Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 564/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSA Andrzej Niedużak
w sprawie z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej
w W.
przeciwko Krajowej Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo - Kredytowej w S.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 czerwca 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 kwietnia 2011 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok (pkt 1 i 2) i zmienia wyrok Sądu
Okręgowego z dnia 17 listopada 2010 r., (pkt I i II) w ten
sposób, że powództwo oddala;
2. zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę
3200 (trzy tysiące dwieście) złotych tytułem kosztów
postępowania pierwszoinstancyjnego, apelacyjnego
i kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Powódka Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo - Kredytowa w W. wniosła o
ustalenie, że § 12 ust. 1 pkt 2 statutu pozwanej Krajowej Spółdzielczej Kasy
Oszczędnościowo - Kredytowej w S. jest nieważny, jako sprzeczny z art. 31 ust. 2
ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo -
kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 ze zm., dalej „ustawa").
Wyrokiem z dnia 17 listopada 2010 r. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo.
Ustalił, że § 12 ust. 1 pkt 2 statutu pozwanej stanowi, iż spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe (dalej: „kasy" lub „SKOK-i") zobowiązane są
do złożenia w Kasie Krajowej, jako oprocentowanych lokat, co najmniej 5%
wielkości funduszu oszczędnościowo - pożyczkowego stanowiącego rezerwę
bieżących operacji. Powódka jest członkiem Kasy Krajowej, co obliguje ją do
przestrzegania tego postanowienia.
Wyraził pogląd, że istnienie niepewności co do zgodności z prawem tego
postanowienia statutu powoduje, że powódka posiada interes prawny w rozumieniu
art. 189 k.p.c. w rozstrzygnięciu tej kwestii. Badając ważność spornego
postanowienia statutu Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na to, że Kasa Krajowa działa
w formie spółdzielni osób prawnych, a zatem jej statut jest w istocie umową,
w ramach której członkowie spółdzielni samodzielnie kształtują swą sferę prawną.
Charakter prawny postanowień statutu jest inny, niż norm prawnych regulujących
działanie kas zawartych w ustawie o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-
kredytowych. Kasa Krajowa właśnie na podstawie upoważnienia ustawowego
w sposób jednostronny i władczy, ustala „normy dopuszczalnego ryzyka" (art. 35
pkt 5 ustawy). Z uwagi więc na zasady samorządności i autonomii woli
członków spółdzielni (SKOK-ów), zakaz wprowadzenia danego postanowienia do
statutu Kasy Krajowej musiałby wynikać z określonego przepisu prawa.
Norma uniemożliwiająca ukształtowanie obowiązków kas w sposób określony
w § 12 ust. 1 pkt 2 statutu pozwanej zdaniem Sądu Okręgowego jednak
nie istnieje. Zakazu takiego w szczególności nie określa art. 31 ust. 2 ustawy,
z którego wynika tylko tyle, że zamiarem ustawodawcy było upoważnienie
pozwanej do ustalenia nie jednej, lecz wielu form gromadzenia rezerwy płynnej.
Z przepisu tego nie można natomiast wywieść normy zakazującej określenia
proporcji lokowania rezerwy w poszczególnych formach.
3
Sąd pierwszej instancji ocenił sporne postanowienie statutu za nieważne,
dopatrując się jego sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2
k.c.). Podniósł, że powódka wskazała na rozprawie, a pozwana temu nie
zaprzeczyła, iż obowiązkowe lokaty gromadzone w Krajowej Kasie są
oprocentowane na poziomie 1,05% w stosunku rocznym. Pozwana lokuje
natomiast te środki w bankach, gdzie oprocentowanie wynosi około 6% rocznie.
Pozwana zarabia zatem kosztem SKOK - ów, przy czym chodzi o znaczne sumy,
gdyż sama powódka utrzymuje na lokatach w Kasie Krajowej około 8 000 000 zł.
Zdaniem Sądu Okręgowego, narusza to przyjęte powszechnie reguły
postępowania, w szczególności zasadę lojalności tym bardziej, że zgodnie z § 12
ust. 3 statutu pozwanej, wysokość oprocentowania lokat zdeponowanych w Kasie
Krajowej określa sama pozwana. Sąd pierwszej instancji dodał przy tym,
że ustawodawca dostrzegł konflikt interesów między SKOK - ami a Kasą Krajową,
a jego wyeliminowanie było jednym z celów ustawy z dnia 5 listopada 2009 r.
o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, która po przyjęciu przez
parlament została skierowana do Trybunału Konstytucyjnego.
