Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 158/11
POSTANOWIENIE
Dnia 22 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Kazimierz Zawada
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. W.
przeciwko Miastu K.
z udziałem interwenienta ubocznego Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A.
w Warszawie
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 22 marca 2012 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 września 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i pozostawia
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego Sądowi
Apelacyjnemu.
2
Uzasadnienie
Postępowanie w sprawie z powództwa M. W. przeciwko Miastu K. o zapłatę
zostało wszczęte w dniu 30 stycznia 2007 r., zatem w okresie obowiązywania
ustawy z dnia 13 czerwca 1997 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(jedn. tekst: Dz. U. 2002 Nr 9 poz. 88 ze zm.), przed zmianą dokonaną ustawą z
dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz. U. 2007 Nr 21 poz. 123), która weszła w życie z dniem 2 marca
2006 r.
Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 28 lutego 2007 r. zwolnił
powoda od kosztów sądowych w całości.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2011 r. powództwo oddalił.
Powód, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, złożył w dniu
10 czerwca 2011 r. apelację bez uiszczenia opłaty podstawowej. W apelacji
zawarty był wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 13 września 2011 r. odrzucił apelację powoda M. W.a jako
nienależycie opłaconą (art. 373 w związku z art. 370 k.p.c.). Zdaniem Sądu od
apelacji powinna być uiszczona opłata podstawowa w wysokości 30 zł., zgodnie z
art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
stanowiącymi, że od wszelkich pism podlegających opłacie wnoszonych przez
stronę zwolnioną od kosztów sądowych pobiera się opłatę podstawową, a
mającymi, mimo uchylenia, nadal zastosowanie w sprawach wszczętych przed 10
marca 2007 r. (art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych). Jako podstawę odrzucenia apelacji Sąd wskazał
art. 373 k.p.c. w związku z art. 130 § 3 k.p.c. stwierdzając że ten ostatni, mimo
uchylenia z dniem 1 lipca 2009 r., ma zastosowanie w rozpoznawanej sprawie w
myśl art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 234 poz. 1571).
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł powód. Zarzucając
naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na treść zaskarżonego
rozstrzygnięcia, tj. art. 1302
§ 1 i § 2 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie, oraz art.
3
1302
§ 3 k.p.c. poprzez zastosowanie mimo uchylenia z dniem 1 lipca 2009 r.
wniósł o uchylenie postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył:
Zdaniem skarżącego odrzucenie apelacji było wadliwe gdyż Sąd,
stwierdzając nieopłacenie pisma procesowego wniesionego przez zawodowego
pełnomocnika, powinien je zwrócić bez wzywania o uiszczenie opłaty, co
umożliwiłoby stronie sanowanie tego braku przez uiszczenie brakującej opłaty
w terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma (art. 1302
§ 1 i § 2 k.p.c.) nadto nie mógł stosować sankcji procesowej z art. 1302
§ 3 k.p.c.
Zarzut powyższy jest chybiony. Jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny w myśl art. 8
ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 234, poz. 1571) jej przepisy
stosuje się do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w życie (tj. po dniu
1 lipca 2009 r.). W myśl powszechnie akceptowanej wykładni przez pojęcie
„postępowania wszczęte" należy rozumieć postępowania nowe, wywołane pozwem
(wnioskiem) złożonym w okresie obowiązywania ustawy. A contrario do
postępowań pozostających w tej dacie w toku zastosowanie miały przepisy
dotychczasowe, w tym uchylony art. 1302
§ 3 k.p.c. Podkreślić należy, że norma
powyższa trzykrotnie była badana przez Trybunał Konstytucyjny w aspekcie
zgodności z Konstytucją RP (wyrok z dnia 17 listopada 2008 r. SK 33/07 OTK-A
2008 nr 9 poz. 154, wyrok z dnia 28 maja 2009 r. P 87/09 OTK-A 2009 nr 5 poz. 72
oraz wyrok z dnia 14 września 2009 r. SK 47/07 OTK-A 2009 nr 8 poz. 122), ale
pozostała w obrocie prawnym.
Obowiązek uiszczania opłaty podstawowej od pism procesowych
podlegających opłacie, wnoszonych przez strony zwolnione od kosztów sądowych,
trwa nadal w sprawach wszczętych do dnia 10 marca 2007 r., zgodnie z przepisem
przejściowym (art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych - Dz. U. 2007 Nr 21 poz. 123), mimo uchylenia
dotychczasowych art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych.
Niemniej zażalenie zasługiwało na uwzględnienie z innych przyczyn. Uszło
bowiem uwadze Sądu Apelacyjnego, że strona powodowa, wcześniej w całości
4
zwolniona od kosztów sądowych, zawarła w apelacji kolejny wniosek o zwolnienie
jej od tych kosztów. Oczywistym jest zatem, że dochodziła ona dalszego
zwolnienia od kosztów, a to w zakresie ciążącego na niej obowiązku uiszczania
opłaty podstawowej. Jako czynność procesowa strony inicjująca postępowanie
incydentalne w przedmiocie zwolnienia od kosztów wniosek powinien zostać
rozpoznany, niezależnie od potencjalnej bezzasadności. Rozstrzygając w jego
przedmiocie Sąd powinien uwzględnić zarówno art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych mający, jak wskazano wyżej,
zastosowanie na podstawie art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jak i art. 112 ust. 3 cyt. ustawy
w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustaw - Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2010, Nr 7 poz. 45).
Ten ostatni przepis stwierdza, że jeżeli pismo podlegające opłacie w wysokości
stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu
sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia, zostało wniesione przez adwokata,
radcę prawnego lub rzecznika patentowego, a wniosek o zwolnienie od kosztów
sądowych złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma został oddalony,
tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie
postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od
dnia jego ogłoszenia. Ma on zastosowanie w niniejszej sprawie w myśl art. 4 ust. 1
cyt. ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. stanowiącego że, w sprawach wszczętych
przed dniem jej wejścia w życie (19 kwietnia 2010 r.), przepisy dotychczasowe
stosuje się tylko do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Ponieważ
w chwili wejścia w życie tej ustawy toczyło się postępowanie przed sądem
pierwszej instancji, zakończone wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 27
kwietnia 2011 r., do apelacji wszczynającej stadium postępowania odwoławczego,
należało stosować już przepisy nowe, w tym art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w brzmieniu ustawy z dnia 17
grudnia 2009 r. o zmianie ustaw - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych
innych ustaw.
Konsekwentnie art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 17 grudnia
5
2009 r. o zmianie ustaw - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw powinien stanowić podstawę podjęcia przez Sąd dalszych czynności
związanych z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych i wyłączał
zastosowanie wprost sankcji procesowej z art. 130 § 3 k.p.c.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1
zd. 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie.
Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego przed Sądem
Najwyższym pozostawiono Sądowi Apelacyjnemu (art. 108 § 2 w zw. z art. 3941
§
3 w zw. z art. 39821
k.p.c.).
db