Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 marca 2012 r.
II UK 18/12
Komandytariusz przystępujący do spółki komandytowej podlega ubez-
pieczeniom społecznym od dnia przystąpienia do tej spółki, a nie z dniem wpi-
sania do rejestru przedsiębiorców.
Przewodniczący SSN Jolanta Strusińska-Żukowska, Sędziowie SN Roman
Kuczyński, Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 marca 2012 r. sprawy
z wniosku P. Spółki z o.o. - Spółki komandytowej w W. przeciwko Zakład Ubezpie-
czeń Społecznych -Oddziałowi w W. z udziałem Jacka T. o podleganie ubezpiecze-
niu społecznemu, na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 czerwca 2011 r. […]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia
13 stycznia 2011 r. oddalił odwołanie „P.” Spółki z o.o. - Spółki komandytowej w W.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w W. z dnia 30 czerwca
2010 r. ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu,rentowym i
wypadkowemu przez wspólnika Jacka T. od 22 maja 2006 r. do 12 sierpnia 2007 r.
Sąd Okręgowy ustalił, że wspólnik-komandytariusz Spółki Jacek T. został
zgłoszony do ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych i wypadkowego od 3 lipca 2006
r. do 12 sierpnia 2007 r. Przystąpił on do Spółki jako komandytariusz na podstawie
aktu notarialnego sporządzonego w dniu 22 maja 2006 r. i został wpisany do rejestru
przedsiębiorców w dniu 3 lipca 2006 r. Spór dotyczy okresu pomiędzy wstąpieniem
do Spółki a dniem dokonania wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym.
2
Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie Spółki jest bezzasadne, gdyż Jacek T.
powinien podlegać ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu od 22
maja 2006 r., czyli od daty przystąpienia do Spółki w charakterze komandytariusza.
Przystępujący do istniejącej już spółki komandytowej komandytariusz jest objęty
ubezpieczeniem społecznym od daty zawarcia stosownej umowy w formie aktu nota-
rialnego, która jest gwarantem ważności tej umowy. Nie jest istotna data rejestracji
spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, na sku-
tek apelacji odwołującej się Spółki, wyrokiem z dnia 30 czerwca 2011 r. zmienił za-
skarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziału w W. z dnia 30 czerwca 2010 r. i ustalił, że „Jacek T. podlega obowiązkowo
ubezpieczeniom społecznym z tytułu bycia komandytariuszem P. Spółki z o.o. -
Spółki komandytowej w W. w okresie od 3 lipca 2006 r. do 12 sierpnia 2007 r.”.
W motywach rozstrzygnięcia Sąd drugiej instancji wskazał, że ustawa z dnia
17 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) nie wskazuje, z jaką chwilą osoba przystępująca
do istniejącej spółki komandytowej (na podstawie zaprotokołowanego notarialnie
oświadczenia o przystąpieniu) nabywa status wspólnika spółki komandytowej. Kwe-
stię te reguluje natomiast art. 114 k.s.h. Sąd podkreślił, że wpis zmiany umowy
spółki, na podstawie której dana osoba staje się wspólnikiem spółki komandytowej,
ma charakter wpisu konstytutywnego. W okresie między przystąpieniem komandyta-
riusza a jego zarejestrowaniem komandytariusz nie odpowiada za zobowiązania
spółki, gdyż wobec osób trzecich nie jest jeszcze wspólnikiem. Natomiast od mo-
mentu zarejestrowania odpowiedzialność komandytariusza obejmuje również zobo-
wiązania spółki powstałe przed tym faktem. Ponieważ Jacek T. przystąpił do istnieją-
cej Spółki komandytowej na podstawie aktu notarialnego z dnia 22 maja 2006 r.,
zmieniającego umowę Spółki, a rejestracja owej zmiany umowy Spółki w rejestrze
przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego nastąpiła w dniu 3 lipca 2006 r., to z
taką datą Jacek T. - jako wspólnik, jest objęty ubezpieczeniem.
