orzecznictwie sądowym oraz nauce prawa i nie
wydaje się ono rażąco nagannym, zwłaszcza w zestawieniu z innymi przykładami
zachowań pracowniczych, znanymi judykaturze i przytoczonymi w uzasadnieniu
podstaw kasacyjnych. Zważywszy, iż zawarte w powołanym przepisie pojęcie
„rażącego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych” jest nieostre,
zachodzi konieczność jego wykładni w odniesieniu do stanu faktycznego niniejszej
sprawy. Skarżący powołał również tę przesłankę przedsądu, jaką jest oczywista
zasadność skargi kasacyjnej wynikająca z błędnej interpretacji art. 52 § 1 pkt 1
Kodeksu pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie warto podkreślić, iż Sąd Najwyższy, jako sąd kasacyjny, nie jest
sądem powszechnym zwykłej, trzeciej instancji, zaś skarga kasacyjna (podobnie
3
jak uprzednio kasacja) nie jest środkiem zaskarżenia przysługującym od każdego
rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, a to
uwagi na przeważający w charakterze skargi kasacyjnej element interesu
publicznego. Zgodnie z takim modelem skargi kasacyjnej jej rozpoznanie następuje
tylko z przyczyn kwalifikowanych, wymienionych a art. 3989
§ 1 k.p.c., tj. wówczas,
gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, bądź istnieje potrzeba
wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów, czy też zachodzi nieważność postępowania
lub gdy skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. W konsekwencji tegoż w
art. 3984
§ 2 k.p.c. wśród istotnych wymagań skargi kasacyjnej ustawodawca
wymienił obowiązek złożenia wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania i jego
uzasadnienie. Wymóg ten wiąże się z tzw. przedsądem, polegającym m.in. na
możliwości odmowy przez Sąd Najwyższy przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania (art. 3989
§ 2 k.p.c.), a jego spełnienie powinno przybrać postać
wyodrębnionego wywodu prawnego, w którym skarżący wykaże, jakie występujące
w sprawie okoliczności pozwalają na uwzględnienie wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania i jednocześnie uzasadnieniu, dlaczego odpowiadają one
ustawowemu katalogowi przesłanek. Ustawodawca nieprzypadkowo, konstruując
wymagania skargi kasacyjnej, wyodrębnił w oddzielnych przepisach art. 3984
k.p.c.
obowiązek przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia (§ 1) i obowiązek
przedstawienia wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania i jego uzasadnienia
(§ 2). Chodzi zatem o dwa odrębne, kreatywne elementy skargi kasacyjnej, które
spełniają określone cele i podlegają ocenie Sądu Najwyższego, na różnych etapach
postępowania kasacyjnego. Wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania i jego
uzasadnienie podlegają analizie na etapie przedsądu, natomiast przytoczone
podstawy kasacyjne i ich uzasadnienie oceniane są dopiero po przyjęciu skargi do
rozpoznania, w trakcie jej merytorycznego rozpoznawania. Oba te elementy muszą
być więc przez skarżącego wyodrębnione, oddzielnie przedstawione i uzasadnione,
a dla spełnienia wymogu z art. 3984
§ 2 k.p.c. nie wystarczy odwołanie się do
podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia, bo choć dla obu tych przesłanek
argumenty mogą być podobne, to Sąd Najwyższy w ramach przedsądu bada tylko
wskazane w skardze okoliczności uzasadniające przyjęcie jej do rozpoznania, nie
4
analizuje zaś podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia. Skarga kasacyjna powinna
być tak zredagowana i skonstruowana, aby Sąd Najwyższy nie musiał poszukiwać
w uzasadnieniu jej podstaw pozostałych elementów konstrukcyjnych skargi, ani tym
bardziej się ich domyślać. Skarga kasacyjna jest wszak szczególnym środkiem
zaskarżenia, realizującym przede wszystkim interes publiczny, polegający na
usuwaniu rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych oraz na
wspomaganiu rozwoju prawa, zatem uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi do
rozpoznania powinno koncentrować się na wykazaniu, iż takie okoliczności w
sprawie zachodzą (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., II
UK 246/07, LEX nr 449007, z dnia 10 marca 2008 r., III UK 4/8, LEX nr 459291, z
dnia 9 czerwca 2008 r., II UK38/08, LEX nr 404134 i z dnia 19 czerwca 2008 r., II
UZ 18/08, LEX nr 406392).
