Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 80/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa M.B.
przeciwko Kuratorium Oświaty w W.
o odprawę emerytalną i nagrodę jubileuszową,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 maja 2012 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w R.
z dnia 14 kwietnia 2011 r., sygn. akt […],
uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I i przekazuje sprawę w
tej części Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w R. do ponownego rozpoznania i rozstrzygniecia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w R. wyrokiem z
dnia 22 listopada 2010 r. zasądził od pozwanego Kuratorium Oświaty w W.na rzecz
powódki M.B. kwotę 12.042 zł brutto z 13% od dnia 1 sierpnia 2010 r. tytułem
odprawy emerytalnej (nadając orzeczeniu w tej części nadał rygor natychmiastowej
wykonalności co do kwoty 4.014 zł brutto) i kwotę 6.021 zł brutto z 13% od dnia 1
sierpnia 2010 r. tytułem nagrody jubileuszowej, a w pozostałej części oddalił
powództwo przeciwko Kuratorium Oświaty w W. o odprawę emerytalną i nakazał
pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 904 zł tytułem opłaty
sądowej od pozwu, od której powódka była zwolniona oraz oddalił w całości
powództwo w stosunku do Zespołu Szkół Muzycznych im. […] w R..
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka M.B. będąc z zawodu
nauczycielką, rozpoczęła pracę w 1980 r., pierwotnie w Szkole Podstawowej nr […]
w K., następnie w Szkole Podstawowej w S. […] i Publicznym Gimnazjum w tej
miejscowości, a z dniem 1 września 2003 r. została zatrudniona w charakterze
nauczyciela w Zespole Szkół Muzycznych im. […] w R. na podstawie umowy o
pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze zajęć. Od 1 stycznia 2008 r.
wynagrodzenie zasadnicze powódki wynosiło 2.380 zł plus dodatek motywacyjny w
wysokości 76,82 zł. Pismem z 17 lipca 2008 r. Mazowiecki Kurator Oświaty zwrócił
się do pracodawcy powódki o udzielenie jej urlopu bezpłatnego w związku z
planowanym zatrudnieniem w Kuratorium Oświaty w W. Delegatura w R. na
stanowisku wymagającym kwalifikacji pedagogicznych. Dyrektor Zespołu Szkół
Muzycznych im. […] w R. udzielił M.B. urlopu bezpłatnego od 1 sierpnia 2008 r. na
czas zatrudnienia na tymże stanowisku. W trakcie przebywania na urlopie
bezpłatnym powódka była ujmowana w arkuszu organizacyjnym szkoły jako
pracownik oddelegowany do Kuratorium. W dniu 1 sierpnia 2008 r. pomiędzy
Kuratorium Oświaty w W. a M.B. została zawarta umowa o pracę na czas określony
do 31 lipca 2009 r., na podstawie której powierzono powódce stanowisko zastępcy
dyrektora delegatury Kuratorium Oświaty w R. W dniu 31 lipca 2009 r. strony
zawarły kolejną umowę o pracę na czas określony do 31 lipca 2010 r., na tym
samym stanowisku za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 3.345 zł płacy
3
zasadniczej plus dodatek stażowy w kwocie 669 zł i dodatek specjalny. W dniu 22
marca 2010 r. Mazowiecki Kurator Oświaty zaświadczył, iż powódka odbyła w
Kuratorium Oświaty w W. służbę przygotowawczą w służbie cywilnej, uzyskując
pozytywny wynik egzaminu. Pismem z 1 lipca 2010 r. M.B. zwróciła się do M.