Od wyroku wniosła apelację pozwana, którą Sąd Apelacyjny oddalił
wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2011 r.
Zgodził się ze skarżącą, że Sąd Okręgowy nie miał podstaw do uznania za
przyznane twierdzeń faktycznych powódki dotyczących wysokości lokat
zdeponowanych w Kasie Krajowej przez SKOK-i oraz oprocentowania, jakie
mogłyby one uzyskać w razie złożenia rezerwy płynnej w bankach. Podkreślił,
że wynikająca z art. 230 k.p.c. konstrukcja przyznania dorozumianego, którą
zastosował Sąd pierwszej instancji, może być wykorzystana tylko wtedy,
gdy przeciwnik strony nie wypowiedział się co do jej twierdzenia, mimo że mógł
i powinien to uczynić (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., I CSK
348/09, LEX nr 688851).
Posłużenie się przez powódkę w toku rozprawy z dnia 3 listopada 2010 r.
wartościami liczbowymi (ujętymi w załączniku do protokołu na k. 102 - 105) miało
na celu jedynie zobrazowanie skali rozpoznawanego problemu, a nie uczynienie
z nich podstawy faktycznej powództwa. Dodając, że apelująca w toku
4
postępowania kwestionowała co do zasady wszystkie oświadczenia i poglądy
powódki, uznał iż fakty uznane przez Sąd pierwszej instancji za przyznane budziły
wątpliwości co do ich zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy.
Za trafny ocenił zarzut skarżącej naruszenia art. 321 § 1 k.p.c., skoro Sąd
pierwszej instancji stwierdzając sprzeczność spornego postanowienia statutu
z zasadami współżycia społecznego wyszedł poza podstawę faktyczną powództwa.
Jego zdaniem to nie rzeczywiste skutki funkcjonowania w obrocie § 12 ust. 1 pkt 2
statutu pozwanej legły u podstawy dochodzonego roszczenia, a twierdzenie
o niezgodności powyższej regulacji z ustawą. Incydentalne przywołanie wartości
liczbowych przez powódkę dla podkreślenia wywodów o charakterze prawnym nie
mogło jego zdaniem zostać uznane za sprecyzowanie, czy też określenie na nowo
podstawy faktycznej powództwa.
Podniósł, że nie można odmówić też racji skarżącej, iż przy rozważaniu
zgodności zaskarżonego postanowienia statutu z zasadami współżycia
społecznego Sąd Okręgowy dopuścił się obrazy powołanych przepisów prawa
materialnego. Wskazał, że prezentując pogląd, iż pozwana zarabia kosztem kas,
Sąd pierwszej instancji pominął, że zgodnie z art. 38 ust. 1 i 2 ustawy Kasa
Krajowa prowadzi działalność niezarobkową, a jej nadwyżka bilansowa powiększa
fundusz stabilizacyjny, który jest wykorzystywany dla zapewnienia stabilności
finansowej kas. Wskazał, że Sąd Okręgowy nie wziął również pod uwagę faktu,
iż na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 3 ustawy środki pieniężne, które nie są
wykorzystywane na pożyczki i kredyty dla członków kasy, mogą być inwestowane
jako lokaty w bankach tylko do wysokości gwarantowanej przez Bankowy Fundusz
Gwarancyjny (obecnie 100 000 Euro). W rezultacie uznał za błędne założenie Sądu
pierwszej instancji, że Kasa Krajowa może gromadzić środki pieniężne dla realizacji
swych partykularnych celów niezwiązanych z jej ustawowymi zadaniami oraz,
iż lokowanie rezerwy płynnej u pozwanej jest nieracjonalne z uwagi na możliwość
zwiększenia kapitału kas przez zainwestowanie rezerwy w inny sposób.
