Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 17/12
POSTANOWIENIE
Dnia 20 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. P.-K.
przeciwko Katarzynie G. i Gminie K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 kwietnia 2012 r.,
zażalenia powoda na postanowienie o kosztach zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 września 2011 r.,
1) oddala zażalenie;
2) przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego na
rzecz adwokata A. K. kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset)
złotych podwyższoną o stawkę podatku VAT tytułem
wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną
powódce z urzędu w postępowaniu zażaleniowym przed
Sądem Najwyższym.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny zasądził od powoda J. P. – K.
na rzecz pozwanej K. G., kwotę 3.617 zł tytułem kosztów postępowania
apelacyjnego, wskazując jako podstawę prawną rozstrzygnięcia art. 98 k.p.c. W
zażaleniu od tego postanowienia powód zarzucił błędne przyjęcie przez Sąd II
instancji, że nie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek w rozumieniu art.
102 k.p.c. i w konsekwencji, niezastosowanie tego przepisu. Wniósł o jego zmianę,
ewentualnie uchylenie i orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżący uzasadnił zarzut podniesiony w zażaleniu argumentem, że z uwagi
na wyjątkowość jego sytuacji majątkowej i życiowej, zasądzenie tytułem kosztów
postępowania apelacyjnego kwoty odpowiadającej kwocie ponad pięciokrotnie
przewyższającej jego miesięczne dochody, godzi w zasady współżycia
społecznego. Problem sprowadza się zatem do rozstrzygnięcia, czy w realiach
niniejszej sprawy, Sąd Apelacyjny winien, zważywszy na całokształt sytuacji
powoda, odstąpić od obciążania go wyżej wskazanymi kosztami na zasadzie art.
102 k.p.c.
Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może
nie obciążyć kosztami strony przegrywającej. Przywołany przepis, realizujący
zasadę słuszności, stanowi wyjątek od ogólnej reguły obciążania stron kosztami
procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę jest zobowiązana zwrócić
przeciwnikowi, na jego żądanie, wszystkie koszty niezbędne do celowego
dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.). Hipoteza przepisu art. 102
k.p.c., odwołująca się do występowania „wypadków szczególnie uzasadnionych",
pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane
z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę
do nie obciążania jej kosztami procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07, niepubl.). Do kręgu "wypadków szczególnie
uzasadnionych" należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem
procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające
z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony,
subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja.
Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym
zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną
3
sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych
i ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Całokształt okoliczności, które mogłyby
uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być oceniony z uwzględnieniem
zasad współżycia społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, niepubl. oraz z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11,
niepubl.).
W sprawie niniejszej skarżący uzasadniając celowość zastosowania art. 102
k.p.c. ograniczył się jedynie do wskazania na swoją niekorzystną sytuację
majątkową, a ponadto, mimo przegranej przed Sądem I instancji, zdecydował się,
mając świadomość swojej niekorzystnej sytuacji majątkowej, na kontynuowanie
procesu. Jak wyżej wskazano, zła sytuacja finansowa i majątkowa powoda nie
może stanowić okoliczności wyłącznie decydującej o zwolnieniu od obowiązku
zwrotu kosztów procesu w pełnym zakresie. O ile bowiem taki stan może
uzasadniać zwolnienie strony - całkowicie lub częściowo - od kosztów sądowych,
co wiąże się z zagwarantowaniem jej prawa do sądu, to w przypadku
kontynuowania przegranego w pierwszej instancji procesu strona powinna liczyć się
z obowiązkiem pokrycia kosztów obrony strony przeciwnej. Przyjąć zatem należało,
że powód nie wykazał okoliczności, które uzasadniałyby zastosowanie art. 102
k.p.c. Mając powyższe na uwadze orzeczono, jak w sentencji postanowienia, na
podstawie 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
O kosztach postępowania zażaleniowego w zakresie kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej powodowi w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem
Najwyższym orzeczono na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 13 ust. 2 pkt 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348).
db