Kuratora Oświaty w W. o przedłużenie umowy. W odpowiedzi M. Kurator Oświaty
wskazał, iż umowa o pracę z powódką ulegnie rozwiązaniem z upływem czasu, na
jaki została zawarta, tj. z dniem 31 lipca 2010 r. (z tą datą ustanie też urlop
bezpłatny udzielony jej przez dyrektora Zespołu Szkół Muzycznych w R.) i polecił
powódce wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w okresie od 21 lipca do 30 lipca
2010 r. Pismem z 29 lipca 2010 r. powódka wystąpiła do M. Kuratora Oświaty o
rozwiązanie z tym dniem umowy o pracę na mocy porozumienia stron – w związku
z przejściem na emeryturę. Skierowała też do Kuratora pisma z wnioskami o
wypłatę nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy i odprawy emerytalnej. M. Kurator
Oświaty pismem z 2 sierpnia 2010 r. odmówił wypłaty nagrody jubileuszowej i
odprawy emerytalnej z uwagi na to, że umowa o pracę uległa rozwiązaniu wskutek
upływu czasu, na jaki była zawarta. W dniu 30 lipca 2010 r. Kuratorium Oświaty w
W. wystawiło powódce świadectwo pracy z adnotacją o rozwiązaniu umowy o pracę
z upływem czasu, na który była zawarta. Pismem z 30 lipca 2010 r. M.B. zwróciła
się do dyrektora Zespołu Szkół Muzycznych im. […] w R. o rozwiązaniu umowy o
pracę na podstawie porozumienia stron z dniem 31 lipca 2010 r. w związku z
przejściem na emeryturę. Dyrektor szkoły wyraził na to zgodę. W wydanym przez
szkołę świadectwie pracy wskazano, że łączący strony stosunek pracy ustał na
podstawie art. 23 § 4 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
(jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r., Nr 97, poz. 674 ze zm., dalej jako Karta
Nauczyciela) W dniu 22 lipca 2010 r. powódka złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w R. dokumenty w sprawie przyznania jej emerytury. Decyzją
z 21 września 2010 r. organ rentowy przyznał jej emeryturę od 1 sierpnia 2010 r., tj.
od dnia ustania zatrudnienia.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo
zasługuje na uwzględnienie.
Sąd pierwszej instancji przyjął, że rzeczywistym pracodawcą M.B. od chwili
zawarcia z nią umowy o pracę było Kuratorium Oświaty w W., a łączący strony
4
stosunek pracy ustał w związku z przejściem powódki na emeryturę, skoro jeszcze
przed zakończeniem umowy o pracę podjęła ona kroki mające na celu formalne
przyznanie jej przez organ rentowy tego uprawnienia. Użyta w przepisie art. 94 ust.
1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505 ze
zm.; dalej jako ustawa o służbie cywilnej) formuła „ustanie stosunku pracy" winna
być rozumiana jako rozwiązanie stosunku pracy na skutek zgodnych oświadczeń
stron, ale również zdarzeń, z którymi Kodeks pracy wiąże następstwa w postaci
zakończenia stosunku pracy. Z tego punktu widzenia nie ma znaczenia, że
stosunek pracy między stronami ustał z dniem 31 lipca 2010 r., na skutek upływu
czasu, na jaki zawarto umowę o pracę. Nie ma prawnych podstaw do przyjęcia, iż
w formule „ustanie stosunku pracy", rozpatrywanej w kontekście uprawnienia do
odprawy emerytalnej, nie mieszczą się umowy terminowe. Nie jest więc istotne, że
M.B. podjęła działania związane z przejściem na emeryturę w ostatnim miesiącu
swego zatrudnienia w Kuratorium Oświaty w W. Sąd Rejonowy uznał, iż istnieje
związek przyczynowy pomiędzy rozwiązaniem łączącego strony stosunku pracy a
przejściem powódki na emeryturę, co w rezultacie uprawnia ją do domagania się od
pozwanego odprawy emerytalnej na podstawie przepisów ustawy o służbie cywilne.
Z uwagi na staż pracy M.B. w służbie cywilnej wysokości przedmiotowej odprawy
odpowiada trzymiesięcznemu wynagrodzeniu za pracę, natomiast roszczenia
przekraczające tę kwotę podlegają oddaleniu.
W ocenie Sądu pierwszej instancji M.B. nabyła też z mocy art. 91 ust. 1 pkt 3
i ust. 2 ustawy o służbie cywilnej oraz § 6 ust. 4 rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 9 grudnia 2009 r. w sprawie określenia stanowisk urzędniczych,
wymagających kwalifikacji zawodowych, stopni służbowych urzędników służby
cywilnej, mnożników do ustalania wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad
ustalania i wypłacania innych świadczeń przysługujących członkom korpusu służby
cywilnej (Dz.U. Nr 211, poz. 1630) prawo do nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy
w wysokości 150% miesięcznego wynagrodzenia
Sąd Rejonowy nie uwzględnił natomiast powództwa o odprawę emerytalną i
nagrodę jubileuszową w stosunku od macierzystego pracodawcy M.B., tj. Zespołu
Szkół Muzycznych im. […] w R. W odniesieniu do tego pozwanego uprawnienie
powódki do odprawy emerytalnej wynikałoby z art. 87 ust. 2 Karty Nauczyciela,
5
przyznającego nauczycielowi tego rodzaju świadczenie w wysokości
trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej
podstawowym miejscem pracy. Zważywszy jednak, że wynagrodzenie będące
podstawą obliczenia wysokości odprawy emerytalnej i nagrody jubileuszowej, które
powódka otrzymywała w Kuratorium Oświaty w W., było wyższe od tego, jakie
pobierała w Zespole Szkół im. […] w R., należało świadczenia te (mające charakter
jednorazowy) zasądzić od Kuratorium Oświaty w W. W przypadku bowiem zbiegu
praw do tychże świadczeń w stosunku do obu pracodawców, słuszne jest żądanie
zapłaty świadczenia korzystniejszego dla pracownika. W niniejszym przypadku dla
powódki korzystniejsze pod względem finansowym są uprawnienia mające
podstawę w ustawie o służbie cywilnej.
