Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 367/11
POSTANOWIENIE
Dnia 9 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z odwołania C. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 marca 2012 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 6 kwietnia 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2011 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok z dnia 24
września 2010 r. Sądu Okręgowego oraz poprzedzającą go decyzję z dnia 9 lipca
2010 r. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmawiającą C. S. prawa do emerytury.
W skardze kasacyjnej organ rentowy zarzucił naruszenie prawa
materialnego, przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 184 ust. 1
pkt 1 i art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.
1227 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa emerytalna) oraz § 2 ust. 1
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm., powoływanego dalej jako
2
rozporządzenie), poprzez ustalenie, że wnioskodawca spełnia warunki do
przyznania prawa do wcześniejszej emerytury.
Wskazując na powyższą podstawę kasacyjną organ rentowy wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do
ponownego rozpoznania.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania uzasadniony został
występowaniem istotnego zagadnienia prawnego oraz potrzebą wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w
orzecznictwie sądów. Zdaniem organu rentowego, konieczne jest rozstrzygnięcie
czy wprowadzenie z dniem 1 lipca 2004 r. przepisu art. 32 ust. 1a ustawy
emerytalnej, tj. zmiany przez ustawodawcę w obowiązującym porządku prawnym
zasad ustalania zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze polegającej na nieuwzględnianiu przy ustalaniu okresu zatrudnienia w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresów niewykonywania
pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub
świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, winno
znajdować zastosowanie wobec osób, które w dniu 1 stycznia 1999 r., tj. w dacie
wejścia w życie ustawy emerytalnej (art. 184) wykazały minimalne, tj. 15-letnie
zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (ustalone
według zasad obowiązujących przed dniem 1 lipca 2004 r., tj. bez wyłączenia z
udowodnionego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach okresów
niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r.
wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa), mimo że osoby te - w dacie 1 stycznia 1999 r. - nie spełniały
dodatkowej przesłanki przewidzianej w § 4 ust. 1 rozporządzenia oraz przesłanki
przewidzianej w art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej i nie wystąpiły do organu
rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do tego świadczenia.
W ocenie skarżącego, skarga kasacyjna jest nadto oczywiście uzasadniona,
gdyż Sąd Apelacyjny przyjął, że przy ustalaniu zasad wyliczenia zatrudnienia w
szczególnych warunkach nie znajduje zastosowania art. 32 ust. 1a ustawy
emerytalnej wprowadzony z dniem 1 lipca 2004 r., a w rezultacie szczególny staż
pracy wnioskodawcy - który urodził się 15 lutego 1950 r., a wniosek o emeryturę
3
złożył 23 marca 2010 r. - winien być wyliczony z pominięciem zasad
przewidzianych w art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej. W konsekwencji
uwzględnienie w okresie zatrudnienia wnioskodawcy okresów pobierania zasiłków
chorobowych w wymiarze 1 roku, 11 miesięcy i 18 dni, spowodowało błędne
uznanie, że wnioskodawca na dzień złożenia wniosku o emeryturę udowodnił co
najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach i tym samym spełnił
wszystkie warunki, od których uzależnione jest prawo do wcześniejszej emerytury.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wynika konieczność nie tylko powołania się na
okoliczność, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, ale również
wykazania, że przesłanka ta rzeczywiście zachodzi. Oznacza to, że skarżący musi
wskazać, w czym - w jego ocenie - wyraża się „oczywistość” zasadności skargi oraz
podać argumenty wykazujące, że rzeczywiście skarga jest uzasadniona w sposób
oczywisty. Sam zarzut naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu
(przepisów) nie prowadzi bowiem wprost do oceny, że skarga kasacyjna jest
oczywiście uzasadniona, czyli że jej zarzuty są zasadne „na pierwszy rzut oka”
(prima facie) i w sposób oczywisty prowadzą do uznania zaskarżonego wyroku za
błędny i jego wzruszenia (por. między innymi postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 26 kwietnia 2006 r., II CZ 28/06, niepublikowane i orzeczenia tam powołane).
Jest tak dlatego, że o ile dla uwzględnienia skargi kasacyjnej wystarczy, iż jej
podstawa jest usprawiedliwiona, to dla jej przyjęcia do rozpoznania koniecznej jest
wykazanie kwalifikowanej podstawy naruszenia konkretnych i powołanych w
podstawach kasacyjnych przepisów prawa materialnego lub procesowego
widocznej przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej, bez wdawania się w
pogłębioną analizę prawną.
Skarżący nie wykazał istnienia tak rozumianej oczywistej zasadności skargi
kasacyjnej już tylko dlatego, że jego twierdzenie o istnieniu tej przesłanki pozostaje
w sprzeczności z jednoczesnym powołaniem się na występowanie na tle
wymienionych przepisów zagadnień prawnych i wątpliwości interpretacyjnych o
4
charakterze - w ocenie skarżącego - tak istotnym, że wymagającym
zaangażowania Sądu Najwyższego.
