Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 323/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lipca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku A. D.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.
o świadczenie przedemerytalne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 lipca 2012 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 grudnia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 28 września 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Oddział w P. odmówił A. D. prawa do świadczenia przedemerytalnego, gdyż na
dzień złożenia wniosku o świadczenie przedemerytalne pobierał on zasiłek dla
bezrobotnych przez okres krótszy niż wymagany 6-miesięczny.
2
Wyrokiem z 21 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy w P. uwzględnił odwołanie
ubezpieczonego od tej decyzji i przyznał mu prawo do świadczenia
przedemerytalnego od 4 września 2010 r.
Podstawę powyższego rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji stanowiły
następujące ustalenia faktyczne:
A. D. urodził się 25 stycznia 1950 r. W latach 1968-2007 pozostawał czynny
zawodowo. W okresach od 3 września 1992 r. do 10 stycznia 1993 r., od 9
października 1999 r. do 8 kwietnia 2000 r., od 29 listopada 2008 r. do 31 sierpnia
2009 r. ubezpieczony pozostawał bez pracy i pobierał zasiłek dla bezrobotnych.
W dniu 27 czerwca 2007 r. A. D. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem
o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury. Decyzją z 9 sierpnia 2007 r.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. odmówił ubezpieczonemu prawa do
wcześniejszej emerytury z uwagi na brak stażu pracy górniczej.
W dniu 22 maja 2009 r. A. D. złożył wniosek o przyznanie prawa do
świadczenia przedemerytalnego. Decyzją z 30 lipca 2009 r. Zakład Ubezpieczeń
Społecznych odmówił ubezpieczonemu prawa do świadczenia przedemerytalnego
z uwagi na to, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło w związku z upływem
okresu, na jaki umowa o pracę została zawarta, zatem nie z przyczyn leżących po
stronie zakładu pracy lub w związku z likwidacją zakładu pracy.
Z dniem 28 lutego 2010 r. A. D. został zwolniony z pracy w Ośrodku
Szkolenia Kierowców „D." w P., w trybie art. 30 § 1 pkt 2 k.p., w związku z
likwidacją etatu z przyczyn ekonomicznych. W dniu 2 marca 2010 r. ubezpieczony
zarejestrował się w Powiatowym Urzędzie Pracy w P. jako bezrobotny. Otrzymał
prawo do zasiłku dla bezrobotnych na okres od 3 marca 2010 r. do 30 maja 2010 r.
W dniu 3 września 2010 r. ubezpieczony złożył drugi wniosek o świadczenie
przedemerytalne. Na dzień złożenia wniosku miał ukończone 60 lat i
udokumentowane 41 lat, 7 miesięcy i 17 dni łącznego stażu pracy. Organ rentowy,
uznając, że A. D. nie wykazał w ciągłości minimum 6 miesięcy pobierania zasiłku
dla bezrobotnych, wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję.
Sąd Okręgowy, uwzględniając odwołanie ubezpieczonego, wskazał, że ani
przepis art. 2 ust 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach
przedemerytalnych (Dz.U. Nr 120, poz. 1252 ze zm.), ani żaden inny przepis tej
3
ustawy nie wymaga od ubezpieczonego wykazania ciągłości w odniesieniu do
okresu 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych. W ocenie Sądu
Okręgowego, konieczne jest jedynie, aby suma okresów jego pobierania przed
złożeniem wniosku o przyznanie prawa do świadczenia przedemerytalnego
wynosiła co najmniej 6 miesięcy. Ani wstrzymanie wypłaty, ani też niewypłacanie
zasiłku z powodu jego okresowego nieprzysługiwania nie mają wpływu na
spełnienie warunku uzyskania prawa do świadczenia przedemerytalnego, jeżeli
tylko okresy, w których zasiłek faktycznie wypłacono, wynosiły co najmniej 6
miesięcy.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 28 lipca
2011 r., rozpoznając apelację organu rentowego od powyższego wyroku, zmienił go
i oddalił odwołanie.
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że istota sporu sprowadza się do
ustalenia czy na podstawie ustawy o świadczeniach przedemerytalnych zasiłek dla
bezrobotnych powinien być pobierany po zakończeniu zatrudnienia, czy też należy
brać pod uwagę sumę okresów pobierania tego zasiłku, tak jak uczynił to Sąd
pierwszej instancji, zaliczając do tego okresu okres pobierania przez
ubezpieczonego tego świadczenia nie tylko od 3 marca 2010 r. do 30 maja 2010 r.
(3 miesiące), ale także od 29 listopada 2008 r. do 31 sierpnia 2009 r.
