Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 2 MARCA 2012 R.
V KK 358/11
Grunt rolny, podobnie jak podwórko przydomowe, nie może być
uznany za miejsce, gdzie odbywa się ruch lądowy pojazdów, a zatem nie
korzysta z ochrony art. 178a § 1 k.k.
Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik.
Sędziowie: SN R. Malarski, SA (del. do SN) A. Ryński
(sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Generalnej: Z. Siejbik.
Sąd Najwyższy w sprawie Alojzego D., skazanego z art. 178a § 1 k.k.
i innych, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 2 marca 2012
r., kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść od
wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 26 stycznia 2011 r., utrzymującego
w mocy wyrok Sądu Rejonowego w G. z dnia 2 grudnia 2008 r.,
I. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części utrzymującej w mocy wyrok
Sądu Rejonowego w G. co do skazania Alojzego D. za przestępstwo
z art. 178a § 1 k.k. i orzeczenia środka karnego (pkt 2 wyroku Sądu
Rejonowego) oraz wymierzenia kary łącznej i łącznego środka
karnego (pkt 3 wyroku Sądu Rejonowego),
II. u n i e w i n n i ł oskarżonego Alojzego D. od popełnienia
przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. zarzucanego mu w pkt II aktu
oskarżenia i w tej części kosztami procesu o b c i ą ż y ł Skarb
Państwa,
2
III. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego o b c i ą ż y ł Skarb
Państwa.
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Rejonowy w G. wyrokiem z dnia 2 grudnia 2008 r., uznał
Alojzego D. za winnego tego, że:
I. w dniu 27 lipca 2007 r., o godz. 21.35 na drodze publicznej w
miejscowości W. na ul. Przemysłowej, kierował rowerem, będąc w
stanie nietrzeźwości, mając 0,92 mg alkoholu w litrze wydychanego
powietrza, tj. popełnienia przestępstwa z art. 178a § 2 k.k. i za to na
podstawie tego przepisu skazał go na karę 4 miesięcy pozbawienia
wolności oraz w oparciu o art. 42 § 1 i 2 k.k. orzekł zakaz
prowadzenia pojazdów mechanicznych i rowerów na okres 2 lat,
II. w dniu 1 sierpnia 2007 r., około godz. 10:30 na gruncie rolnym koło
miejscowości C., kierował ciągnikiem rolniczym marki Ursus C 4011,
będąc w stanie nietrzeźwości, ponieważ stężenie alkoholu etylowego
we krwi nie było niższe niż 1,4 %o, tj. popełnienia przestępstwa z art.
178a § 1 k.k. i za to na podstawie tego przepisu skazał go na karę
roku pozbawienia wolności oraz w oparciu o art. 42 § 1 i 2 k.k. orzekł
zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych i rowerów na okres 4
lat.
Na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. i art. 90 § 2 k.k. orzekł
wobec oskarżonego karę łączną roku pozbawienia wolności oraz łączny
zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych i rowerów na okres 5 lat, i
zaliczył na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności okres
tymczasowego aresztowania oskarżonego.
3
Powyższy wyrok został zaskarżony osobistą apelacją oskarżonego,
który zarzucił orzeczeniu Sądu pierwszej instancji, błąd w ustaleniach
faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na jego treść
polegający na uznaniu, że w chwili zdarzenia w dniu 1 sierpnia 2007 r. o
godz. 10:30 znajdował się on w stanie nietrzeźwości, podczas gdy
prawidłowa ocena materiału dowodowego winna prowadzić do wniosku, że
spożywał alkohol około godz. 12.25, po zakończeniu jazdy ciągnikiem.
Powołując się na powyższe skarżący wniósł o uchylenie w tym
zakresie wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania, zaś w pozostałej części o złagodzenie kary.
Po rozpoznaniu apelacji, Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 26
stycznia 2011 r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok Sądu pierwszej
instancji, uznając apelację za oczywiście bezzasadną. Uzasadnienie tego
orzeczenia nie zostało sporządzone.
Od powyższego wyroku kasację na korzyść Alojzego D., w zakresie,
w jakim Sąd drugiej instancji utrzymał w mocy orzeczenie Sądu pierwszej
instancji skazujące oskarżonego w pkt. 2 wyroku za popełnienie czynu z
art. 178a § 1 k.k., wywiódł Rzecznik Praw Obywatelskich, który wyrokowi
temu zarzucił, rażące i mające istotny wpływ na jego treść, naruszenie
prawa karnego materialnego, to jest art. 178a § 1 k.k., przez
zaakceptowanie błędnego poglądu Sądu pierwszej instancji, że znamię
„ruch lądowy", określonego w tym przepisie występku, obejmuje swym
zakresem również ruch pojazdów na prywatnych gruntach rolnych,
podczas, gdy nie jest to miejsce dostępne dla powszechnego użytku.
W związku z tym wniósł on o uchylenie wyroku Sądu odwoławczego
w zaskarżonej części oraz utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu
Rejonowego w G. z dnia 2 grudnia 2008 r., w części dotyczącej skazania
Alojzego D. za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. przypisane mu w pkt. 2 i
4
uniewinnienie oskarżonego od popełnienia tego czynu, a w konsekwencji o
uchylenie również orzeczenia o karze łącznej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się zasadna.