Zauważył także, że Sąd pierwszej instancji bezpodstawnie przyjął,
iż pozwana może ustalać wysokość oprocentowania depozytów złożonych przez
kasy w sposób całkowicie swobodny, skoro jej zarząd - umocowany do tego
5
na podstawie § 12 ust. 3 statutu - jest odpowiedzialny przed walnym
zgromadzeniem (§ 37 ust. 1 statutu), które tworzą poszczególne kasy zrzeszone
w Kasie Krajowej (art. 33 ust. 1 ustawy). Z tych względów doszedł do wniosku,
że brak jest przesłanek, zarówno faktycznych jak i prawnych, pozwalających uznać
§ 12 ust. 1 pkt 2 statutu za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego
Podniósł jednak, że był zobligowany do rozważenia z urzędu kwestii
niezgodności § 12 ust. 1 pkt 2 statutu pozwanej z art. 31 ust. 2 ustawy, która jak
stwierdził w istocie stanowiła podstawę wytoczonego powództwa. Zauważył,
że statut pozwanej - jako spółdzielni zrzeszającej kasy - jest w istocie umową
między SKOK - ami, które na zasadzie autonomii woli podmiotów prawa cywilnego
są uprawnione do swobodnego regulowania swej sfery prawnej. Podkreślił, że na
tej podstawie Sąd pierwszej instancji wyprowadził wniosek, iż statut pozwanej może
zawierać dowolne postanowienia, na które zgodziły się kasy, chyba
że z bezwzględnych przepisów prawa wynikają ograniczenia w tym zakresie.
Zwrócił jednak uwagę, że stosunek prawny między kasami a pozwaną nie jest
modelowym stosunkiem spółdzielczym, do którego bez ograniczeń można
stosować zasady panujące w tej gałęzi prawa. Powiązanie bowiem prawne
między stronami wykazuje szereg cech atypowych, z których najistotniejszą jest,
że kasy są członkiem pozwanej spółdzielni z mocy prawa i nie mają możliwości
wystąpienia z niej (art. 33 ust. 1), choć są nadal zobowiązane do przestrzegania
postanowień statutu Kasy Krajowej (art. 18 § 5 prawa spółdzielczego w zw. z art. 2
ustawy). Statut został uchwalony przez założycieli pozwanej (art. 6 § 1 prawa
spółdzielczego), a więc niekoniecznie z udziałem danej kasy, a jego zmiana
wymaga większości kwalifikowanej głosów na walnym zgromadzeniu członków
Kasy Krajowej (§ 60 statutu). W tej sytuacji, jego zdaniem argument Sądu
Okręgowego, że statut może zawierać dowolne, niezakazane przez prawo
postanowienia, gdyż został uchwalony na zasadach samorządności spółdzielczej
nie może być uznany za trafny. Poza tym zwrócił uwagę na to, że sprzeczność
działań spółdzielni z interesami jej członka, odnosząca się również do przyjęcia
określonych postanowień statutu, pozwala na wypowiedzenie członkostwa (art. 22
pr. spółdzielczego.). W przypadku SKOK - ów takiej możliwości brak, a zatem
każda kasa musi stosować się do postanowień statutu pozwanej bez względu na
6
to, czy wyraziła choćby pośrednią zgodę na jego treść. W związku z tym wyraził
pogląd, że taka sytuacja narusza autonomię woli kasy, jako podmiotu prawa
cywilnego i dlatego należało przyjąć, iż postanowienia statutu nie mogą mieć
dowolnej treści niezakazanej przez prawo, a jedynie taką, którą prawo dozwala.
Jego zdaniem wykładnia językowa art. 31 ust. 2 ustawy prowadzi do
wniosku, że pozwana została upoważniona jedynie do określenia „innych form"
utrzymywania rezerwy płynnej przez SKOK-i. Odmienność tych „form" została przy
tym przeciwstawiona „gotówce", która jest jedną z postaci przechowywania
środków finansowych. Uprawnienie pozwanej ogranicza się zatem do wskazania
innych postaci gromadzenia pieniędzy, takich jak lokata, obligacje, czy inne papiery
wartościowe. Unormowanie to natomiast nie obejmuje dalszych prerogatyw, w tym
ilościowego określania lokowania środków na ustalonych formach.
Zauważył, że art. 31 ustawy jest umieszczony w rozdziale 4 ustawy pod
tytułem „Gospodarka finansowa kas", którą SKOK - i prowadzą samodzielnie.
