II CZ 185/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CZ 74/09 I CZ 8/10 III CZ 32/09 III CZ 39/08 III CZP 126/10 IV CZ 59/09 IV CZ 65/10 V CSK 160/10 V CSK 201/08 I CKN 4/01 I CKN 794/97 I CRN 222/95 I CZ 67/10 IV CZ 87/07
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CZ 185/11
POSTANOWIENIE
Dnia 14 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa Tomasza Ż.
przeciwko Spółdzielni Rzemieślniczej „W.” w P.
o uchylenie uchwał,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 14 marca 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 września 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 16 września 2011 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
kasacyjną pozwanej Spółdzielni Rzemieślniczej „W.” w P., w sprawie z powództwa
Tomasza Ż., o uchylenie uchwał.
W zażaleniu na to postanowienie pełnomocnik procesowy pozwanej wniósł
o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Godzi się przypomnieć, że zagadnienie charakteru spraw, których
przedmiotem jest zaskarżenie uchwały organu spółdzielni, jako majątkowych albo
niemajątkowych pojawiło się w wypowiedziach judykatury i piśmiennictwa już pod
rządami art. 50 (według numeracji pierwotnej, por. tekst jedn. Dz. U. z 1934 r. Nr 5,
poz. 9 ze zm.) ustawy o spółdzielniach z dnia 29 października 1920 r. w kontekście
rozgraniczenia kompetencji sądownictwa powszechnego i państwowego arbitrażu
gospodarczego, chociaż w tle pozostawała tu także kwestia rozgraniczenia
właściwości ówczesnych sądów powiatowych i sądów wojewódzkich w związku
z treścią art. 10 i art. 11 pkt 1 i 4 d.k.p.c. (według numeracji z 1950 r., por. tekst
jedn.: Dz. U. z 1950 r. Nr 43, poz. 394 ze zm.).
Powyższe zagadnienie ponownie pojawiło się w judykaturze w kontekście
dopuszczalności skargi kasacyjnej po tym, jak wprowadzony został zapis
uzależniający tę dopuszczalność w sprawach o prawa majątkowe od wartości
przedmiotu zaskarżenia (najpierw był to art. 3921
k.p.c., obecnie jest to art. 3982
§ 1
zd. pierwsze k.p.c.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważało zapatrywanie,
że o tym, czy sprawa o uchylenie, ustalenie nieistnienia albo stwierdzenie
nieważności uchwały organu spółdzielni jest sprawą o prawa majątkowe, czy też
o prawa niemajątkowe, decyduje przedmiot zaskarżonej uchwały. Na tle
dopuszczalności skargi kasacyjnej pogląd ten przyjęto w postanowieniach
z 27 listopada 2007 r., IV CZ 87/07 (niepubl.), z 24 października 2008 r., V CSK
201/08 (niepubl.), z 5 grudnia 2008 r., III CZ 39/08 (niepubl.) z 19 sierpnia 2009 r.,
3
III CZ 32/09 (niepubl.), z 17 września 2009 r., IV CZ 59/09 (niepubl.), z 26 listopada
2009 r., I CZ 74/09 (niepubl), z 19 maja 2010 r., I CZ 8/10 (niepubl.), z 22 lipca
2010 r., I CZ 67/10 (niepubl.), z 7 października 2010 r., IV CZ 65/10 (niepubl.)
i z 22 października 2010 r., V CSK 160/10 (niepubl.) Przedmiotowe zagadnienie
nie zostało podjęte w literaturze, która co najwyżej ogranicza się do przytoczenia
utrwalonego zapatrywania judykatury.
W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 maja
2011 r. (III CZP 126/10, OSNC 2011/11/117) przyjęto, że sprawa o uchylenie,
ustalenie nieistnienia oraz o stwierdzenie nieważności uchwały organów spółdzielni
jest sprawą o prawa niemajątkowe jeżeli przedmiotem zaskarżonej uchwały są
prawa lub obowiązki o charakterze niemajątkowym. Tylko to kryterium pozwala
precyzyjnie określić, jakie prawa i interesy – o charakterze majątkowym lub
niemajątkowym – podlegają ochronie prawnej w danym postępowaniu. U podłoża
tego stanowiska legło założenie, że sprawy o uchylenie, ustalenie nieistnienia albo
stwierdzenie nieważności uchwał organów spółdzielni nie mają jednolitego
charakteru.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że członkostwo
w spółdzielni jest prawem niemajątkowym o charakterze osobistym. Powstaje
bowiem w drodze przyjęcia danej osoby w poczet członków na podstawie złożonej
przez tę osobę deklaracji. Takie unormowanie wprowadzają art. 16 i 17 ustawy
z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (jedn. tekst: Dz. U. z 1995 r.