Sąd Rejonowy uznał, że zachowanie Alojzego D. polegające na
kierowaniu ciągnikiem w stanie nietrzeźwości na gruncie rolnym mieści się
w pojęciu prowadzenia pojazdu w „ruchu lądowym”, ponieważ oskarżony
zdecydował się na użycie ciągnika na własnym polu, w reakcji na
zachowanie sąsiada, który zdaniem Alojzego D. swoim ciągnikiem naruszył
granice między ich gruntami rolnymi. Na tej podstawie Sąd Okręgowy
wyprowadził wniosek, że w miejscu zdarzenia – na gruncie rolnym, odbywał
się ruch dwóch pojazdów. W konsekwencji uznał, że oskarżony w
krytycznym czasie wyczerpał dyspozycję art. 178a § 1 k.k., wyrażając
pogląd, że przestępstwo to może być popełnione w każdym miejscu, w
którym odbywa się ruch pojazdów i na poparcie tego stanowiska przywołał
wyrok SN z dnia 10 marca 1964 r., IV K 1296/61, OSNKW 1964, z. 10, poz.
152. Taką ocenę prawną czynu oskarżonego zaakceptował Sąd
odwoławczy. Sądy obu instancji nie dostrzegły jednak, że w powołanym
judykacie za miejsce popełnienia przestępstwa prowadzenia pojazdu w
stanie nietrzeźwości (art. 28 § 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1959 r. o
zwalczaniu alkoholizmu, Dz. U. z 1959 r. Nr 69, poz. 434) Sąd Najwyższy
uznał, tylko takie obszary w których odbywa się ogólny lub lokalny ruch
pojazdów, podając przykłady takich miejsc jak: tereny przemysłowe i
lotniska.
Dekodując pojęcie ruchu lądowego użyte w dyspozycji art. 178a § 1
k.k. należy odwołać się do art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r.,
– Prawo o ruchu drogowym, Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm., która
reguluje zasady ruchu na drogach publicznych, w strefach zamieszkania
oraz w strefach ruchu. Nadto przepisy tej ustawy stosuje się do ruchu
5
odbywającego się poza wskazanymi miejscami w zakresie koniecznym dla
uniknięcia zagrożenia bezpieczeństwa osób oraz wynikającym ze znaków i
sygnałów drogowych. Wszystkie wskazane w ustawie obszary, w których
może odbywać się ruch lądowy mają charakterystyczne cechy wspólne, a
mianowicie, muszą być ogólnodostępne i wykorzystywane przez
nieograniczoną liczbę osób. Zważywszy na zawarte w art. 2 ust. 1a, 16 i
16a prawa o ruchu drogowym definicje pojęć użytych w art. 1 ust. 1 cyt.
ustawy, grunt rolny nie stanowi drogi publicznej, strefy zamieszkania, czy
strefy ruchu. Nie można go również uznać za miejsce wskazane w art. 1
ust. 2 ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Wprawdzie na gruncie rolnym
używa się pojazdów mechanicznych lub konnych służących do prac
polowych, jednak ruch tymi pojazdami odbywa się sporadycznie i obejmuje
tylko wąskie grono użytkowników, co prowadzi do wniosku, że miejsce to
nie jest ogólnie dostępne dla ruchu pojazdów. Z tego względu, w
odniesieniu do gruntów rolnych, nie zachodzi potrzeba stosowania
przepisów ustawy – Prawo o ruchu drogowym, dla uniknięcia zagrożenia
bezpieczeństwa osób wywołanego ruchem pojazdów. Prowadzi to do
wniosku, że grunt rolny, podobnie jak podwórko przydomowe, nie może być
uznany za miejsce gdzie odbywa się ruch lądowy pojazdów, a zatem nie
korzysta z ochrony art. 178a § 1 k.k. (zob. uchwałę SN z dnia 14 września
1972 r., VI KZP 33/72, OSNKW 1972, z. 12, poz. 187; wyrok SN z dnia 5
grudnia 1995 r., WR 186/95, OSNKW 1996, z. 3-4, poz. 19; wyrok SN z
dnia 11 października 2000 r., IV KKN 250/2000, OSPriPr 2001, nr 4, poz.
19, wyrok SN z dnia 23 kwietnia 2008 r., III KK 445/07, Lex nr 393935,
wyrok SN z dnia 5 maja 2009 r., IV KK 432/08, R-OSNKW 2009, poz.
1068).
Dlatego fakt, że w krytycznym czasie na sąsiadujących ze sobą
gruntach rolnych poruszały się dwa ciągniki rolnicze nie przydał tym
gruntom znamienia miejsca w którym odbywa się ruch lądowy.
6
Zatem, biorąc pod uwagę, że zachowanie nietrzeźwego oskarżonego,
kierującego ciągnikiem na gruncie rolnym, nie wyczerpało znamienia
prowadzenia pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, którego realizacja
jest konieczna do przypisania przestępstwa z art. 178a § 1 k.k., Sąd
Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu odwoławczego i utrzymany
tymże wyrokiem w mocy wyrok Sądu pierwszej instancji, w zakresie
skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. przypisane oskarżonemu w
pkt.2 i orzeczenia o środku karnym wydanego na podstawie art. 42 § 2 k.k.
oraz uniewinnił oskarżonego od popełnienia tego czynu. Rozstrzygnięcie to
spowodowało konieczność uchylenia orzeczenia o karze łącznej i łącznym
środku karnym.
Natomiast o kosztach procesu, w tym kosztach sądowych
postępowania kasacyjnego, orzeczono na podstawie art. 632 § 1 pkt. 2
k.p.k. i art. 638 k.p.k.