Daje to jego zdaniem podstawę do przyjęcia, że decyzja co do wyboru formy
ulokowania rezerwy płynnej została pozostawiona samym kasom, jako element ich
działalności. Gdyby bowiem ustawodawca zagadnienie to postrzegał odmiennie -
jako element nadzoru nad gospodarką kas i zamierzał wyposażyć pozwaną
w szersze uprawnienia w tym zakresie - przepisy z tym związane zamieściłby
w rozdziale 5 ustawy dotyczącym Kasy Krajowej.
Wyraził zapatrywanie, że wykładnia funkcjonalna omawianego przepisu nie
daje jednoznacznych rezultatów, niemniej zgodził się z pozwaną, iż dla realizacji
celów w postaci zapewnienia stabilności finansowej kas oraz bezpieczeństwa
zgromadzonych w nich oszczędności (art. 34 ustawy), wyposażenie Kasy Krajowej
w uprawnienie do określania sposobu utrzymywania rezerwy płynnej przez kasy
(obejmującego wiążący dla SKOK-ów wybór danej formy gromadzenia środków
i ilościowe ustalenie lokowanych w niej środków), mogłoby być korzystne.
Wyrok Sądu Apelacyjnego został zaskarżony skargą kasacyjną przez
pozwaną w całości, która wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania, ewentualnie o odmienne orzeczenie co do istoty
sprawy. Skarga kasacyjna została oparta na podstawie naruszenia prawa
7
materialnego, tj. obrazie art. 33 ustawy oraz art. 18 § 5 prawa spółdzielczego w zw.
z art. 2 ustawy; art. 31 ust. 2 ustawy; art. 31 ust. 2 ustawy w zw. z art. 58 k.c.;
art. 31 ust. 1 ustawy; art. 30 ustawy oraz art. 3531
k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W judykaturze utrwalony jest obecnie pogląd, że statut spółdzielni jest
wielostronną umową w której strony, w tym wypadku kasy, zgodnie z art. 3531
k.c.,
mogą ułożyć treść stosunku prawnego według swego uznania, byleby jej treść lub
cel nie sprzeciwiały się właściwości tego stosunku, ustawie lub zasadom
współżycia społecznego. Umowa ta jest zawierana przez założycieli spółdzielni
i zmieniana przez jej członków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia
2004 r., V CK 318/04, OSNC 2005, nr 12, poz. 208). Taki charakter statutu sprawia,
że podlega on reżimowi przepisów prawa cywilnego regulujących czynności prawne
(por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2003 r., V CK 117/02, LEX
nr 172830; z dnia 5 marca 2003 r., III CKN 1064/00, LEX nr 78266).
Z tego względu postanowienia statutu spółdzielni, jak każdej umowy nie
mogą naruszać przepisów bezwzględnie obowiązujących, tj. nakazów lub zakazów
(por. np. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 26 września 1969 r., III CZP 8/69,
OSNC 1970, nr 6, poz. 97 czy też odpowiednio wyrok Sądu Najwyższego z dnia
30 września 2004 r., IV CK 713/03, OCNC 2005, nr 9, poz. 160). W „sferze”
natomiast wolnej, tj. nie objętej wprost tego rodzaju normami, członkowie pozwanej,
czyli SKOK-i mogą regulować statutowo stosunek spółdzielczy, w tym nawet
dokonać samoograniczenia swych uprawnień na rzecz Kasy Krajowej. Z tego
względu wykładnia art. 31 ust. 2 ustawy zaprezentowana przez Sąd Apelacyjny,
że uprawnieniem Kasy Krajowej jest tylko określenie form rezerwy płynnej,
a ilościowe ich oznaczenie w ramach obowiązującego limitu jest uprawnieniem kas,
prowadziła już do wniosku, że SKOK-i mogły uchwalić postanowienie zawarte
w § 12 ust. 1 pkt 2 statutu.
Skoro powództwo zostało oparte na jego sprzeczności z art. 31 ust. 2 ustawy
to należało rozstrzygnąć jakiego charakteru jest to unormowanie i jaki jest jego
zakres, przy czym ewentualne przyznanie przez stronę przeciwną jego
bezwzględnego charakteru, nie mogło mieć znaczenia, gdyż może ono dotyczyć
8
faktów, a nie wymagających rozstrzygnięcia przez sąd zagadnień prawnych. W tym
stanie rzeczy dla oceny zasadności skargi przede wszystkim istotne były zarzuty
obrazy art. 31 ust. 1 i 2 ustawy w zw. z art. 58 § 1 k.c. oraz art. 3531
k.c.
