Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 39/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa Banku S.A. w W.
przeciwko Emilii N. i Zofii O.
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 17 maja 2012 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 10 stycznia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 10 stycznia 2012 r. Sąd Apelacyjny odrzucił apelację
powoda Banku S.A. w W. z powodu nie dopełnienia obowiązku uiszczenia opłaty
od apelacji w zakresie zobowiązania pozwanych Emilii N. i Zofii O. do złożenia
oświadczeń przepraszających za naruszenie dóbr osobistych powoda. W zażaleniu
2
skarżący zarzucał błędnie zastosowano art. 72 § 1 pkt 1 pkt 1 i 2 k.p.c. przez
uznanie, że pomiędzy pozwanymi nie zachodzi współuczestnictwo materialne lecz
formalne, jak również naruszenie art. 1302
§ 3 k.p.c. przez uznanie, że pełnomocnik
powoda nie uiścił w należytej wysokości opłaty sądowej od apelacji. W związku z
powyższym skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powód wnosił o zobowiązanie pozwanych Emilii N. i Zofii O. do złożenia
oświadczeń przepraszających za naruszenie jego dóbr osobistych oraz o
zasądzenie od pozwanych kwoty pieniężnej na cel społeczny. Wyrokiem z dnia 1
marca 2011 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił powództwo w całości. Powód zaskarżył
wyrok sądu pierwszej instancji w części oddalającej powództwo o zobowiązanie
obu pozwanych do złożenia oświadczeń, przy czym od apelacji wniesionej przez
zawodowego pełnomocnika uiszczona została opłata w wysokości 600 zł. Na
rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powoda zapytany o to, przeciwko której z
pozwanych apelacja została opłacona, oświadczył, że opłata została uiszczona
przeciwko obu pozwanym o złożenie przez nie oświadczenia, gdyż zdaniem strony
powodowej po stronie pozwanej istnieje odpowiedzialność solidarna w zakresie, w
jakim wyrok został zaskarżony.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że obowiązek złożenia oświadczenia przez
pozwane nie jest obowiązkiem wspólnym, zaś każda z pozwanych odpowiada
za własne działanie, tj. w związku ze złożeniem podpisu pod pismem
zawierającym treści naruszające dobre imię powoda i świadomość doręczenia
pisma Prezesowi Narodowego Banku Polskiego, jak również przesłanie do
wiadomości Przewodniczącemu Sejmowej Komisji Skarbu Państwa.
Bez znaczenia, w ocenie Sądu, pozostaje fakt, że pozwane nie wystosowały
osobnych pism, lecz obie podpisały się pod jednym pismem, skoro
odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych wiąże się nierozerwalnie
z potwierdzeniem własnym podpisem zarzutów stawianych w piśmie i jest
niezależna od złożenia podpisu przez drugą z pozwanych. Każda z pozwanych
odpowiada wyłącznie za swoje działanie, w związku z czym nie zachodzi ta sama,
lecz zaledwie analogiczna podstawa faktyczna. W związku z formalnym
3
charakterem współuczestnictwa procesowego po stronie pozwanej roszczenie
skierowane przeciwko każdej z pozwanych powinno, zdaniem Sądu, podlegać
osobnej opłacie.
W ocenie Sądu Apelacyjnego apelacja nie została należycie opłacona, gdyż
opłata powinna wynosić 1.200 zł, tj. po 600 zł od każdego z roszczeń skierowanych
wobec pozwanych Emilii N. i Zofii O.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398) przewiduje, że opłatę stałą w wysokości
600 zł pobiera się od pozwu o ochronę dóbr osobistych. Ochrona dóbr osobistych,
zgodnie z art. 24 k.c. może polegać na roszczeniach o charakterze niemajątkowym
(żądanie stosowanego przeproszenia) jak i na roszczeniach majątkowych
(zadośćuczynienie za doznaną krzywdę lub żądanie zapłaty odpowiedniej sumy
pieniężnej na wskazany przez poszkodowanego cel społeczny). Z takiego
sformułowania powołanego przepisu wynika, że opłata stała pobierana jest od
każdego pozwu o ochronę dóbr osobistych niezależnie od tego, czy polega ona na
zgłoszeniu roszczeń niemajątkowych jak i majątkowych.
W sprawie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia – przeproszenia
za naruszenie dóbr osobistych - po stronie pozwanej zachodzi współuczestnictwo
procesowe. Trafne jest twierdzenie Sądu, że wieź ta nie ma charakteru
odpowiedzialności solidarnej, gdyż każda z pozwanych ponosi samodzielnie
ewentualną odpowiedzialność względem strony powodowej. Poza wypadkiem
współuczestnictwa jednolitego każdy współuczestnik działa w imieniu własnym
(por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2002 r., I PKN 344/01,
Prok. i Pr. 2003, nr 1, s. 43).
Należy zaznaczyć, że roszczenie powoda wiąże się z faktem
sporządzenia i złożenia jednego, tego samego pisma. Zawierało ono te same
zarzuty, pod którymi podpisały się obie pozwane. Powód nie wywodzi swojego
roszczenia z takich samych (jednakowych) zdarzeń, lecz z jednego, identycznego
(tego samego) zdarzenia. Roszczenie strony powodowej wiąże się nie tylko z tym
samym zdarzeniem, lecz także opartym na tej samej podstawie prawnej.
4
Trafnie zaznacza skarżący, że w sprawie występuje jeden przedmiot sporu
niezależnie od liczby współuczestników.
O współuczestnictwie materialnym można mówić wtedy, gdy pomiędzy
stronami istnieje więź oparta na jedności zdarzenia wyrządzającego szkodę.
Z treści pozwu i formułowanych żądań wynika, że działanie pozwanych, które
miało naruszać dobra osobiste powoda, kierowane było wobec powoda
jednocześnie przez Emilię N. i Zofię O. i odnosiło się do nich w tym samym stopniu.
W judykaturze ugruntowany jest pogląd, że w przypadku współuczestnictwa
materialnego opartego na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (art. 72 § 1 pkt 1
in fine k.p.c.) pobiera się jedną opłatę od pisma procesowego niezależnie od
wielości podmiotów zachodzącej po jednej ze stron procesu.
Nie bez znaczenia jest także okoliczność, że sąd pierwszej instancji w taki
sposób zakwalifikował rozpoznawaną sprawę. Od pozwu uiszczono bowiem opłatę
w wysokości 600 zł odnośnie do roszczeń niemajątkowych powoda. Wiedzy o
obowiązku uiszczenia w terminie prawidłowej co do wysokości opłaty od pisma lub
środka zaskarżenia, który podlega opłacie, nie można uznać za zbyt wygórowane
wymaganie wobec zawodowego pełnomocnika (por. uzasadnienie uchwały SN z
dnia 20 maja 2003 r., III CZP 16/03, OSNC 2004 nr 3, poz. 33). Jednakże
odmienna ocena charakteru więzi procesowej między występującymi w sprawie
podmiotami (współuczestnictwa procesowego) nie powinna zaskakiwać strony na
etapie postępowania odwoławczego.
Sytuacja prawna pozwanych, jako podmiotów występujących w sporze
po jednej stronie, odpowiada współuczestnictwu materialnemu opartemu na tej
samej podstawie faktycznej i prawnej, bez zachodzącej równocześnie wspólności
praw i obowiązków, które występuje przy dochodzeniu świadczeń podzielnych.
Wobec powyższego zastosowanie sankcji w postaci odrzucenia apelacji jako
nienależycie opłaconej, było niezasadne.
W tej sytuacji Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c., orzekł jak w sentencji.
5