Nr 54, poz. 288 ze zm.). Oświadczenie spółdzielni o przyjęciu osoby w grono
członków podejmuje właściwy statutowo organ spółdzielni. Jest to czynność
nieodzowna. Nie można jej zastąpić innym zdarzeniem prawnym. Prawa
członkostwa nie można przenieść na inny podmiot w drodze czynności prawnej. Nie
dochodzi do jego powstania poprzez następstwo prawne. Ze stosunku członkostwa
wynikają prawa podmiotowe, zarówno majątkowe, jak i organizacyjne, a swoistą
cechą tych praw jest m.in. to, że ich treść jest identyczna dla każdego członka.
Ustanie członkostwa na skutek wystąpienia ze spółdzielni zmienia status prawny
dotychczasowego członka, powodując utratę wielu jego praw (por. np. orzeczenie
Sądu Najwyższego z dnia: 28 lutego 1996 r. I CRN 222/95, OSNC 1996, poz. 87,
28 lipca 1998 r., I CKN 794/97, niepubl., 12 lutego 2003r., I CKN 4/01, niepubl.).
4
Skład Sądu Najwyższego rozpoznający zażalenie przychyla się do
powyższego poglądu, że członkostwo w spółdzielni jest prawem niemajątkowym
o charakterze osobistym, w konsekwencji którego niniejsza sprawa o uchylenie
uchwały w przedmiocie wykreślenia z rejestru członków spółdzielni jest sprawą
o prawa niemajątkowe w rozumieniu art. 3982
k.p.c. Tej oceny nie zmienia
okoliczność, że podstawą wykreślenia z rejestru członków był spór co do wysokości
wpisowego. W szczególności trzeba podkreślić, że kwestia uiszczenia wpisowego
bądź zaniechania tego obowiązku nie musi przesądzać o zasadności uchwały
w przedmiocie wykreślenia. Istotne będą również przyczyny takiego zachowania
członka spółdzielni, możliwe do zweryfikowania w danym stanie faktycznym,
ocenione z perspektywy ustawowych i statutowych obowiązków członka spółdzielni.
Z powyższych względów orzeczono, jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
Dnia 14 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa Tomasza Ż.
przeciwko Spółdzielni Rzemieślniczej „W.” w P.
o uchylenie uchwał,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 14 marca 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 września 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 16 września 2011 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
kasacyjną pozwanej Spółdzielni Rzemieślniczej „W.” w P., w sprawie z powództwa
Tomasza Ż., o uchylenie uchwał.
W zażaleniu na to postanowienie pełnomocnik procesowy pozwanej wniósł
o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Godzi się przypomnieć, że zagadnienie charakteru spraw, których
przedmiotem jest zaskarżenie uchwały organu spółdzielni, jako majątkowych albo
niemajątkowych pojawiło się w wypowiedziach judykatury i piśmiennictwa już pod
rządami art. 50 (według numeracji pierwotnej, por. tekst jedn. Dz. U. z 1934 r. Nr 5,
poz. 9 ze zm.) ustawy o spółdzielniach z dnia 29 października 1920 r. w kontekście
rozgraniczenia kompetencji sądownictwa powszechnego i państwowego arbitrażu
gospodarczego, chociaż w tle pozostawała tu także kwestia rozgraniczenia
właściwości ówczesnych sądów powiatowych i sądów wojewódzkich w związku
z treścią art. 10 i art. 11 pkt 1 i 4 d.k.p.c. (według numeracji z 1950 r., por. tekst
jedn.: Dz. U. z 1950 r. Nr 43, poz. 394 ze zm.).