Normy względnie wiążące wyróżnia ta cecha, że znajdują zastosowanie
tylko w razie nieuregulowania w czynności prawnej kwestii objętej jej zakresem.
Normy bezwzględnie wiążące znajdują zastosowanie także wtedy, gdy
w czynności prawnej postanowiono inaczej. W tym wypadku odmienne
postanowienia umowy są nieważne, tj. nie wywołują skutków prawnych, chyba
że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce
nieważnych jej postanowień wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (art. 58 § 1
k.c.). Jak trafnie podniesiono w literaturze struktura normy obejmuje wyłącznie dwa
operatory normatywne: nakazu i zakazu a nie operator dozwolenia.
Tymczasem Sąd Apelacyjny oparł wykładnię omawianego unormowania
na wadliwej koncepcji, że postanowienia statutu Kasy Krajowej nie mogą mieć
treści niezakazanej przez prawo a jedynie taką, którą prawo dozwala. Już z tego
względu nie można było zaakceptować wykładni art. 31 dokonanej przez Sąd
Apelacyjny.
Trzeba zgodzić się natomiast z jego stanowiskiem, że w judykaturze
już wyjaśniono, iż przepisy ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-
kredytowych wymagają ścisłej wykładni (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
12 stycznia 2007 r., IV CSK 342/06, LEX nr 238969). To założenie więc należało
uwzględnić przy interpretacji art. 31 ustawy.
Wynikająca z jego treści norma nakłada na kasy obowiązek utrzymywania
rezerwy płynnej w wysokości nie mniejszej niż 10% funduszu oszczędnościowo-
pożyczkowego (ust. 1) i w tym zakresie ma charakter bezwzględnie wiążący, skoro
zawiera stanowczy nakaz. Natomiast sporny ustęp drugi jest dopełnieniem tego
unormowania, gdyż określa co ją stanowi, tj. że są nią środki pieniężne
zgromadzone w kasie w formie gotówki lub innych formach ustalonych przez
Kasę Krajową. Należy jednak pamiętać, że brak stwierdzenia w przepisie jego
charakteru nie wyłącza możliwości rozstrzygnięcia tej kwestii na podstawie innych
dyrektyw wykładni (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2001 r.,
9
V CKN 191/00, OSNC 2001, nr 9 poz. 131). Z tego względu należało dokonać
w drodze wszystkich jej metod ustalenia znaczenia i zakresu spornego
unormowania.
Użycie w art. 31 ust. 2 spójnika „lub” oznacza, że Kasa Krajowa, jest
uprawniona w ramach zakreślonego limitu, który wynika wprost z ust. 1
do określenia tych innych alternatywnych form; nie ma natomiast nakazu ich
ustalić. Jeżeli z niego zrezygnuje SKOK-i mają obowiązek utrzymywania rezerwy
płynnej w postaci środków pieniężnych zgromadzonych w kasie w formie gotówki.
W takim wypadku utrzymywanie w kasie 10% funduszu oszczędnościowo-
pożyczkowego w gotówce nie tylko nie przyniesie SKOK-owi jakichkolwiek
dochodów, ale wymaga zaangażowania dodatkowych środków na odpowiednie
zabezpieczenie tak dużej kwoty. Oczywiście Kasa Krajowa nie narusza art. 31
ustawy, gdy nie ustali tych innych form, skoro jest to jej uprawnienie.
Z fragmentu omawianego przepisu „środki pieniężne zgromadzone w kasie
w formie gotówki” wynika, że rezerwę płynną w wysokości nie mniejszej niż 10%
funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego mogą stanowić tylko środki pieniężne
w rozumieniu ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.