Godzi się zauważyć, że w razie wskazania tej przesłanki przedsądu, jaką
jest potrzeba wykładni przepisów prawa, przepisy mające być przedmiotem
wykładni Sądu Najwyższego powinny należeć do katalogu przepisów, których
naruszenie przez sąd drugiej instancji zarzucono w ramach podstawy skargi
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2002 r., I PKN 682/01, OSNP
2004 r. nr 12, poz. 211). Rzeczą skarżącego jest zaś wykazanie, że określony
przepis prawa, mimo iż budzi poważne wątpliwości (ze sprecyzowaniem, na czym
te poważne wątpliwości polegają), nie doczekał się wykładni, bądź niejednolita jego
wykładnia wywołuje rozbieżności w orzecznictwie sadów, które to orzecznictwo
należy przytoczyć (postanowienia Sadu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r.,
IIICKN 570/01, OSNC 2002 nr 12, poz. 151, z dnia 28 marca 2007 r., II CSK 84/07,
LEX nr 315351, z dnia 15 października 2002 r., II CZ 102/02, LEX nr 57231, z dnia
13 grudnia 2007 r., I PK 233/07, OSNP 2009, nr 2-4 poz. 43 i z dnia 9 czerwca
2008 r., II UK 37/08, LEX nr 494133). Oczywiste jest, iż budzący wątpliwości
interpretacyjne przepis musi mieć zastosowanie w sprawie, a jego wykładnia – mieć
znaczenie dla jej rozstrzygnięcia. Przedmiotem zainteresowania Sądu Najwyższego
jest jednak sam przepis, a nie rozstrzygnięcie konkretnego sporu. Stąd też
wspomniane wątpliwości interpretacyjne powinny być na tyle poważne, by ich
wyjaśnienie nie sprowadzało się do prostej wykładni przepisów. W tym wyraża się
publicznoprawny charakter skargi kasacyjnej. Celem realizowanym w wyniku
5
rozpoznanie skargi kasacyjnej jest bowiem ochrona interesu publicznego przez
zapewnienie jednolitości wykładni przepisów prawa oraz wkład Sądu Najwyższego
w rozwój jurysprudencji i prawa pozytywnego, a nie korekta orzeczeń wydawanych
przez sady powszechne (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2000 r.,
II CZ 178/99, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 147). Omawiana przesłanka uwzględnienia
wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie jest spełniona, gdy
wskazane przez skarżącego przepisy zostały dostatecznie wyjaśnione w
dotychczasowej judykaturze sądowej, w szczególności w judykaturze Sądu
Najwyższego, a w skardze kasacyjnej nie przytoczono argumentów
przemawiających za zmianą dotychczasowego orzecznictwa. Brak jest podstaw do
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, jeżeli rzekome rozbieżności w
interpretacji prawa wynikają z odmiennych stanów faktycznych, w których zapadły
orzeczenia dotyczące wskazanego w skardze przepisu (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 20 lutego 2008 r., III SK 28/07, LEX nr 4524). Implikująca
konieczność wykładni prawa rozbieżność orzecznictwa nie może być też
utożsamiana z różną interpretacją lub stosowaniem przepisów przez sąd pierwszej i
drugiej instancji w związku z orzekaniem w tej samej sprawie (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I PK 557/02, niepublikowane).