Sąd drugiej instancji dokonał analizy art. 2 ust. 3 ustawy o świadczeniach
przedemerytalnych i uznał, że koncepcja przyjęta przez Sąd pierwszej instancji jest
nietrafna. Stwierdził bowiem, że status bezrobotnego powinien przysługiwać
ubezpieczonemu w dniu poprzedzającym nabycie prawa do świadczenia
przedemerytalnego. Użycie w art. 2 ust. 3 pkt 1 ustawy wyrazu „nadal" wskazuje –
zdaniem Sądu Apelacyjnego - że status bezrobotnego powinien przysługiwać
wnioskodawcy w sposób ciągły. Skoro przepis ten wymaga okresu 6 miesięcy
pobierania zasiłku dla bezrobotnych, a zasiłek taki może pobierać tylko osoba
posiadająca status bezrobotnego, to nieprzerwane korzystanie ze statusu
bezrobotnego poprzedzające nabycie prawa do świadczenia przedemerytalnego
powinno trwać przez okres, który w przypadku ubezpieczonego okazał się
niezbędny do pobrania zasiłku dla bezrobotnych przez 6 miesięcy. Posługując się
wykładnią funkcjonalną i celowościową, stwierdził, że przesłanką konieczną do
4
uzyskania świadczenia przedemerytalnego jest pobieranie zasiłku dla bezrobotnych
po rozwiązaniu stosunku pracy przez okres 6 miesięcy. Okoliczność, iż
ubezpieczony pobierał również w okresie od 29 listopada 2008 r. do 31 sierpnia
2009 r. zasiłek dla bezrobotnych jest bez znaczenia w świetle przepisu art. 2 ust. 3
ustawy, gdyż nie jest to okres pobierania zasiłku po rozwiązaniu stosunku pracy, o
jakim mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy.
Ubezpieczony zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną w całości, zarzucając
mu naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisu art. 2 ust 3
ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych, poprzez
przyjęcie, że dla uzyskania świadczenia przedemerytalnego konieczne jest
pobieranie zasiłku dla bezrobotnych w sposób ciągły przez okres minimum 6
miesięcy poprzedzających bezpośrednio złożenie stosownego wniosku.
W uzasadnieniu skarżący podniósł, że ustawodawca w części przepisu
opisującej wymaganie upływu „co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla
bezrobotnych" nie zawarł jakiegokolwiek sformułowania wskazującego, że
przedmiotowy okres musi trwać w sposób „ciągły" i to w okresie bezpośrednio
poprzedzającym złożenie wniosku. Zauważył, że - wbrew twierdzeniom Sądu
Apelacyjnego - nie przesądza o tym umieszczenie w dalszej części tego przepisu
wyrazu „nadal". Wyraz ten został, bowiem umieszczony przez ustawodawcę w
odrębnym punkcie, stanowiąc element frazy formułującej jedynie dodatkowy
warunek ubiegania się o świadczenie w postaci pozostawania na bezrobociu w
chwili składania wniosku. Skarżący wskazał także, że z dokonanej przez Sąd
Apelacyjny wykładni przedmiotowego przepisu nie sposób wyinterpretować, że
przedmiotowy okres winien wynosić co najmniej 6 miesięcy. Dokonana przez Sąd
Apelacyjny wykładnia tej części przepisu sprowadzająca się do tego, że
przedmiotowa fraza formułuje obowiązek posiadania statusu bezrobotnego w
sposób „ciągły" - od momentu rozwiązania stosunku pracy z winy pracodawcy do
chwili złożenia stosownego wniosku - jest prawidłowa. Nie sposób jednak
wyinterpretować z niej, że przedmiotowy okres winien wynosić co najmniej 6
miesięcy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Zgodnie z art. 2 ust 3 ustawy o świadczeniach emerytalnych, świadczenie
przedemerytalne przysługuje osobie spełniającej warunki określone w
poszczególnych punktach ust. 1 tego artykułu - po upływie co najmniej 6 miesięcy
pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji
zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki: 1) nadal jest
zarejestrowana jako bezrobotna; 2) w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych
nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego
zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji
zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót
publicznych; 3) złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w
terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy
dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla
bezrobotnych.
Przywołane unormowanie wskazuje, że okres pobierania zasiłku dla
bezrobotnych musi przypadać po utracie zatrudnienia (ustaniu stosunku pracy,
stosunku służbowego, po ogłoszeniu upadłości – w przypadku osoby prowadzącej
pozarolniczą działalność oraz po utracie prawa do renty pobieranej nieprzerwanie
przez 5 lat). Do takiego wniosku prowadzi zarówno wykładnia logiczno-językowa
jak i wykładnia funkcjonalna powyższego przepisu. Skoro „świadczenie
przedemerytalne przysługuje osobie określonej w ust. 1 po upływie co najmniej 6
miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych”, to fraza ta jednoczenie wskazuje na
sekwencję zdarzeń; najpierw utrata zatrudnienia opisana w sytuacjach
normowanych art. 2 ust. 1, a później – 6 miesięcy pobierania zasiłku dla
bezrobotnych. Z jego brzmienia wynika też wprost, że po ziszczeniu się warunków
wynikających z art. 2 ust. 1 upłynąć musi co najmniej 6 miesięcy (pobierania zasiłku
dla bezrobotnych), aby spełniła się ostatnia przesłanka prawa do świadczenia
przedemerytalnego. Inaczej rzecz ujmując, osoba, która utraciła zatrudnienie lub
prawo do renty na warunkach określonych w ust. 1 art. 2 i spełnia dodatkowe
warunki w nim określone, uzyska prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeśli
6
po utracie źródła utrzymania przez co najmniej 6 miesięcy pobierała zasiłek dla
bezrobotnych.
