Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 309/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Beata Gudowska
SSN Halina Kiryło
w sprawie z wniosku B. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 czerwca 2012 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 maja 2011 r.,
oddala skargę i zasądza od strony pozwanej na rzecz
wnioskodawcy kwotę 120 zł (sto dwadzieścia) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 19 maja 2011 r., Sąd Apelacyjny, oddalił apelację Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 grudnia 2010 r., którym zmieniono decyzję
organu rentowego z dnia 12 sierpnia 2010 r. i przyznano wnioskodawcy B. K.
prawo do emerytury nauczycielskiej od dnia 22 czerwca 2010 r., wobec spełnienia
przez niego przesłanek określonych w art. 88, art. 1 ust. 2 pkt 5 i art. 9 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r.
Nr 97, poz. 674 ze zm.).
W stanie faktycznym sprawy, decyzją z dnia 12 sierpnia 2010 r. organ
rentowy nie uwzględnił wniosku o dochodzone świadczenie, przyjmując że
zaliczeniu do okresu pracy nauczycielskiej nie podlegają okresy pracy
wnioskodawcy w OHP w T. od dnia 26 października 1988 r. do dnia 31 maja 1992 r.
oraz od dnia 1 maja 2004 r., do dnia 31 grudnia 2008 r., gdyż w tym czasie
wnioskodawca nie wykonywał pracy dydaktycznej i wychowawczej w rozumieniu
art. 1 ust. 1 pkt 5 Karty Nauczyciela. Na dzień 31 grudnia 2008 r., łączny staż pracy
wnioskodawcy wynosił 33 lata 1 miesiąc i 16 dni w tym okres składkowy 28 lat 5
miesięcy i 7 dni, okres nieskładkowy 4 lata 8 miesięcy i 9 dni. Do ustalenia stażu
pracy nauczycielskiej organ rentowy uznał okres pracy od dnia 1 czerwca 1992 r.,
do dnia 30 kwietnia 2004 r., tj. 11 lat 8 miesięcy i 24 dni, z wyłączeniem okresu
zasiłku chorobowego tj. 2 miesiące i 9 dni. Wnioskodawca rozwiązał stosunek
pracy z dniem 31 maja 2010 r. i nie przystąpił do Otwartego Funduszu
Emerytalnego.
Rozpoznając odwołanie wnioskodawcy, Sąd Okręgowy ustalił, że
wnioskodawca był zatrudniony w D. Wojewódzkiej Komendzie OHP w okresie od
dnia 26 października 1988 r. do dnia 31 maja 2010 r., początkowo (do dnia 31 maja
1992 r.) jako Komendant Plutonu, od dnia 1 czerwca 1992 r. do dnia 30 kwietnia
2004 r., jako starszy wychowawca, a w okresie od dnia 1 maja 2004 r. do dnia 31
maja 2010 r., jako Komendant Hufca Pracy. W świadectwie pracy z dnia 31 maja
2010 r., pracodawca potwierdził wykonywanie pracy w szczególnym charakterze od
dnia 26 października 1988 r. do dnia 31 maja 2010 r. Wnioskodawca
3
udokumentował kwalifikacje w postaci wykształcenia wyższego - studia wyższe na
Akademii Rolniczej– 30 kwietnia 1980 r. i uprawnienia pedagogiczne - ukończony
kurs pedagogiczny wraz ze złożonym egzaminem z programu kursu
pedagogicznego. W pierwszym okresie pracy w OHP wnioskodawca był
zatrudniony jako starszy wychowawca w Ochotniczym Hufcu Pracy w T. W 1982 r.,
struktury OHP zostały przekształcone w jednostki organizacyjne zmilitaryzowane i
przyjęto nazewnictwo wojskowe i utworzono plutony czyli grupy wychowawcze
młodocianych uczestników Hufca Pracy, a wychowawca według nowej
nomenklatury był Komendantem Plutonu. Wnioskodawca pracował od początku
zatrudnienia w OHP. Wnioskodawca zarówno na stanowisku Komendanta Plutonu,
starszego wychowawcy jak i Komendanta Hufca Pracy realizował wszystkie
zadania OHP określone statutem i regulaminem i w tym zakresie podlegał kontroli
Dolnośląskiej Wojewódzkiej Komendy OHP. Również zajmując stanowisko
Komendanta Hufca Pracy w okresie do dnia 1 maja 2004 r. do dnia 31 maja 2010
r., pracował faktycznie jako wychowawca młodzieży i miał przydzieloną około 60
osobową grupę wychowawczą, gdyż taki był charakter pracy w Hufcach, stan
kadrowy i zadania do realizacji, a dodatkowo pełnił czynności kierownika związane
z tą funkcją. Wnioskodawca przez cały okres zatrudnienia pracował w pełnym
wymiarze czasu pracy, a czas poświęcony na bezpośrednią pracę dydaktyczno-
wychowawczą z młodzieżą wynosił do 80% czasu pracy. W latach 2004 - 2010
Hufiec w T. - gdzie pracował wnioskodawca liczył do 130 osób początkowo był
zatrudniony jeden wychowawca i Komendant, a następnie zatrudniony został
jeszcze jeden wychowawca. Grupy wychowawcze były liczne i każda z
zatrudnionych w Hufcu osób miała obowiązek prowadzenia ze swoją grupą zajęć
dydaktyczno-wychowawczych i realizacji z grupą oraz wszystkimi wychowankami
wszystkich zadań określonych w przepisach wewnętrznych i wynikających z
okresowych planów pracy. Wszystkie realizowane zajęcia z młodzieżą i wszelkie
podejmowane w związku z pracą wychowawczą i dydaktyczną czynności były
odnotowywane co do ich zakresu oraz wymiaru czasowego i w tym zakresie
podlegały kontroli. W okresie zatrudnienia jako Komendant Plutonu i Komendant
Hufca Pracy wnioskodawca w szczególności organizował i prowadził szkolenia
ideowo- wychowawcze, kulturalno-oświatowe i sportowo-turystyczne. Zajmował się
4
kontrolą realizacji obowiązku szkolnego i nauki zawodu i pomocą w nauce.
