Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 385/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSA Andrzej Niedużak
Protokolant Izabela Czapowska
w sprawie z powództwa Grupy Zarządzającej P. SA w G.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Skarbu Państwa
o ustalenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 27 czerwca 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 marca 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony powodowej na
rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa
kwotę 5400 zł (pięć tysięcy czterysta) tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 6 października 2010 r. oddalił
powództwo Grupy Zarządzającej P. S.A. w G. o ustalenie, że brak jest podstaw do
naliczenia stronie powodowej kar umownych w łącznej wysokości 3384708,41 zł na
podstawie umowy sprzedaży przedsiębiorstwa z dnia 1 sierpnia 2000 r. i umowy z
dnia 9 lutego 2004 r. oraz roszczenia ewentualne o ustalenie, że egzekwowanie
tych kar jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem prawa i zmniejszenie kary umownej do 338470 zł.
Sąd Okręgowy ustalił, że na podstawie umowy z dnia 1 sierpnia 2000 r. Skarb
Państwa sprzedał stronie powodowej Przedsiębiorstwo Usługowo Produkcyjne
PROFIL za cenę 7304500 zł. Paragraf 7 tej umowy nakładał na kupującego
obowiązek poczynienia nakładów inwestycyjnych na przedmiot umowy o wartości
15 min zł w okresie 5 lat od podpisania umowy sprzedaży. Nakłady te miały
obejmować inwestycje w majątek trwały oraz remonty, zgodnie z planem
inwestycyjnym stanowiącym załącznik do umowy. W przypadku niezrealizowania
tego zobowiązania kupujący miał zapłacić karę umowną w wysokości 50%
niezrealizowanych nakładów inwestycyjnych. W dniu 30 lipca 2003 r. strony
zmieniły umowę w zakresie załącznika określającego plan nakładów. W kolejnej
umowie z dnia 9 lutego 2004 r. wydłużyły okres do dokonania nakładów do ośmiu
lat. W 2007r. i 2008 r. Delegatura Ministra Skarbu Państwa w G. wezwała stronę
powodową do zapłaty kar umownych wskazanych w pozwie podnosząc,
że przedstawione przez stronę powodową nakłady inwestycyjne na projekty
deweloperskie na gruncie nabytym od Skarbu Państwa oraz nabycie gruntu
i budowę budynku mieszkalnego z przeznaczeniem lokali na sprzedaż, nie
stanowią wykonania zadania inwestycyjnego zgodnie z warunkami umowy
sprzedaży. Sąd Okręgowy po dokonaniu wykładni woli stron przy zawarciu umowy
sprzedaży przedsiębiorstwa stwierdził, że użyte w tej umowie pojęcie majątku
trwałego i remontów nie pozwala przyjąć, że inwestycje deweloperskie strony
powodowej stanowiły inwestycje na majątek trwały przedsiębiorstwa P., którego
przedmiotem działania była w szczególności budowa pomieszczeń biurowych
przeznaczonych na wynajem. Istniały zatem podstawy do dochodzenia kar
3
umownych przez stronę pozwaną. Brak było jednocześnie podstaw do miarkowania
kary umownej i uznania jej za sprzeczną z art. 5 k.c.
Apelacja strony powodowej została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z
dnia 29 marca 2011 r., który podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji
oraz ocenę odnoszącą się do wykładni umowy sprzedaży przedsiębiorstwa P.
Podzielił również ocenę Sądu Okręgowego o braku podstaw do miarkowania kary
umownej na podstawie art. 484 § 2 k.c. oraz uznania egzekwowania kar umownych
za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego bądź przeznaczeniem
społeczno-gospodarczym prawa.
Skarga kasacyjna strony powodowej została oparta na obu podstawach
kasacyjnych określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucono w niej naruszenie art.
484 § 2 k.c. w zw. z art. 5 k.c. poprzez ich błędną wykładnię oraz naruszenie art.
328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 386 § 4 k.p.c. W oparciu o te
zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie jego uchylenie i
orzeczenie co do istoty sprawy poprzez uwzględnienie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną
w granicach zaskarżenia i granicach jej podstaw. W ramach podstawy naruszenia
przepisów postępowania skarżący zarzucił naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. oraz art.