Wreszcie w kwestii oczywistej zasadności skargi kasacyjnej wypada
przypomnieć, że wskazując na tę przesłankę przedsądu należy w motywach
wniosku zawrzeć wywód prawny wyjaśniający, w czym wyraża się owa oczywistość
i przedstawić argumenty na poparcie tego twierdzenia (postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2006 r., II CZ 28/06 LEX nr 198531, z dnia 10
sierpnia 2006 r., V CSK 204/06, LEX nr 421035, z dnia 9 stycznia 2008 r., III PK
70/07, LEX nr 448289, z dnia 11 stycznia 2008 r., I UK 283/07, LEX nr 448205, z
dnia 3 kwietnia 2008 r., II PK 352/07, LEX nr 465859 i z dnia 5 września 2008 r., I
CZ 64/08). O ile dla uwzględnienia skargi wystarczy, że jej podstawa jest
usprawiedliwiona, to dla przyjęcia skargi do rozpoznania niezbędne jest wykazanie
kwalifikowanej postaci naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego,
polegającej na jego oczywistości widocznej prima facie, przy wykorzystaniu
podstawowej wiedzy prawniczej, bez potrzeby wchodzenia w szczegóły czy
dokonywania pogłębionej analizy tekstu wchodzących w grę przepisów i
6
doszukiwania się ich znaczenia (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16
września 2003 r., IV CZ 100/03, LEX nr 82274, z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK
218/07, LEX nr 375616, z dnia 26 lutego 2008 r., II UK 317/ 07, LEX nr 453107, z
dnia 9 maja 2008 r., II PK 11/08, LEX nr 490364, z dnia 21 maja 2008 r., I UK
11/08, LEX nr 491538 i z dnia 9 czerwca 2008 r., II UK 38/08, LEX nr 494134). W
judykaturze podkreśla się, iż przesłanką przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania
nie jest oczywiste naruszenie konkretnego przepisu prawa materialnego lub
procesowego, lecz sytuacja, w której naruszenie to spowodowało wydanie
oczywiście nieprawidłowego orzeczenia. Sam zarzut naruszenia (nawet
oczywistego) określonego przepisu (przepisów) nie prowadzi wprost do oceny, że
skarga kasacyjne jest oczywiście uzasadniona (postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 7 stycznia 2003 r., I PK 227/02, OSNP 2004 r., nr 13, poz. 230, z dnia 11
stycznia 2008 r., I UK 285/07, LEX nr 442743, z dnia 11 kwietnia 2008 r., I UK
46/08, LEX nr 469185 i z dnia 9 czerwca 2008 r., II UK 37/08, LEX nr 494133).
Odnosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy należy
stwierdzić, że skarżący nie wykazał istnienia żadnej z powołanych w skardze
kasacyjnej przesłanek przedsądu.
Odnośnie do sugerowanej przez autora skargi kasacyjnej potrzeby wykładni
art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy trzeba zauważyć, że skarżący nie wyjaśnił, na czym
polegają wątpliwości na tle interpretacji tego przepisu i jakie generalne i zarazem
abstrakcyjne problemy wyłaniają się przy próbie dekodowania zawartej w nim
normy prawnej. Argumentacja skarżącego na rzecz przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznani została ograniczone do postawienia pytania o słuszność objęcia
hipotezą owej normy prawnej szczegółowo opisanego stanu faktycznego,
ustalonego w toku procesu i o zasadność zastosowania wobec powoda dyspozycji
tej normy. W rzeczywistości skarżący domaga się rozstrzygnięcia przez Sąd
Najwyższy konkretnej sprawy. Tymczasem przepis art. 52 § 1 Kodeksu pracy był
przedmiotem licznych orzeczeń sądowych, których różnorodność jest wynikiem
bogactwa stanów faktycznych, w jakich zapadały poszczególne wyroki.
Uzasadnienie wniosku odsyła przy tym do prezentacji orzecznictwa sądowego
zawartej w motywach podstaw kasacyjnych. Nie jest zaś rzeczą Sądu Najwyższego
7
poszukiwanie w uzasadnieniu podstaw kasacyjnych pozostałych elementów
konstrukcyjnych skargi.
Skarżący nie wykazał także, na czym polega kwalifikowane naruszenie
prawa materialnego przez Sądy orzekające w sprawie, implikujące oczywistą
zasadność skargi kasacyjnej. Nie sposób zresztą upatrywać tej przesłanki
przedsądu w błędnej – zdaniem skarżącego - wykładni przepisu, skoro
jednocześnie w ocenie strony interpretacja tego przepisu jest tak skomplikowana,
że wymaga zaangażowania Sądu Najwyższego.
Wobec niewykazania przez skarżącego istnienia powołanych przesłanek
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, Sąd Najwyższy z mocy art. 3989
§ 2
k.p.c. orzekł jak w sentencji.