Rozwiązywał problemy wychowawcze uczestników hufca, prowadząc rozmowy z
młodzieżą, rodzicami, nauczycielami, czy innymi podmiotami. Utrzymywał kontakty
z pracodawcami i instruktorami praktycznej nauki zawodu. Prowadził prace
resocjalizacyjne z młodzieżą. Wobec tak ustalonego stanu faktycznego sprawy Sąd
pierwszej instancji uwzględnił odwołanie i przyznał wnioskodawcy prawo do
emerytury nauczycielskiej od dnia 22 czerwca 2010 r. stwierdzając, że spełnił on
przesłanki niezbędne do uzyskania prawa do emerytury nauczycielskiej. W ocenie
Sądu Okręgowego wnioskodawca nabył kwalifikacje, o których mowa w art. 9 ust. 1
pkt 1 Karty Nauczyciela, a ponadto w wymienionych wyżej okresach wykonywał
pracę nauczyciela.
Apelację organu rentowego oddalił Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 19 maja
2011 r., podzielając ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz zapadłe
orzeczenie.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku, zaskarżając go w całości,
pełnomocnik organu rentowego zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego
przez błędną wykładnię art. 88 w związku z art. 1 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 26
stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela i przyjęcie, że okresy pracy wnioskodawcy od
dnia 26 października 1988 r. do dnia 31 maja 1992 r. na stanowisku Komendanta
Plutonu oraz w okresie od dnia 1 maja 2004 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. na
stanowisku Komendanta Hufca Pracy są okresami pracy nauczycielskiej, podczas
gdy prawidłowa wykładnia przepisów wskazuje, że wnioskodawca na zajmowanych
stanowiskach nie prowadził zajęć dydaktycznych i wychowawczych bezpośrednio z
uczestnikami hufca pracy, w co najmniej połowie obowiązującego czasu pracy, a
zatem w okresach tych praca wnioskodawcy nie może być kwalifikowana jako
praca nauczycielska w myśl ustawy Karta Nauczyciela, wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie
odwołania wnioskodawcy od decyzji organu rentowego z dnia 12 sierpnia 2010 r.,
ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną, pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o
odmowę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie oddalenie skargi
5
wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa
procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej i jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera zarzutu naruszenia
przepisów postępowania (tak jak w rozpoznawanej sprawie) lub gdy zarzut taki
okaże się niezasadny.
Oznacza to, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, że po pierwsze
wnioskodawca nabył kwalifikacje określone w art. 9 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela,
a w wymienionych wyżej okresach w czasie zatrudnienia w OHP w T. wykonywał
pracę nauczyciela (art. 1 ust. 2 pkt 5 Karty).
W myśl art. 47 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.
1227), odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez
względu na wiek, nauczycieli urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem
1 stycznia 1969 r. Przepisami tymi są przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. -
Karta Nauczyciela. Zgodnie z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela nauczyciele, mający
trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym
charakterze mogą przejść na emeryturę. Za pracowników, zatrudnionych w
szczególnym charakterze uważa się nauczycieli, wychowawców i innych
pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w
art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela. Ten z kolei przepis w
ust. 1 wymienia nauczycieli zatrudnionych w szkołach, przedszkolach i innych
placówek oświatowo-wychowawczych, a w ust. 2 pracowników zatrudnionych u
innych pracodawców. W punkcie 5 tego przepisu wymienieni są pracownicy
zatrudnieni w Ochotniczych Hufcach Pracy na stanowiskach wychowawców,
pedagogów oraz na stanowiskach kierowniczych, posiadający kwalifikacje, o
których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1, wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą
co najmniej w połowie obowiązującego ich czasu pracy. W świetle poczynionych
6
przez Sąd i niekwestionowanych w skardze kasacyjnej ustaleń, wnioskodawca
udokumentował kwalifikacje w postaci wykształcenia wyższego i uprawnienia
pedagogiczne.
Stosownie do stanowiska Sądu Najwyższego zajętego w wyroku z dnia 24
kwietnia 2008 r., II UK 262/07, (OSNP 2009 nr 15-16, poz. 211), wymaganie
posiadania wyższego wykształcenia z odpowiednim przygotowaniem
pedagogicznym stawiane pracownikom zatrudnionym na stanowiskach
kierowniczych w Ochotniczych Hufcach Pracy warunkuje możliwość zaliczenia
okresów zatrudnienia w tym charakterze jako pracy nauczyciela (pracy w
szczególnym charakterze), umożliwiającej ubieganie się o emeryturę w obniżonym
wieku emerytalnym.
Zgodnie z ustaleniami Sądu, praca wnioskodawcy w czasie zatrudnienia w
OHP w T. była pracą w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 88 ust. 1 Karty
Nauczyciela, a czas poświęcony na bezpośrednią pracę dydaktyczno-
wychowawczą z młodzieżą wynosił do 80% czasu pracy.
Przy takich ustaleniach faktycznych, zarzucane w skardze naruszenie
wymienionych przepisów prawa materialnego „przez błędną wykładnię” jest
oczywiście prawnie nieskuteczne.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji wyroku.
O kosztach postępowania orzeczono - uwzględniając wynagrodzenie
pełnomocnika wnioskodawcy, zgodnie z § 11 ust. 2 oraz § 12 ust. 4 pkt 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.1349 ze zm.).