Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PO 2/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z odwołania M. Z.-N.
od uchwały nr … Krajowej Rady Prokuratury z dnia 1 grudnia 2011 r. w sprawie
przeniesienia w stan spoczynku z powodu uznania przez lekarza orzecznika
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolną do pełnienia obowiązków
prokuratora,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 marca 2012 r.,
uchyla zaskarżoną uchwałę w części określającej datę
przeniesienia odwołującej się w stan spoczynku i w tym zakresie
przekazuje sprawę Krajowej Radzie Prokuratury do ponownego
rozpoznania.
2
UZASADNIENIE
Uchwałą z dnia 1 grudnia 2011 r. Krajowa Rada Prokuratury przeniosła z
dniem 9 sierpnia 2011 r. w stan spoczynku prokuratora Prokuratury Rejonowej /…/
M. Z.-N. W podstawie prawnej uchwały powołano przepisy art. 62a ust. 1 ustawy z
dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) w
związku z art. 70 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz.U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 ze zm.; dalej jako: “usp”).
Krajowa Rada Prokuratury ustaliła, że M. Z.-N. została powołana na
stanowisko prokuratora z dniem 1 listopada 1999 r. W związku z jej problemami
zdrowotnymi, które ujawniły się w toku służby Prokurator Okręgowy /…/, w dniu 27
czerwca 2011 r. zwrócił się w trybie art. 70 usp w związku z art. 211 pkt 5 k.p. i art.
62a ust. 1 i art. 118 ustawy o prokuraturze o przeprowadzenie przez lekarza
orzecznika badania lekarskiego. Lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w dniu 9 sierpnia 2011 r. orzekł o trwałej niezdolności do pełnienia
obowiązków prokuratora z powodu choroby lub utraty sił przez M. Z.-N. W związku
z tym Prokurator Okręgowy wystąpił do Krajowej Rady Prokuratury z wnioskiem o
przeniesienie M. Z.-N. w stan spoczynku.
Krajowa Rada Prokuratury – oceniając przytoczone okoliczności faktyczne –
uznała, że przeniesienie w stan spoczynku M. Z.-N. stało się możliwe od dnia
wydania orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, to jest od dnia 9 sierpnia 2011 r.
Powyższą uchwałę Krajowej Rady Prokuratury – w części dotyczącej
określenia daty przeniesienia w stan spoczynku – zaskarżyła odwołaniem do Sądu
Najwyższego prokurator M. Z.-N.. Odwołująca się zarzuciła błędną wykładnię art.
70 § 1 u.s.p. oraz art. 62 a ust. 1 ustawy o prokuraturze przez przyjęcie, że
przeniesienie w stan spoczynku nastąpiło już z dniem 9 sierpnia 2011 r. W ocenie
odwołującej się prawidłowa interpretacja powołanych przepisów powinna prowadzić
do stwierdzenia, że przejście w stan spoczynku nastąpiło dopiero z datą doręczenia
jej zaskarżonej uchwały (tj. w dniu 13 grudnia 2011 r.).
Odwołująca się wniosła o uchylenie zaskarżonej uchwały w części
dotyczącej określenia daty przeniesienia jej w stan spoczynku i w tej części
przekazanie sprawy Krajowej Radzie Prokuratury do ponownego rozpoznania.
3
W uzasadnieniu odwołania wskazano, że uchwała Krajowej Rady
Prokuratury miała charakter retroaktywny, ponieważ bez podstawy prawnej
ukształtowała status prawny odwołującej się z datą wsteczną. Przeniesienie w stan
spoczynku z datą wsteczną spowodowało utratę części wynagrodzenia oraz
zaniżenie wysokości miesięcznego uposażenia w stanie spoczynku (w dniu 1
września 2011 r. wzrastał bowiem o kolejny procent dodatek za wysługę lat), a
także spowodowało zaniżenie ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop,
wysokości jednorazowej odprawy oraz “trzynastej pensji”. Odwołująca się
podkreśliła, że będąc prokuratorem przebywała nieprzerwanie od 4 stycznia 2011 r.
do 10 stycznia 2012 r. na zwolnieniu lekarskim, w związku z czym przeniesienie jej
w stan spoczynku z mocą wsteczną spowodowało “sytuację kuriozalną”, gdyż od 9
sierpnia 2011 r. do 13 grudnia 2011 r., czyli w okresie, w którym - według treści
uchwały – nie była już czynna zawodowo, uzyskiwała zwolnienie z pracy na
podstawie zwolnień lekarskich.
Odwołująca się podkreśliła, że uchwała Krajowej Rady Prokuratury oprócz
pozbawienia jej możliwości wykonywania czynności prokuratorskich, wywołała
istotny skutek w postaci zakończenia stosunku pracy łączącego odwołującą jako
prokuratora, z jednostką organizacyjną prokuratury w której pełniła służbę. Do tej
ostatniej sytuacji powinny mieć odpowiednie zastosowanie zasady dotyczące
składania jednostronnych oświadczeń woli (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10
maja 2006 r., III PO 2/06 – OSNP 2007/11-12/178), co prowadzi do wniosku, że
przeniesienie prokuratora w stan spoczynku, powinno nastąpić z chwilą, gdy
zainteresowany uzyskał rzeczywistą możliwość zapoznania się z treścią uchwały
(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2007 r., III KRS 6/06 – OSNP 2008/3-
4/52).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 62a ust. 1 ustawy o prokuraturze w związku z art. 70 § 1
usp, prokuratora przenosi się w stan spoczynku na jego wniosek albo na wniosek
właściwego prokuratora przełożonego, jeżeli z powodu choroby lub utraty sił
uznany został przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za
4
trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków prokuratora. W rozpoznawanej
sprawie Krajowa Rada Prokuratury wydała – zgodnie z orzeczeniem lekarza
orzecznika ZUS z dnia 9 sierpnia 2011 r. – uchwałę po upływie czterech miesięcy
od daty tego orzeczenia. Przeniesienie w stan spoczynku prokuratora M. Z.-N.
