Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 27 CZERWCA 2012 R.
V KK 112/12
Nie stanowi poświadczenia nieprawdy w rozumieniu art. 271 § 1 k.k.
sporządzenie umowy nieodpowiadającej rzeczywistej treści istniejącego
między stronami tej umowy stosunku prawnego.
Przewodniczący: sędzia SN Z. Puszkarski.
Sędziowie: SN W. Wróbel (sprawozdawca), SA (del. do SN) D.
Kala.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2012 r., na
posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 k.p.k.), kasacji wniesionej przez
Prokuratora Generalnego na korzyść 1) Jana M., skazanego z art. 297 § 1
k.k. w zb. z art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i in., oraz 2) Andrzeja M.,
skazanego z art. 271 § 3 k.k. w zb. z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 297 § 1 k.k.
w zw. z art. 273 k.k. i in.
od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w S. z dnia 23 lutego 2011 r.,
1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok;
2) u n i e w i n n i ł Jana M. i Andrzeja M. od popełnienia czynu
wskazanego w pkt III części wstępnej zaskarżonego wyroku i w tym
zakresie kosztami sądowymi o b c i ą ż y ł Skarb Państwa;
3) w pozostałym zakresie p r z e k a z a ł sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w S.
2
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem z dnia 23 lutego 2011 r. Sąd Rejonowy w S., akceptując
wniosek prokuratora złożony w trybie art. 335 § 1 k.p.k., uznał Jana M. za
winnego popełnienia przestępstwa z art. 297 § 1 k.k. w zb. z art. 273 k.k., a
Andrzeja M. za winnego popełnienia przestępstwa z art. 271 § 3 k.k. w zb. z
art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 297 § 1 k.k. w zb. z art. 273 k.k. Ponadto obu
skazanych uznał za winnych odrębnego przestępstwa z art. 271 § 1 k.k.,
popełnionego we współsprawstwie.
W kasacji złożonej od tego wyroku na korzyść skazanych, Prokurator
Generalny zarzucił, iż wyrok wydany przez Sąd Rejonowy w S. w sposób
rażący narusza art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., przez:
1) niezasadne przyjęcie, że popełnienie przez oskarżonego Jana M.
czynu polegającego na przedłożeniu poświadczającego nieprawdę
zaświadczenia o zatrudnieniu i wysokości zarobków celem uzyskania
pożyczki gotówkowej z Wielkopolskiej SKOK, wypełnia znamiona art. 297 §
1 k.k. w zb. z art. 273 k.k., co w konsekwencji doprowadziło do rażącego
naruszenia prawa materialnego przez skazanie Jana M. za popełnienie
przestępstwa kwalifikowanego kumulatywnie z art. 273 k.k., mimo że
zarzucony mu czyn nie wyczerpuje znamion tego typu czynu zabronionego;
2) niezasadne przyjęcie, że popełnienie przez oskarżonego Andrzeja
M. czynu polegającego na wystawieniu, w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej, poświadczającego nieprawdę dokumentu, w postaci
zaświadczenia o zatrudnieniu i wysokości zarobków Jana M., ze
świadomością, że dokument ten zostanie przedłożony w banku lub innej
podobnej instytucji celem uzyskania pożyczki pieniężnej, wypełnia
znamiona określone w art. 271 § 3 k.k. w zb. z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art.
297 § 1 k.k. w zb. z art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., co w konsekwencji
doprowadziło do rażącego naruszenia prawa materialnego przez skazanie
3
Andrzeja M. za popełnienie przestępstwa kwalifikowanego kumulatywnie z
art. 271 § 3 k.k. oraz art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 273 k.k., mimo że
zarzucony mu czyn nie wyczerpuje znamion tych typów czynów
zabronionych;
3) niezasadne przyjęcie, że czyn zarzucony skazanym w pkt. III aktu
oskarżenia, a polegający na wystawieniu wspólnie i w porozumieniu
poświadczającego nieprawdę dokumentu w postaci umowy o pracę,
datowanej na dzień 3 września 2007 r., zawartej pomiędzy firmą
„Ślusarstwo Usługowo-Produkcyjne Andrzej M.” a Janem M., wypełnia
znamiona art. 271 § 1 k.k., co w konsekwencji doprowadziło do rażącego
naruszenia prawa materialnego przez skazanie obu oskarżonych za
popełnienie przestępstwa kwalifikowanego z art. 271 § 1 k.k., mimo że
zarzucony im czyn nie wyczerpuje znamion przestępstwa.
Prokurator Generalny podniósł, że podpisanie umowy odbiegającej od
faktycznej treści stosunku prawnego jaki łączy strony, nie stanowi
przestępstwa z art. 271 § 1 k.k., albowiem strony stosunku
cywilnoprawnego nie mogą być sprawcami przestępstwa fałszu
intelektualnego w zakresie sporządzonych przez nie dokumentów
odnoszących się do zawarcia umowy lub ustania tego stosunku. Prokurator
Generalny wskazał ponadto, że także wystawienie dokumentu
stwierdzającego nieprawdę co do faktu zatrudnienia oraz wysokości
wynagrodzenia przez osobę nie będącą pracodawcą nie realizuje znamion
wystawienia dokumentu przez inną osobę uprawnioną w rozumieniu art.
271 § 1 k.k.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku oraz uniewinnienie obu oskarżonych od popełnienia czynu z art.
271 § 1 k.k. wskazanego w pkt. III części wstępnej wyroku, zaś w
pozostałej części o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w S. do
ponownego rozpoznania.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna.