Od powyższego wyroku apelację wniosła zarówno powódka jak i pozwane
Kuratorium Oświaty w W. Powódka domagała się zmiany zaskarżonego wyroku w
punkcie I i II przez zasądzenie od pozwanego Kuratorium Oświaty w W. na jej rzecz
tytułem odprawy emerytalnej kwoty 24.084 zł (zamiast 12.042 zł) oraz kosztów
postępowania za obie instancję. Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i
oddalenie powództwa w całości w stosunku do niego oraz o zasądzenie kosztów
procesu według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, przy
uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.
Sąd Okręgowy – Sad Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w R. wyrokiem z
dnia 14 kwietnia 2011 r. oddalił apelację powódki i także odrzucił apelację
pozwanego oraz uchylił punkt piąty zaskarżonego wyroku.
Sąd drugiej instancji wskazał, iż apelacja strony pozwanej złożona została po
terminie i nie wykazane zostało, aby opóźnienie w wystąpieniu z wnioskiem o
przywrócenie terminu nastąpiło bez winy pełnomocnika. Co się natomiast tyczy
zarzutów podniesionych w apelacji strony powodowej, Sąd Okręgowy uznał, że
stanowią one jedynie polemikę z wywodami Sądu pierwszej instancji i nie znajdują
potwierdzenia w prawnych i faktycznych realiach sprawy.
Sąd Okręgowy podzielił zaskarżone rozstrzygnięcie w zakresie wysokości
przyznanej powódce odprawy emerytalnej zauważając, że zgodnie z art. 94 ust. 1
ustawy o służbie cywilnej członkowi korpusu służby cywilnej, którego stosunek
6
pracy ustał w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub
emeryturę, przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego
wynagrodzenia, a jeżeli członek korpusu służby cywilnej przepracował co najmniej
20 lat w służbie cywilnej, jednorazowa odprawa przysługuje w wysokości
sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Natomiast w myśl ustępu drugiego tego
artykułu do okresu pracy, o którym mowa w ustępie pierwszym, wlicza się
wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne udowodnione
okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu
pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Z literalnego brzmienia ustępu
pierwszego tego przepisu wynika zatem, że uprawnienie do jednorazowej odprawy
w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia przysługuje wyłącznie po
przepracowaniu co najmniej 20 lat w służbie cywilnej. Ustęp drugi powyższego
przepisu dotyczy jedynie sytuacji określonej w pierwszej części art. 94 ust. 1 ustawy
o służbie cywilnej. Ustawodawca wprost wskazał, w jakim wypadku przysługuje
jednorazowa odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia, a
mianowicie po przepracowaniu 20 lat w służbie cywilnej. Gdyby ustawodawcy
chodziło o wliczanie okresów, o jakich mowa w ustępie 2, do stażu zatrudnienia
członków służby cywilnej, którzy nie przepracowali 20 lat w tej służbie i ten sposób
nabywaliby uprawnienia do odprawy emerytalnej w wysokości sześciomiesięcznego
wynagrodzenia, nie byłoby wówczas logiczne parcelowanie prawa do odpraw w
dwóch rożnych wysokościach (trzymiesięcznego i sześciomiesięcznego
wynagrodzenia). Wszystkim członkom służby cywilnej przysługiwałyby bowiem
odprawy w jednakowej wysokości. Jeśli taki byłby zamiar ustawodawcy, to nie
gratyfikowałby osobno członków służby cywilnej, którzy przepracowali co najmniej
20 lat w tej służbie, odprawą w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia,
uprawniając jednocześnie – w wyniku zastosowania ustępu 2 powołanego przepisu
– do takiej samej odprawy osoby, które w służbie cywilnej były zatrudnione
przykładowo jeden rok. Konkludując Sąd drugiej instancji wskazał, iż niewątpliwie w
chwili ustania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę M.B. była
członkiem korpusu służby cywilnej i z tej racji na podstawie art. 94 ustęp 1 ustawy o
służbie cywilnej przysługuje jej jednorazowa odprawa emerytalna w wysokości
trzymiesięcznego wynagrodzenia, bowiem powódka nie przepracowała w służbie
7
cywilnej co najmniej 20 lat. Wliczenie do wymaganego stażu pracy innych okresów
zatrudnienia apelującej na podstawie ustępu 2 tego artykułu byłoby możliwe
dopiero wówczas, gdyby pracowała ona jako członek służby cywilnej co najmniej lat
20.