Zagadnieniem prawnym jest zagadnienie, które wiąże się z określonym
przepisem prawa materialnego lub procesowego lub uregulowaniem prawnym,
których wyjaśnienie ma nie tylko znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej
sprawy, ale także dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Wskazanie
zagadnienia prawnego uzasadniającego wniosek o rozpoznanie skargi kasacyjnej
powinno zatem nastąpić przez określenie przepisów prawa, w związku z którymi
zostało sformułowane, i wskazanie argumentów, które prowadzą do rozbieżnych
ocen. Dopiero bowiem wówczas Sąd Najwyższy ma podstawę do oceny, czy
przedstawione zagadnienie jest rzeczywiście zagadnieniem "prawnym" oraz czy
jest to zagadnienie "istotne" (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 maja
2001 r., II CZ 35/01, OSNC 2002, nr 1, poz. 11; z dnia 13 sierpnia 2002 r., I PKN
649/01, OSNP 2004, nr 9, poz. 158; z dnia 14 lutego 2003 r., I PK 306/02,
Wokanda 2004, nr 7-8, s. 51). Z kolei odwołanie się do przesłanki istnienia potrzeby
wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów wymaga wykazania, że określony przepis
prawa, mimo że budzi poważne wątpliwości (ze wskazaniem, na czym te poważne
wątpliwości polegają), nie doczekał się wykładni, bądź że jego niejednolita
wykładnia wywołuje rozbieżności w orzecznictwie sądów, które należy przytoczyć
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01,
OSNC 2002 nr 12, poz. 151 i z dnia 15 października 2002 r., II CZ 102/02,
niepublikowane). W myśl utrwalonego orzecznictwa, nie istnieje potrzeba wykładni
przepisów prawa ani nie występuje w sprawie istotne zagadnienie prawne, jeżeli
Sąd Najwyższy wyraził swój pogląd we wcześniejszym orzecznictwie, a nie
zachodzą okoliczności uzasadniające zmianę tego poglądu. Ponadto
rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego lub wątpliwości interpretacyjnych nie może
się sprowadzać do odpowiedzi na zarzuty skarżącego skierowane pod adresem
zaskarżonego orzeczenia ani też do odpowiedzi na wątpliwości skarżącego, które
można wyjaśnić za pomocą obowiązujących reguł wykładni bądź w drodze
prostego zastosowania przepisów (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego dnia
16 stycznia 2003 r., I PK 230/02, OSNP-wkładka 2003 nr 13, poz. 5).
5
Kwestie podniesione przez skarżącego zostały już wyjaśnione w judykaturze
Sądu Najwyższego, w którym stwierdza się zgodnie, że wykazanie w dniu 1
stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy emerytalnej okresu wykonywania
pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po
osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1
tej ustawy, obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r., a wymaganie od osób, które
spełniły w dniu 1 stycznia 1999 r. warunki dotyczące stażu ubezpieczenia
dodatkowo warunku osiągnięcia przed dniem 1 lipca 2004 r. przewidzianego w art.
32 i 46 ustawy wieku należy uznać za zbyt daleko idące, pomijające ochronę prawa
tymczasowego, ukierunkowanego na przyszłe świadczenia (por. między innymi
wyroki z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09, OSNP 2011 nr 19-20, poz. 260 oraz
z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, LEX nr 989126 i orzeczenia w nich powołane).
W przywołanych wyrokach Sąd Najwyższy podkreślił, że ochrona ekspektatywy
może wynikać z jej istoty, lecz także zyskiwać wzmocnienie w prawie, a funkcję
takiego wzmocnienia spełnił art. 184 ustawy emerytalnej wobec pozostających w
toku stosunków nabywania prawa do emerytury z tytułu wykonywania zatrudnienia
w szczególnych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r. W przepisie tym
ustawodawca utrwalił sytuację osób, które w dniu wejścia w życie ustawy wypełniły
warunki stażu szczególnego i ogólnego i zadeklarował ich przyszłe prawo do
emerytury w wieku wcześniejszym; przez wydanie tego przepisu nastąpił stan
związania, tj. zobowiązania się przez Państwo do powstrzymania się od
jakiejkolwiek ingerencji w istniejące prawo tymczasowe. Wobec tego przewidziana
w ustawie ekspektatywa prawa do emerytury nie mogła wygasnąć na skutek nowej
regulacji ustalania stażu zatrudnienia. Gwarancji przyszłego prawa do emerytury
złożonej wobec osób, o których mowa w art. 184 ustawy, ustawodawca nie mógł
już naruszyć przez ustalenie innego sposobu wyliczenia ich stażu ubezpieczenia.
Natomiast chwila spełnienia warunków określonych w art. 184 ust. 2 ustawy
emerytalnej nie ma dla rozpoznawanej kwestii znaczenia (por. między innymi
uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2007 r., II UZP 14/06,
OSNP 2007 nr 13-14, poz. 199).
Z tych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c.