miałoby zatem wywoływać skutki w okresie poprzedzającym podjętą uchwałę. Na
tym tle powstaje wynikający z odwołania problem braku podstaw “wstecznej mocy”
uchwały. Rozstrzygające znaczenie ma to, że realizacja przez Krajową Radę
Prokuratury należącej do niej kompetencji w zakresie przeniesienia prokuratora w
stan spoczynku konstytutywnie ukształtowała sytuację prawną, powodując
zasadniczą zmianę statusu prawnego prokuratora. Zmiana ta dotyczy dwóch
aspektów, pozbawienia prokuratora jego praw (zobowiązań) o charakterze
publicznoprawnym; oraz zakończenia stosunku pracy łączącego prokuratora z
jednostką organizacyjną prokuratury, w której pełnił służbę. W każdym z tych
aspektów dopuszczalne jest ukształtowanie zmienionego statusu prokuratora
dopiero na przyszłość.
Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o trwałej niezdolności do pełnienia
obowiązków prokuratora stanowi materialnoprawną przesłankę Krajowej Rady
Prokuratury do przeniesienia prokuratora w stan spoczynku. Dopiero w następstwie
realizacji kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa, a nie na skutek orzeczenia
lekarskiego – urzeczywistnia się nowy status prawny prokuratora (por.
uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2003 r., III KRS 3/03 –
OSNP 2004/12/217).
W praktyce orzeczniczej dotyczącej przeniesienia prokuratora w stan
spoczynku ujawnione zostały wyjątkowe sytuacje, w których możliwe stało się
odstąpienie od zasady nowego, a więc tylko na przyszłość określenia statusu
prokuratora. W każdym takim wyjątkowym przypadku chodziło o uzgodnienie
przekształcenia statusu prokuratora z jego uzasadnionym interesem. Dotyczyło to
długotrwałej niezdolności prokuratora (sędziego) do wykonywania obowiązków
służbowych z powodu choroby, trwającej dłużej niż 1 rok, po upływie którego
prokurator pomimo pozostawania na stanowisku nie otrzymywał wynagrodzenia za
pracę. W takiej sytuacji uwzględnienie wniosku zainteresowanego prokuratora o
wsteczne przeniesienie w stan spoczynku umożliwiało zachowanie ciągłości
5
świadczeń wynikających ze stosunku służbowego - wynagrodzenia za pracę i
uposażenia w stanie spoczynku (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego
2009 r., III PO 7/08 – OSNP 2010/17 – 18/222 i z dnia 14 lutego 2007 r., III KRS
7/06 – OSNP 2008/5–6/86). W rozpatrywanej sprawie nie zachodzi wyjątkowy stan
rzeczy, który usprawiedliwiałby “wsteczne” przeniesienie prokuratora w stan
spoczynku. Okoliczności sprawy, powołane w odwołaniu wskazują na szereg
niekorzystnych dla zainteresowanej następstw niezachowania zasady
przekształcenia prokuratora dopiero na przyszłość, w tym spowodowania przez
zaskarżoną uchwałę wstecznego określenia utraty prawa do wynagrodzenia za
pracę w okresie niezdolności do pracy.
Ma także rację odwołująca się wskazując, na prawne konsekwencje
przeniesienia prokuratora w stan spoczynku w odniesieniu do podstawy
zakończenia stosunku pracy łączącego prokuratora z jednostką organizacyjną,
prokuratury, w której pełni służbę. Sąd Najwyższy miał już okazję wyjaśnić, że
uchwały Kajowej Rady Prokuratury o przeniesieniu prokuratora w stan spoczynku
należy traktować – w zakresie stosunku pracy – z uwzględnieniem zasad
skuteczności jednostronnych oświadczeń woli (por. uzasadnienie wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 10 maja 2006 r., III PO 2/06, OSNP 2007/11-12/178, z dnia 19
lutego 2009 r., III PO 7/08 – OSNP 2010/17-18/222). Skuteczność złożenia takiego
swoistego oświadczenia woli rozpatrywana z uwzględnieniem art. 61 § 1 k.c.,
prowadzi do wniosku, że przeniesienie prokuratora w stan spoczynku powinno
nastąpić z chwilą, gdy zainteresowany uzyskał rzeczywistą możliwość zapoznania
się z treścią uchwały. Co do zasady dopiero z chwilą wydania (i doręczenia odpisu
zainteresowanemu prokuratorowi) decyzji o przeniesieniu w stan spoczynku
powstaje nowy stan prawny w odniesieniu do stosunku pracy prokuratora
przeniesionego w stan spoczynku, stan ustania stosunku pracy.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.