Powyższy wyrok w części oddalającej apelację M.B. został zaskarżony
skargą kasacyjną powódki. Skargę oparto na podstawie naruszenia prawa
materialnego, przez błędną wykładnię art. 94 ust. 1 i 2 ustawy o służbie cywilnej.
Skarżąca wniosła o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi; ewentualnie o
uchylenie wyroku w zaskarżonej części i orzeczenie co do istoty sprawy przez
zmianę wyroku Sądu Rejonowego i zasądzenie od Kuratorium Oświaty w W. na
rzecz powódki kwoty 24.084,00 zł tytułem odprawy emerytalnej, a nadto o
zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym
kosztów adwokackich według przepisanych norm.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej przyznano, że konstrukcja art. 94 ustawy
o służbie cywilnej nasuwa wątpliwości interpretacyjne, bowiem treść ustępu
drugiego odnosi się do całości ustępu pierwszego, w związku z czym brak
możliwości odczytania i prawidłowej interpretacji treści normy prawnej wynikającej z
tego przepisu wyłącznie na podstawie zasad literalnej wykładni ustępu pierwszego.
Treść art. 94 ustępu pierwszego powinna być wykładana w kontekście treści
ustępu drugiego oraz przepisów dotyczących ogólnych zasad obliczania stażu
pracy. Literalna wykładnia ustępu drugiego art. 94 oraz wykładnia systemowa
nakazują bowiem doliczenie do jedynego, wskazanego w treści ustępu pierwszego
okresu pracy, tj. okresu 20 lat przepracowanych w służbie cywilnej (innego okresu
ustęp pierwszy nie wymienia), wszystkich innych okresów zatrudnienia, poza
wymienionymi enumeratywnie w art. 94 ust. 3 ustawy o służbie cywilnej. Za taką
interpretacją przepisu przemawiają również względy celowości. W doktrynie
podkreśla się bowiem fakt, że korpus służby cywilnej funkcjonuje w Polsce przez
okres krótszy niż 20 lat. Ustawodawcy nie chodziło więc o realne wykonywanie
przez członków korpusu służby cywilnej pracy w tej służbie przez okres co najmniej
20 lat, gdyż okres liczenia stażu pracy zaprzecza tej regulacji, a jedynie o
powszechny staż pracy. Przyjęta przez Sądy orzekające w sprawie wykładnia
8
wykluczałaby w ogóle zastosowanie sześciomiesięcznej odprawy dla członków
korpusu służby cywilnej, bowiem żaden z nich mimo spełnienia pozostałych
warunków do uzyskania świadczenia, nie legitymuje się okresem 20 lat
„przepracowanych" w służbie cywilnej. Sąd Okręgowy nie zwrócił też uwagi na fakt,
że przy przyjęciu odmiennej od przedstawionej przez powódkę interpretacji art. 94
ust. 2 ustawy o służbie cywilnej, ustęp ten utraciłby całkowicie praktyczne
znaczenie, bowiem w ustępie pierwszym brak innego - poza 20 letnim - okresu, do
którego ustęp drugi mógłby się odnosić.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona pozwana wniosła o jej odrzucenie
lub oddalenie oraz o zasądzenie od skarżącej kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie, albowiem uzasadniony jest
zarzut naruszenia prawa materialnego przy ferowaniu zaskarżonego wyroku.