Powyższe zagadnienie ponownie pojawiło się w judykaturze w kontekście
dopuszczalności skargi kasacyjnej po tym, jak wprowadzony został zapis
uzależniający tę dopuszczalność w sprawach o prawa majątkowe od wartości
przedmiotu zaskarżenia (najpierw był to art. 3921
k.p.c., obecnie jest to art. 3982
§ 1
zd. pierwsze k.p.c.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważało zapatrywanie,
że o tym, czy sprawa o uchylenie, ustalenie nieistnienia albo stwierdzenie
nieważności uchwały organu spółdzielni jest sprawą o prawa majątkowe, czy też
o prawa niemajątkowe, decyduje przedmiot zaskarżonej uchwały. Na tle
dopuszczalności skargi kasacyjnej pogląd ten przyjęto w postanowieniach
z 27 listopada 2007 r., IV CZ 87/07 (niepubl.), z 24 października 2008 r., V CSK
201/08 (niepubl.), z 5 grudnia 2008 r., III CZ 39/08 (niepubl.) z 19 sierpnia 2009 r.,
3
III CZ 32/09 (niepubl.), z 17 września 2009 r., IV CZ 59/09 (niepubl.), z 26 listopada
2009 r., I CZ 74/09 (niepubl), z 19 maja 2010 r., I CZ 8/10 (niepubl.), z 22 lipca
2010 r., I CZ 67/10 (niepubl.), z 7 października 2010 r., IV CZ 65/10 (niepubl.)
i z 22 października 2010 r., V CSK 160/10 (niepubl.) Przedmiotowe zagadnienie
nie zostało podjęte w literaturze, która co najwyżej ogranicza się do przytoczenia
utrwalonego zapatrywania judykatury.
W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 maja
2011 r. (III CZP 126/10, OSNC 2011/11/117) przyjęto, że sprawa o uchylenie,
ustalenie nieistnienia oraz o stwierdzenie nieważności uchwały organów spółdzielni
jest sprawą o prawa niemajątkowe jeżeli przedmiotem zaskarżonej uchwały są
prawa lub obowiązki o charakterze niemajątkowym. Tylko to kryterium pozwala
precyzyjnie określić, jakie prawa i interesy – o charakterze majątkowym lub
niemajątkowym – podlegają ochronie prawnej w danym postępowaniu. U podłoża
tego stanowiska legło założenie, że sprawy o uchylenie, ustalenie nieistnienia albo
stwierdzenie nieważności uchwał organów spółdzielni nie mają jednolitego
charakteru.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że członkostwo
w spółdzielni jest prawem niemajątkowym o charakterze osobistym. Powstaje
bowiem w drodze przyjęcia danej osoby w poczet członków na podstawie złożonej
przez tę osobę deklaracji. Takie unormowanie wprowadzają art. 16 i 17 ustawy
z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (jedn. tekst: Dz. U. z 1995 r.
Nr 54, poz. 288 ze zm.). Oświadczenie spółdzielni o przyjęciu osoby w grono
członków podejmuje właściwy statutowo organ spółdzielni. Jest to czynność
nieodzowna. Nie można jej zastąpić innym zdarzeniem prawnym. Prawa
członkostwa nie można przenieść na inny podmiot w drodze czynności prawnej. Nie
dochodzi do jego powstania poprzez następstwo prawne. Ze stosunku członkostwa
wynikają prawa podmiotowe, zarówno majątkowe, jak i organizacyjne, a swoistą
cechą tych praw jest m.in. to, że ich treść jest identyczna dla każdego członka.
Ustanie członkostwa na skutek wystąpienia ze spółdzielni zmienia status prawny
dotychczasowego członka, powodując utratę wielu jego praw (por. np. orzeczenie
Sądu Najwyższego z dnia: 28 lutego 1996 r. I CRN 222/95, OSNC 1996, poz. 87,
28 lipca 1998 r., I CKN 794/97, niepubl., 12 lutego 2003r., I CKN 4/01, niepubl.).
4
Skład Sądu Najwyższego rozpoznający zażalenie przychyla się do
powyższego poglądu, że członkostwo w spółdzielni jest prawem niemajątkowym
o charakterze osobistym, w konsekwencji którego niniejsza sprawa o uchylenie
uchwały w przedmiocie wykreślenia z rejestru członków spółdzielni jest sprawą
o prawa niemajątkowe w rozumieniu art. 3982
k.p.c. Tej oceny nie zmienia
okoliczność, że podstawą wykreślenia z rejestru członków był spór co do wysokości
wpisowego. W szczególności trzeba podkreślić, że kwestia uiszczenia wpisowego
bądź zaniechania tego obowiązku nie musi przesądzać o zasadności uchwały
w przedmiocie wykreślenia. Istotne będą również przyczyny takiego zachowania
członka spółdzielni, możliwe do zweryfikowania w danym stanie faktycznym,
ocenione z perspektywy ustawowych i statutowych obowiązków członka spółdzielni.
Z powyższych względów orzeczono, jak w sentencji.