486 § 4 k.p.c. Zarzuty te były nieuzasadnione. Co do pierwszego z przepisów
skarżący podnosił, że Sąd Apelacyjny nie odniósł się do podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia w zakresie pkt 8 zarzutów apelacji. Ocena ta nie może być
podzielona skoro Sąd Apelacyjny wyraźnie stwierdził, że podziela ustalenia
faktyczne Sądu pierwszej instancji. Art. 328 § 2 k.p.c. nie wymaga aby w takiej
sytuacji sąd drugiej instancji wskazywał ponownie na te ustalenia faktyczne, które
w jego ocenie są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Zarzut naruszenia art. 386 § 4
k.p.c. skarżący uzasadnił brakiem uchylenia orzeczenia Sądu pierwszej instancji
mimo nierozpoznania przez ten sąd istoty sprawy „co do żądania opartego na art. 5
k.c." Wymaga zatem podkreślenia w pierwszej kolejności, że w judykaturze Sądu
Najwyższego utrwalone jest stanowisko, iż nie mogą stanowić samoistnej podstawy
skargi kasacyjnej przepisy regulujące sam sposób orzekania przez sąd drugiej
4
instancji takie jak art. 386 § 4 k.p.c. i art. 386 § 1 k.p.c. Po drugie nie sposób
podzielić zarzutu o nierozpoznaniu sprawy w sytuacji gdy Sąd Okręgowy
w uzasadnieniu swojego orzeczenia stwierdził, że kara umowna żądana przez
stronę pozwaną nie mogła być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia
społecznego. Wskazuje to wyraźnie, że Sąd Okręgowy odniósł się do art. 5 k.c.
jako podstawy żądania strony powodowej. Do zarzutu naruszenia tego przepisu
zawartego w apelacji odniósł się również Sąd Apelacyjny. Nadto konieczne jest
podkreślenie, że zarzuty naruszenia przepisów postępowania mogą stanowić
podstawę uwzględnienia skargi kasacyjnej jedynie w przypadku wykazania przez
skarżącego istotnego wpływu tych naruszeń na wynik sprawy. Tego wymogu nie
spełnia skarga kasacyjna strony powodowej, w której w istocie ograniczono się do
stwierdzenia, że naruszenie przepisów postępowania wskazanych przez
skarżącego miało wpływ na wynik sprawy.
Nieuzasadniona była również podstawa naruszenia prawa materialnego.
Powołany w jej ramach zarzut naruszenia art. 484 § 2 k.c. w zw. z art. 5 k.c.
w wyniku ich błędnej wykładni polegającej rzekomo na przyjęciu przez Sąd
Apelacyjny, że art. 484 § 2 k.c. jest przepisem szczególnym wobec art. 5 k.c.
i wyłącza jego stosowanie był zupełnie pozbawiony racji, gdyż takiej oceny Sąd
Apelacyjny w rzeczywistości nie wyraził. Stwierdził on wyraźnie, że na podstawie
art. 5 k.c. nie było możliwe uznanie naliczenia kary umownej za sprzeczne
z zasadami współżycia społecznego, ale nie z uwagi na relacje między art. 5 k.c.
i art. 484 § 2 k.c. Co do drugiego z tych przepisów Sąd Apelacyjny jednoznacznie
wskazał, że brak było podstaw do miarkowania wysokości kary umownej na jego
podstawie. Argumentacja przedstawiona przez Sąd Apelacyjny nie wskazuje zatem
ani na taki sposób wykładni art. 5 k.c., która wykluczałaby jego stosowanie
w sprawach o zasądzenie kary umownej ani też na sposób wykładni art. 5 k.c. i art.
484 § 2 k.c. przypisanej Sądowi Apelacyjnemu przez skarżącego. Wymaga
natomiast podkreślenia, że w rozpoznawanej sprawie art. 5 k.c. nie miał stanowić
podstawy zarzutu prowadzącego do odmowy zasądzenia kary umownej lecz
podstawę powództwa o ustalenie i taką możliwość Sąd Apelacyjny wykluczył.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna strony powodowej była
pozbawiona uzasadnionych podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
5
k.p.c. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.