Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 29/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Beata Gudowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa M. B.
przeciwko M. S.A. w Z.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 września 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 września 2011 r.,
I. oddala skargę kasacyjną,
II. zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej 1.350 zł
(jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 29 września 2011 r. zmienił wyrok Sądu
Okręgowego z 21 kwietnia 2011 r. i oddalił powództwo M. B. o odprawę za
naruszenie gwarancji zatrudnienia z pakietu socjalnego. Powód był prezesem
zarządu spółki akcyjnej Fabryka Elementów Wyposażenia Budownictwa „M.”
zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Spółka ta była
prywatyzowana i 11 kwietnia 2007 r. inwestor – spółka akcyjna A. – kupiła od
Skarbu Państwa 85% akcji Fabryki. Częścią umowy zbycia był pakiet socjalny
podpisany 19 lutego 2007 r. przez organizacje związkowe działające w Fabryce i
przez inwestora, który przewidywał m.in. gwarancje zatrudnienia dla pracowników
zatrudnionych w dniu zbycia akcji (11 kwietnia 2007 r.). Zgodnie z postanowieniami
pakietu socjalnego (Rozdział III – Gwarancje Zatrudnienia) wszyscy pracownicy
podlegali ochronie przez 48 miesięcy od wejścia pakietu w życie. W przypadku
naruszenia przez pracodawcę gwarancji zatrudnienia inwestor gwarantował, a
zarząd zobowiązywał się wypłacić na rzecz pracownika, któremu naruszono
gwarancje zatrudnienia jednorazową odprawę pieniężną w wysokości równej
iloczynowi miesięcy pozostających do końca okresu gwarancji zatrudnienia i
średniego miesięcznego wynagrodzenia w spółce w roku poprzedzającym wypłatę
odprawy. Gwarancje zatrudnienia nie dotyczyły pracowników, których umowa o
pracę została rozwiązana: a) z winy pracownika na podstawie art. 52 k.p.; b) na
skutek wypowiedzenia złożonego przez pracownika; c) na podstawie art. 53 k.p., za
wyjątkiem przypadku, w którym niezdolność do pracy nastąpiła w wyniku wypadku
przy pracy, w drodze do pracy i z pracy lub choroby zawodowej; d) w związku z
osiągnięciem wieku emerytalnego i nabyciem prawa do pełnej emerytury; e) w
związku z nabyciem prawa do renty; f) za porozumieniem stron; g) w związku z
wygaśnięciem lub po upływie okresu na jaki została zawarta lub po wykonaniu
określonej pracy. 16 kwietnia 2007 r. strony zawartego porozumienia – pakietu
socjalnego zawarły aneks nr 1 na podstawie którego z podmiotowego zakresu
obowiązywania gwarancji zatrudnienia zostali wyłączeni członkowie zarządu
Fabryki. 15 maja 2007 r. powód został odwołany z funkcji prezesa zarządu i
powołany na członka zarządu. 11 czerwca 2007 r. został odwołany z tej funkcji. Był
3
na zwolnieniu lekarskim i umowę o pracę wypowiedziano mu 5 listopada 2007 r.
podając jako przyczynę odwołanie z funkcji członka zarządu spółki. Umowa o pracę
uległa rozwiązaniu z końcem lutego 2008 r. Powód żądał jednorazowej odprawy
stanowiącej iloczyn średniego wynagrodzenia i miesięcy do końca okresu gwarancji
zatrudnienia. Pozwana zarzuciła, że aneks nr 1 wyłączył z gwarancji zatrudnienia
członków zarządu, niezależnie od tego, że z mocy prawa (art. 24126
§ 2 k.p.c.)
wyłączeni są spod regulacji pakietów socjalnych. Wypowiedzenie zmieniające nie
było zatem konieczne, zaś żądanie stanowiło nadużycie prawa jako sprzeczne z
zasadami współżycia społecznego, w szczególności wobec wypłacenia powodowi
odprawy gwarantowanej umową o pracę (w kwocie 40.640 zł). Sąd Okręgowy
uwzględnił powództwo i zasądził powodowi 88.540,37 zł z odsetkami od 1 marca
2008 r. tytułem dochodzonej odprawy. Pakiet socjalny uznał za źródło prawa pracy
w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. Aneks nr 1 nie wyłączał prawa powoda z gwarancji
zatrudnienia, gdyż ta nie została mu indywidualnie wypowiedziana – art. 42 k.p.
(wyrok Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2005 r., III PK 95/05). Przepis art. 24126
§ 2
k.p. nie miał zastosowania, gdyż jego zakres należało zawęzić tylko i wyłącznie do
warunków wynagrodzenia kadry zarządzającej, a więc nie do gwarancji
zatrudnienia i jednorazowej odprawy. Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut
nadużycia prawa, jako że cena nabycia akcji była relatywna do pierwotnego
zobowiązania o ochronie zatrudnienia wszystkich pracowników, w tym członków
zarządu, zresztą sam pakiet przewidywał konkretne sytuacje, w których pracownik
był pozbawiony prawa do gwarancji zatrudnienia. Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu
zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji i oddalenia powództwa wskazał, że
znaczenie podstawowe miała zmiana pakietu socjalnego z 19 lutego 2007 r.
aneksem nr 1 z 16 kwietnia 2007 r., na podstawie którego powoda jako członka
zarządu wyłączono z gwarancji zatrudnienia. Nie podzielił stanowiska Sądu
pierwszej instancji, że zmiana porozumienia (pakietu) socjalnego na niekorzyść
powoda (aneks nr 1) wymagała wypowiedzenia zmieniającego. W uzasadnieniu
tego stanowiska odwołał się do uchwały Sądu Najwyższego z 29 listopada 2005 r.,
II PZP 8/05. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że w
sprawie nie miał zastosowania art. 24126
§ 2 k.p., jako że przedmiotem sporu nie
było świadczenie pieniężne rozumiane jako wynagrodzenie za pracę, ale
4
świadczenie pozostające jedynie w związku z zatrudnieniem, na wypadek
zwolnienia z pracy.