Inicjując rozważania w przedmiotowej sprawie warto podkreślić, że już
pierwsza ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 89, poz. 42 ze
zm.) stanowiła w art. 59, iż urzędnikowi służby cywilnej, którego stosunek pracy
ustał w związku z przejściem na rentę inwalidzką lub emeryturę, przysługuje
jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, a jeżeli
urzędnik przepracował co najmniej 20 lat w służbie cywilnej, jednorazowa odprawa
przysługuje w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia, nie precyzując
jednak pojęcia stażu pracy w służbie cywilnej. Przepisy kolejnych ustaw o służbie
cywilnej zawierały już regulacje analogiczne do zamieszczonej w art. 94 obecnie
obowiązującej ustawy. I tak art. 87 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie
cywilnej (Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.) stanowił, że członkowi korpusu
służby cywilnej, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę z
tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, przysługuje jednorazowa odprawa w
wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, a jeżeli członek korpusu przepracował
co najmniej 20 lat w służbie cywilnej, jednorazowa odprawa przysługuje w
wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia (ust. 1). Do okresu pracy, o którym
mowa w ust. 1, wlicza się wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia
9
oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one
wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (ust.2). Do
okresów pracy, o których mowa w ust. 2, nie wlicza się okresów zatrudnienia w
partii komunistycznej (Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii
Robotniczej), jak również w organach bezpieczeństwa państwa w rozumieniu art. 2
ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach
bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób
pełniących funkcje publiczne (Dz.U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428) w okresie od dnia 22
lipca 1944 r. do dnia 1 lipca 1989 r. (ust.3). Odprawę, o której mowa w ust. 1,
oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy (ust.4). Podobnie art.
64 ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 170, poz. 1218 ze
zm.) otrzymał redakcję, zgodnie z którą członkowi korpusu służby cywilnej, którego
stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy
lub emeryturę, przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego
wynagrodzenia, a jeżeli członek korpusu służby cywilnej przepracował co najmniej
20 lat w służbie cywilnej, jednorazowa odprawa przysługuje w wysokości
sześciomiesięcznego wynagrodzenia (ust.1). Do okresu pracy, o którym mowa w
ust. 1, wlicza się wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne
udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu
do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (ust. 2). Do okresów
pracy, o których mowa w ust. 2, nie wlicza się okresów zatrudnienia w partii
komunistycznej (Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii
Robotniczej), jak również w organach bezpieczeństwa państwa w rozumieniu art. 2
ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach
organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów
(ust. 3). Odprawę, o której mowa w ust. 1, oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za
urlop wypoczynkowy (ust. 4). Artykuł ten posiadał zatem brzmienie tożsame z
obecnie obowiązującym art. 94 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie
cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505 ze zm.). Wynikający z tego przepisu sposób
uregulowania przez ustawodawcę problematyki uprawnień członków korpusu
służby cywilnej do odprawy emerytalno – rentowej ma zatem długą tradycję, której
początki sięgają pierwszej ustawy o służbie cywilnej. Jednocześnie fakt, że sama
10
służba cywilna istnienie dopiero od 1996 roku, rzutuje na treść owych przepisów i
ich wykładnię, zwłaszcza odnośnie do stażu pracy predestynującego pracownika do
przedmiotowego świadczenia w wyższej wysokości.
Pozostaje więc przejść do wykładni językowej i systemowej art. 94 ustawy o
służbie cywilnej.
Z literalnego brzmienia ustępu 1 tego artykułu (wzorowanego na art. 92¹ § 1
k.p.) można wyprowadzić wniosek, że podmiotom uprawnionym do odprawy, tj.
osobom mającym status członka służby cywilnej, świadczenie to przysługuje w
razie spełnienia jednaj tylko przesłanki, czyli ustania stosunku pracy w związku z
przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę. Zaprezentowany
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sposób interpretacji pojęć „ustania stosunku
pracy” oraz „związku” tego zdarzenia z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do
pracy lub emeryturę nie budzi zastrzeżeń. Redakcja przepisu nie upoważnia
natomiast do postawienia tezy o zależności nabycia prawa do odprawy od
jakiegokolwiek stażu pracy (w służbie cywilnej czy poza tą służbą). Świadczenie
przysługuje każdemu członkowi służby cywilnej, którego stosunek pracy został
zakończony z powodu uzyskania statusu rencisty lub emeryta, bez względu na
długość okresu zatrudnienia tak w służbie cywilnej jak i poza nią. Staż ten rzutuje
natomiast na wysokość świadczenia w ten sposób, iż odprawa w podstawowej
wysokości, odpowiadającej trzymiesięcznemu wynagrodzeniu, podlega
podwyższeniu do kwoty sześciomiesięcznego wynagrodzenia w przypadku
legitymowania się przez pracownika co najmniej 20 letnim okresem
przepracowanym w służbie cywilnej. Jednocześnie przepis ustępu 1 nie precyzuje,
jak ów staż liczyć. Zamieszczenie tego rodzaju regulacji w ustępie 2
komentowanego artykułu, wyraźnie nawiązującego w swym brzmieniu do ustępu 1
sprawia, że treść całego przepisu staje się przejrzysta i zarazem - w odniesieniu do
zasygnalizowanego problemu - pełna. Godzi się podkreślić, iż ze sformułowania ”do
okresu pracy, o którym mowa w ust. 1, wlicza się …” można wyprowadzić wniosek,
że ustawodawca nie przewidział w ustępie 1 przepisu różnych – co do sposobu
obliczania - okresów rzutujących na wysokość odprawy emerytalno – rentowej.