Taki kierunek wykładni potwierdza odwołanie się do zamierzeń
ustawodawcy. Zgodnie z projektem ustawy o świadczeniach przedemerytalnych
(druk IV. 2736), celem ustawy było stworzenie systemu wsparcia socjalnego dla
osób z likwidowanych zakładów pracy, tracących prawo do świadczeń z
ubezpieczenia społecznego lub o najdłuższym stażu pracy znajdujących się w
relatywnie trudnej sytuacji z uwagi na zwolnienie z przyczyn dotyczących zakładu
pracy. Projektodawca podkreślił, że „osobom, które utraciły pracę nie z własnej
winy, a przede wszystkim z powodu likwidacji, upadłości lub niewypłacalności
pracodawcy w rozumieniu ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy, proponuje się w pierwszym okresie po utracie pracy
cykl działań aktywizacyjnych. Programy aktywizacji są określone w projekcie
ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i polegają na ułatwieniach
organizacyjnych i finansowych adresowanych dla pracodawców i bezpośrednio
zainteresowanych osób, w celu pozyskania zatrudnienia w okresie 6 miesięcy od
dnia rejestracji w urzędzie pracy (w tym subsydiowane zatrudnienie ze środków
Funduszu Pracy na okres do 4 lat, połączone z dofinansowaniem utworzenia
miejsca pracy). Osoby nabywające prawo do świadczenia przedemerytalnego w
okresie tych pierwszych 6 miesięcy będą posiadać status osoby bezrobotnej i
prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Po upływie 6-miesięcznego okresu pobierania
zasiłku, o ile nie uda się uzyskać przez ten okres zatrudnienia, osoby te mogą
złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie prawa do
świadczenia przedemerytalnego”.
W samym zatem założeniu ustawodawca przyjął, że utrata źródła
zarobkowania w wieku zbliżonym do emerytalnego nie jest wystarczającą
przesłanką prawa do świadczenia przedemerytalnego. Warunkiem koniecznym jest
także uzyskanie - przez minimum 6 miesięcy - statusu bezrobotnego (z prawem do
zasiłku dla bezrobotnych) celem otwarcia możliwości skorzystania z form
aktywizacji zawodowej przewidzianych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001 ze zm.).
Co do zasady zaś zasiłek dla bezrobotnych przysługuje bezrobotnemu przez okres
7
odpowiednio 6 albo 9, albo 12 miesięcy - po upływie 7 dni od dnia zarejestrowania
się we właściwym powiatowym urzędzie pracy (art. 71 ust. 1 i art. 73 ust. 1 ustawy.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy). Pobieranie zasiłku dla
bezrobotnych powiązać zatem należy z zamierzonym przez ustawodawcę i tym
samym obowiązkowym okresem aktywizacji zawodowej. Najprościej rzecz ujmując,
w myśl przepisów ustawy o świadczeniach przedemerytalnych po utracie źródła
utrzymania, musi zostać uruchomiony przez co najmniej 6 miesięcy mechanizm
aktywizacji zawodowej bezrobotnego w zinstytucjonalizowanej formie. Dopiero jeśli
bezrobotny nie podejmie w jego wyniku zatrudnienia, przysługuje mu świadczenie
przedemerytalne. Siłą rzeczy więc do wymaganego okresu 6 miesięcy pobierania
zasiłku dla bezrobotnych wynikającego z art. 2 ust. 3 in principio tej ostatniej ustawy
mogą być wliczane wyłącznie okresy pobierania tego zasiłku po utracie
zatrudnienia w sposób opisany w art. 2 ust. 1 ustawy o świadczeniach
przedemerytalnych.
W niniejszej sprawie ubezpieczony, po ustaniu stosunku pracy w Ośrodku
Szkolenia Kierowców „D." w P. w trybie art. 30 § 1 pkt 2 k.p., w związku z likwidacją
etatu z przyczyn ekonomicznych, otrzymał prawo do zasiłku dla bezrobotnych w
okresie od 3 marca 2010 r. do 30 maja 2010 r. Nie został zatem spełniony jeden z
warunków koniecznych prawa do świadczenia przedemerytalnego wskazany w art.
2 ust. 3 in principio ustawy o świadczeniach przedemerytalnych – pobierania przez
co najmniej 6 miesięcy zasiłku dla bezrobotnych po rozwiązaniu stosunku pracy w
sposób opisany w ust. 1 art. 2 tej ustawy.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.