Wniosek ten wypływa z postulatu jej ścisłej wykładni. Artykuł 30 ust. 2 ustawy
zalicza do tych form środków pieniężnych między innymi lokaty wkłady lub udziały
w Kasie Krajowej. Choć więc z założenia fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy
jest w dyspozycji SKOK-ów (art. 15 ust 2 ustawy), to w ramach rezerwy płynnej
omawiany przepis uprawnia Kasę Krajową do wiążącego ustalenia na jej rzecz
między innymi lokaty mieszącej się w limicie określonym w art. 31 ust. 1 ustawy,
a więc także w wysokości co najmniej 5% wielkości funduszu oszczędnościowo-
pożyczkowego.
Dokonaną wykładnię językową potwierdza argument natury systemowej,
wynikający z treści art. 15 ust. 2 ustawy, tj. że fundusz oszczędnościowo-
pożyczkowy tworzą nie tylko wkłady członkowskie, ale i środki pieniężne
uzyskiwane od Kasy Krajowej. Przede wszystkim jednak za taką interpretacją
przemawia unormowanie zawarte w art. 32 ustawy, a więc w rozdziale ustawy
zatytułowanym „Gospodarka finansowa kas”, które zawiera dla Krajowej Kasy
10
uprawnienie dalej idące, gdyż w przypadkach szczególnego zagrożenia płynności
SKOK-u lub stwierdzenia nieprawidłowości w jego działaniu może ona podwyższyć
jego rezerwę płynną ponad 10% limit funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego.
Niemożność wypowiedzenia członkostwa przez SKOK-i nie ogranicza
na skutek omawianego uprawnienia Kasy Krajowej w istotny sposób ich autonomii
woli jako podmiotów prawa cywilnego, skoro zrzeszeni w Kasie Krajowej jej
członkowie mają prawo zmiany statutu kwalifikowaną większością głosów.
Poza tym wprawdzie zrzeszone w spółdzielni osób prawnych kasy, nie mogą z niej
wystąpić, ale z drugiej strony nie można ich też wykluczyć.
Artykuł 34 ustawy stanowi wprost, że celem działalności Kasy Krajowej jest
zapewnienie stabilności finansowej kas oraz sprawowanie nadzoru nad kasami dla
zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności oraz zgodności
ich działalności z przepisami ustawy. Kasa Krajowa powinna więc wykorzystać
wszystkie dopuszczalne ustawą środki prawne, aby SKOK-i miały zapewnioną
dobrą kondycję finansową. Dokonana wykładnia art. 31 ust. 2 ustawy niewątpliwie
uwzględnia ten argument natury funkcjonalnej. Trzeba zgodzić się
z zapatrywaniem, że art. 31, 32 i 34 ustawy mają na celu ochronę stabilności
finansowej zarówno pojedynczej kasy, jak i całego ich systemu. Pozostawienie
poszczególnym SKOK-om całkowitej swobody wyboru jednej formy lokowania
środków pieniężnych stanowiących rezerwę płynną skutkowałoby niewątpliwie
decyzją o wyborze tej najkorzystniejszej z punktu widzenia partykularnego ich
interesu z pominięciem interesu wszystkich członków Kasy Krajowej. Tymczasem
cały system został oparty na zasadzie współdziałania SKOK-ów, co umożliwia
im skuteczne realizowanie głównego celu jakim jest gromadzenie środków
pieniężnych wyłącznie swoich członków dla udzielania im pożyczek i kredytów
(art. 3 ust. 1 ustawy). Kasa Krajowa jako spółdzielnia osób prawnych, realizując
to zadanie nie może mieć więc na uwadze interesu pojedynczego SKOK-u,
ale wszystkich kas skupionych w całym systemie.
W dodatku skoro statut jest w istocie wielostronną umową to dla wykładni art.
31 ust. 2 ustawy miało znaczenie także to, że na gruncie prawa zobowiązań
występuje wyrażona w art. 3531
k.c. swoboda kształtowania treści stosunków
11
zobowiązaniowych. Niezależnie od wskazanych argumentów zaprezentowany
kierunek interpretacji tego przepisu znajduje oparcie w wykładni doktrynalnej.
Wbrew więc stanowisku Sądu Apelacyjnego § 12 ust. 1 pkt 2 statutu Kasy
Krajowej nie jest sprzeczny z normami wynikającymi z art. 31 ustawy, a zatem
zastosowanie przez Sąd Apelacyjny art. 58 § 1 k.c. nie było trafne.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji (art. 39816
k.p.c.).
jw