Zgodnie z art. 271 § 1 k.k. funkcjonariusz publiczny lub inna osoba
uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę
co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia
wolności od 3 miesięcy do lat 5. W utrwalonym już orzecznictwie Sądu
Najwyższego przyjmuje się, że owo „uprawnienie” do wystawienia
dokumentu musi mieć charakter publicznoprawny i nie obejmuje ono
ogólnej kompetencji do uczestniczenia w obrocie oraz zawierania umów o
charakterze cywilnoprawnym, czy też sporządzania dokumentów
związanych ze stosunkami prawnymi o charakterze prywatnoprawnym (por.
wyrok z dnia 23 lutego 2012 r., III KK 375/11, LEX nr 1119522; wyrok z dnia
9 maja 2002 r., V KKN 323/99, OSNKW 2002, z. 9-10, poz. 71; wyrok z
dnia 11 lipca 2006 r., III KK 463/05, LEX nr 193024; wyrok z dnia 30
sierpnia 2011 r., IV KK 190/11, LEX nr 950443; wyrok z dnia 13 listopada
2008 r., IV KK 373/08, LEX nr 468649; postanowienie z dnia 30 lipca 2008
r., II KK 68/08, OSNKW 2008, z. 10, poz. 84; wyrok z dnia 5 października
2005 r. II K 126/05 LEX nr 164270).
W szczególności nie stanowi poświadczenia nieprawdy sporządzenie
umowy nieodpowiadającej rzeczywistej treści istniejącego pomiędzy
stronami tej umowy stosunku prawnego. Działanie takie może być formą
pomocnictwa lub przygotowania popełnienia innego przestępstwa, nie
stanowi wszakże samodzielnie realizacji znamion typu czynu zabronionego
z art. 271 § 1 k.k. Z tego też powodu, oczywiście zasadny okazał się zarzut
Prokuratora Generalnego naruszenia przez Sąd Rejonowy w S. prawa
materialnego, przez przyjęcie, że wystawienie fikcyjnej umowy o pracę
pomiędzy Andrzejem M. a Janem M., datowanej na dzień 3 września 2007
r., wypełnia znamiona przestępstwa z art. 271 § 1 k.k.
5
Podobnie oczywiście zasadny okazał się podniesiony w kasacji zarzut
naruszenia prawa materialnego przez zakwalifikowanie zachowania
polegającego na wystawieniu przez Andrzeja M. poświadczającego
nieprawdę dokumentu, w postaci zaświadczenia o zatrudnieniu i wysokości
zarobków Jana M., jako czynu zabronionego z art. 271 § 1 k.k. oraz
pomocnictwa do czynu zabronionego z art. 273 k.k. Wystawienie takiego
dokumentu dotyczy stosunku prawnego zatrudnienia, który nie ma
charakteru publicznoprawnego. Brak jest także szczególnych uregulowań
prawnych, które przypisywałyby wystawionemu przez pracodawcę
zaświadczeniu o zatrudnieniu oraz wysokości wynagrodzenia szczególną
cechę zaufania publicznego ze skutkami erga omnes. Wystawienie takiego
dokumentu nie dokonuje się więc na podstawie szczególnych „uprawnień”
porównywalnych z władztwem, jakie posiada funkcjonariusz publiczny. Z
tego też powodu nie spełnia znamion czynu zabronionego z art. 271 § 1
k.k., zaś posługiwanie się takim stwierdzającym nieprawdę zaświadczeniem
o zatrudnieniu i uzyskiwanym wynagrodzeniu nie stanowi także
przestępstwa z art. 273 k.k.
W tej sytuację należało przyznać rację Prokuratorowi Generalnemu,
że zakwalifikowanie czynu skazanego Andrzeja M., polegającego na
sporządzeniu fikcyjnego zaświadczenia o zatrudnieniu i uzyskiwaniu
określonego wynagrodzenia przez Jana M., m. in. z art. 271 § 1 k.k. oraz
art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 273 k.k., stanowiło naruszenie tych przepisów.
Z tych samych powodów za naruszenie prawa materialnego należało
uznać przyjęcie przez Sąd Rejonowy w S., że czyn Jana M. polegający na
przedłożeniu poświadczającego nieprawdę zaświadczenia o zatrudnieniu i
wysokości zarobków, celem uzyskania pożyczki gotówkowej z
Wielkopolskiej SKOK, wypełnia także znamiona art. 273 k.k. Skoro
wystawienie fikcyjnego zaświadczenia o zatrudnieniu i wysokości
wynagrodzenia nie spełnia znamion z art. 271 § 1 k.k., to tym bardziej samo
6
posłużenie się takim zaświadczeniem nie może być kwalifikowane z art.
273 k.k. Nie wyklucza to oczywiście odpowiedzialności karnej za inne
przestępstwo, w szczególności kwalifikowane z art. 297 § 1 k.k.
Wskazane wyżej błędy w kwalifikacji prawnej zachowań przypisanych
obu skazanym, a także przyjęcie, że czyn opisany w pkt III wstępnej części
wyroku w ogóle stanowi przestępstwo, wykluczały akceptację wniosku
prokuratora złożonego w trybie art. 335 § 1 k.p.k. i obligowały sąd do
rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych. Ponieważ Sąd Rejonowy tego
nie uczynił, co skutkowało wydaniem wyroku z rażącym naruszeniem prawa
materialnego, należało wyrok ten uchylić i uniewinnić Jana M. i Andrzeja M.
od popełnienia przestępstwa z art. 273 k.k., opisanego w pkt III części
wstępnej zaskarżonego wyroku, rozstrzygając w tym zakresie o kosztach
sądowych postępowania, a w pozostałym zakresie sprawę przekazać do
ponownego rozpoznania.
Sąd Rejonowy w S., przy ponownym rozpoznaniu sprawy w zakresie
mu przekazanym, dokonując kwalifikacji zachowań przypisanych skazanym
uwzględni prawidłową wykładnię art. 271 § 1 k.k. oraz 273 k.k.