Organ rentowy zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną, zarzucając mu narusze-
nie prawa materialnego: art. 8 ust. 6 pkt 4 i art. 12 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt
5 ustawy z dnia 17 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, przez
błędną wykładnię i przyjęcie, że zainteresowany Jacek T., który w dniu 22 maja 2006
r. złożył notarialne oświadczenie o przystąpieniu do prowadzącej działalność gospo-
3
darczą Spółki, status jej wspólnika, powodujący powstanie obowiązku ubezpieczenia
emerytalnego, rentowego i wypadkowego, nabył 3 lipca 2006r., tj. z dniem wpisania
zmian umowy Spółki do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego i z
tym dniem nabył też status osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodar-
czą; art. 13 pkt 4 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wsku-
tek błędnej wykładni i nieobjęcia zainteresowanego obowiązkowymi ubezpieczeniami
emerytalnym, rentowymi i chorobowym w okresie od 22 maja 2006 r. do 2 lipca 2006
r.; art. 9 k.s.h., przez niezastosowanie tego przepisu i nieuwzględnienie określonych
w nim zasad dokonywania zmian umowy spółki i skutków, jakie w zakresie ubezpie-
czeń społecznych wywołało przystąpienie zainteresowanego do umowy spółki; oraz
art. 114 k.s.h., przez błędną wykładnię i przyjęcie, że wpis do rejestru przedsiębior-
ców osoby, która przystępuje do prowadzącej działalność gospodarczą spółki ko-
mandytowej oraz dokonanej tym przystąpieniem zmiany umowy spółki ma charakter
wpisu konstytutywnego i powoduje nabycie przez zainteresowanego statusu wspólni-
ka dopiero z dniem dokonania tego wpisu.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną odwołujący się wniósł o odmowę przyjęcia
jej do rozpoznania, ewentualnie o jej oddalenie z uwagi na bezzasadność podniesio-
nych zarzutów i zasądzenie od strony przeciwnej na swoją rzecz kosztów procesu, w
tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Członkostwo w spółce komandytowej uważane jest w systemie ubezpieczeń
społecznych za prowadzenie pozarolniczej działalności objętej obowiązkiem ubez-
pieczenia społecznego (art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych). Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu
do rejestru (art. 109 k.s.h.). Zgłoszenie spółki komandytowej do rejestru wymaga
wskazania imienia i nazwiska bądź firmy (nazwy) komandytariuszy (art. 110 § 1 pkt 3
k.s.h.). W świetle tych unormowań nie budzi wątpliwości, że podmioty zawiązujące
spółkę komandytową status jej wspólników (komplementariuszy i komandytariuszy)
uzyskują dopiero z momentem wpisania spółki do rejestru, bowiem wcześniej spółka
nie istnieje. Bardziej problematyczna jest sytuacja prawna komandytariusza przystę-
pującego w formie aktu notarialnego do istniejącej spółki komandytowej. Rozważenia
wymaga to, kiedy uzyskuje on status jej wspólnika, prowadzący do objęcia go ubez-
4
pieczeniami społecznymi z mocy ustawy, a więc czy następuje to z chwilą przystą-
pienia do spółki, czy też w chwilą wpisania go do rejestru przedsiębiorców.
W doktrynie prezentowane są dwa poglądy, pierwszy, że wpis do rejestru ko-
mandytariusza przystępującego do spółki ma charakter wyłącznie deklaratoryjny (np.