Rację ma skarżąca zauważając, iż jedynym okresem wymienionym w tym przepisie
jest właśnie okres przepracowany w służbie cywilnej. To od długości tego okresu
11
zależy wysokość przedmiotowej odprawy. Do niego też należy odnieść regulację
ustępu 2 i 3 tego artykułu, która pozwala na zaliczenie do tegoż okresu wszystkich
zakończonych okresów zatrudnienia (a więc tzw. ogólny, bezwarunkowy staż pracy,
obejmujący wszystkie okresy pracy w ramach stosunku pracy, bez względu na
podstawę prawną tego stosunku, sposób i przyczyny jego ustania oraz przerwy
między zakończeniem jednego a nawiązaniem drugiego) oraz innych
udowodnionych okresów, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one
wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (czyli tzw.
powszechne okresy zaliczane, inne niż pozostawanie w stosunku pracy,
uwzględniane w zakresie uprawnień pracowniczych) poza okresami zatrudnienia w
partii komunistycznej i organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944 – 1990.
Do przyjęcia odmiennej treści normy prawnej zawartej w komentowanym przepisie
nie upoważnia ani wykładnia językowa ani systemowa. Jeśli bowiem wysokość
odprawy emerytalno - rentowej miałaby zależeć – jak sugerują Sądy obu instancji –
od długości okresu pracy w samej służbie cywilnej, to jaki byłby sens obliczania
(przy zastosowaniu unormowań ustępu 2 i 3) ogólnego stażu pracy
świadczeniobiorcy, skoro staż ten nie ma wpływu na powstanie prawa do
świadczenia ani na dalsze (poza wynikającym z ustępu 1zróżnicowaniem jego
wysokości). Prawdą jest, że przyjęty w art. 94 ustawy sposób ustalania stażu pracy
w służbie cywilnej sprawia, iż zwrotu tego nie należy rozumieć dosłownie, gdyż w
rzeczywistości chodzi nie o realny okres pracy w tej służbie, lecz z powszechny
staż pracy. Takie zdefiniowanie przez ustawodawcą pojęcia okresu pracy w służbie
cywilnej nie jest jednak odosobnione na gruncie ustawy. Analogiczną do art. 94 ust.
2 i 3 regulację zamieszczono bowiem w art. 90 ustawy co do sposobu obliczania
stażu pracy w służbie cywilnej, od którego zależy wysokość dodatku do
wynagrodzenia za wieloletnią pracę w tej służbie. Podobne unormowania –
odnośnie do tegoż dodatku – zawarte też były w przepisach art. 82 ustawy o
służbie cywilnej z dnia 18 grudnia 1998 r. oraz w art. 60 ustawy o służbie cywilnej z
dnia 24 sierpnia 2006 r.
Reasumując wypada stwierdzić, że przez okres przepracowany w służbie
cywilnej, o jakim mowa w art. 94 ust.1 ustawy o służbie cywilnej z dnia 21 listopada
2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505 ze zm.), od którego zależy
12
wysokość odprawy emerytalno – rentowej członka korpusu służby cywilnej, należy
rozumieć okresy pracy w tejże służbie wraz z okresami zaliczalnymi, wymienionymi
w ustępie 2 i 3 tego artykułu.
Wobec zasadności podstawy i zarzutu kasacyjnego, Sąd Najwyższy z mocy
art. 398¹⁵ § 1 oraz art. 108 § 2 w związku z art. 398²¹ k.p.c. orzekł jak w sentencji.
/tp/