J. Szwaja [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A Szumański, J. Szwaja, M. Tarska: Ko-
deks spółek handlowych, Komentarz 2006 t. I, s.760) i drugi, który opowiada się za
jego konstytutywnym charakterem (np. M. Litwińska-Werner: Kodeks spółek handlo-
wych. Komentarz 2007, s. 369; J.P. Naworski [w:] R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski,
J.P. Naworski, K. Strzelczyk: Komentarz do Kodeksu spółek handlowych. Spółka z
ograniczoną odpowiedzialnością 2001, s. 299; J.A. Strzępka (red.): Kodeks spółek
handlowych, Komentarz 2009, s. 191). Drugi z tych poglądów uzasadniany jest tre-
ścią art. 114 k.s.h., stosownie do którego, kto przystępuje do spółki w charakterze
komandytariusza, odpowiada także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisa-
nia go do rejestru. Podkreśla się w nim, że wpis komandytariusza do rejestru ma cha-
rakter konstytutywny dlatego, iż od tej chwili odpowiedzialność tego wspólnika obej-
muje również zobowiązania spółki powstałe przed wpisem, jak również z tym mo-
mentem staje się on wspólnikiem spółki wobec osób trzecich. Prawnokształtujący
aspekt wpisu do rejestru przedsiębiorców odnoszony jest zatem do odpowiedzialno-
ści komandytariusza wobec osób trzecich. Pogląd ten nie budzi wątpliwości wobec
treści przytoczonego przepisu. Jednakże stosunek przystępującego komandytariusza
do osób trzecich nie jest jedynym wyznacznikiem jego statusu w spółce, bowiem
istotne z tego punktu widzenia są również jego prawa i obowiązki wynikające ze sto-
sunków wewnętrznych spółki (art. 120 i następne k.s.h.), które powstają od przystą-
pienia do spółki. Spółka komandytowa ma na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod
własną firmą (art. 102 k.s.h.), zaś przez umowę spółki komandytowej wspólnicy zo-
bowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz -
jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi - przez współdziałanie w inny określony
sposób (art. 3 k.s.h.). Przyjęcie na siebie tego zobowiązania następuje w dniu przy-
stąpienia do spółki, w której określa się wkład wnoszony przez nowego komandyta-
riusza i jego wartość (art. 105 pkt 4 k.s.h.), co ma z kolei bezpośredni wpływ na jego
udział w zyskach (art. 123 § 1 k.s.h.). Od tego momentu komandytariusz uczestniczy
w przedsięwzięciu gospodarczym, jakim jest prowadzenie przedsiębiorstwa w formie
spółki komandytowej i staje się podmiotem praw i obowiązków w stosunkach we-
wnętrznych spółki. Stąd też za trafny uznać należy pogląd, że komandytariusz staje
5
się wspólnikiem już od chwili przystąpienia do spółki komandytowej, natomiast od-
powiada za jej zobowiązania istniejące w chwili wpisania go do rejestru i od dnia wpi-
sania. Wpis do rejestru nie kreuje zatem statusu przystępującego do spółki wspólni-
ka, ale go potwierdza i ujawnia wobec osób trzecich.
Dodać należy, że z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpie-
czeń społecznych wynika, że przymus ubezpieczenia wiąże się z każdym rodzajem
aktywności przynoszącej osobie fizycznej określone dochody. Stanowi ona więc
istotę prowadzenia pozarolniczej działalności i to ona ma kluczowe znaczenie dla
obowiązku ubezpieczenia społecznego. Skoro działalność komandytariusza (wspól-
nika pasywnego) przejawia się w uczestnictwie w spółce komandytowej poprzez
wniesienie wkładów i udział w zyskach spółki, to jej początek wiąże się z aktem przy-
stąpienia do spółki, a nie ze wpisem do rejestru przedsiębiorców. To z uprzedniego
nabycia statusu wspólnika wynika jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki, a
nie odwrotnie. Kształtuje się ona zresztą różnorodnie. Przykładowo, wniesienie
wkładu przez komandytariusza w wysokości równej sumie komandytowej zwalnia go
od tej odpowiedzialności (art. 111 k.s.h. w związku z art. 112 §1 k.s.h.). W takim zaś
przypadku wpis do rejestru nie spełnia roli prawotwórczej. Zauważyć również należy,
że odpowiedzialność komandytariusza obejmuje (po wpisaniu do rejestru) także
zobowiązania spółki powstałe przed jego przystąpieniem do spółki, a więc przed
podjęciem przez komandytariusza pozarolniczej działalności. Także więc z tego
punktu widzenia reguły wynikające z art. 114 k.s.h. nie mogą przesądzać o dacie
powstania obowiązku ubezpieczenia społecznego. Podkreślić w tym miejscu należy,
że zasady odpowiedzialności wobec osób trzecich za zobowiązania wynikające z
działalności stanowiącej tytuł ubezpieczeń społecznych nie kształtują w żaden spo-
sób warunków podlegania tym ubezpieczeniom przez osoby fizyczne.
W związku z powyższym stanowiskiem uzasadniony okazał się zarzut naru-
szenia art. 8 ust. 6 pkt 4 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4 ustawy o syste-
mie ubezpieczeń społecznych.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono po myśli
art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
========================================