Skarga kasacyjna zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez
niezastosowanie: 1) art. 9 § 1 i § 2 k.p., „bowiem Sąd Apelacyjny uznał, że
porozumienie zbiorowe – pakiety socjalne, nie są źródłem prawa zbliżonym w
swym charakterze do układów zbiorowych pracy”, wobec czego odmówił tym
porozumieniom odpowiedniego statusu i należnego im miejsca w hierarchii źródeł
prawa pracy wskazanej w art. 9 § 1 i § 2 k.p.; 2) art. 24113
§ 2 k.p. (który przez
analogię powinien być zastosowany), bowiem Sąd Apelacyjny uznał, że do
porozumienia zbiorowego – pakietu socjalnego, w zakresie jego wypowiedzenia,
nie stosuje się przepisu art. 24113
§ 2 k.p., który przewiduje, że postanowienia
układu mniej korzystne dla pracowników wprowadza się w drodze wypowiedzenia
pracownikom dotychczasowych warunków umowy o pracę; 3) art. 42 k.p., bowiem
Sąd Apelacyjny błędnie uznał, że dla zmiany porozumienia zbiorowego – pakietu
socjalnego wystarczające jest zawarcie aneksu, a nie jak stanowi przepis art.
42 k.p. – że wprowadzenie zmian wymaga dokonania wypowiedzenia
zmieniającego; 4) art. 18 § 1 i 2 k.p. i w konsekwencji nadanie prymatu regulacjom
umownym nad postanowieniami porozumienia zbiorowego – pakietu socjalnego,
podczas gdy ten przepis wyraźnie stanowi, że postanowienia umów mniej
korzystne dla pracowników niż przepisy prawa pracy są nieważne.
Pozwany w odpowiedzi wniósł o oddalenie skargi i zasądzenie kosztów
postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty skargi kasacyjnej nie są zasadne i dlatego została oddalona.
Nie powinien budzić wątpliwości punkt wyjścia, czyli odpowiedź na pytanie
czy pakiet socjalny z 19 lutego 2007 r. był przepisem pracy w rozumieniu art. 9 § 1
k.p, na co pozytywnie odpowiedział Sąd pierwszej instancji, natomiast Sąd drugiej
instancji nie zajął jednoznacznego stanowiska, choć wcale kategorycznie nie
wykluczył, że ten pakiet socjalny nie miał takiego znaczenia normatywnego.
Przeciwne stanowisko byłoby sprzeczne z uchwałą powiększonego składu Sądu
5
Najwyższego z 23 maja 2006 r., III PZP 2/06 (OSNP 2007 nr 3-4, poz. 38), w której
przyjęto, że „Postanowienia porozumienia zbiorowego w sprawie gwarancji
socjalnych, pracowniczych i związkowych, zawartego w procesie prywatyzacji
pośredniej (art. 1 ust. 2 pkt 1 i 1a oraz art. 31a-35 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r.
o komercjalizacji i prywatyzacji, jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze
zm.), pomiędzy związkami zawodowymi działającymi u pracodawcy a spółką
handlową, która po nabyciu akcji stała się spółką dominującą nad spółką zależną
będącą pracodawcą, są przepisami prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p.”,
zwłaszcza że w obecnej sprawie ustalono, co nie było kwestionowane, iż
porozumienie (pakiet socjalny) z 19 lutego 2007 r. zostało zwarte w sytuacji takiej
samej prywatyzacji. Ponadto skarżący ani pozwana nie sprzeciwiają się kwalifikacji,
iż do pakietu należy stosować przepisy art. 9 § 1 i § 2 k.p.
Zarzut pierwszy skargi nie jest zasadny, gdyż Sąd Apelacyjny wcale nie
„uznał, że porozumienie zbiorowe – pakiety socjalne, nie są źródłem prawa
zbliżonym w swych charakterze do układów zbiorowych pracy” i wcale tym samym
nie „odmówił tym porozumieniom odpowiedniego statusu i należnego im miejsca w
hierarchii źródeł prawa pracy wskazanej w art. 9 § 1 i § 2 k.p.”. Dowodem na to jest
centralna kwestia w tej sprawie, której dotyczy drugi zarzut skargi kasacyjnej. Otóż
jeżeli Sąd Apelacyjny odmówiłby porozumieniu socjalnemu z 19 lutego 2007 r.
charakteru źródła prawa zbliżonego do układu zbiorowego pracy (uzp), to nie
zajmowałby się pytaniem, czy do pakietu socjalnego miał zastosowanie art. 24113
§
2 k.p.c. Innymi słowy gdyby odpowiedział negatywnie, to bezprzedmiotowe byłyby
najważniejsze wszak rozważania Sądu co do stosowania art. 24113
§ 2 k.p. po
zmianie porozumienia socjalnego na niekorzyść pracownika.
W rozstrzyganiu nie zachodził więc problem prawny czy pakiet socjalny nie
miał charakteru normatywnego oraz co do tego, że w hierarchii źródeł prawa pracy
mieści się w art. 9 § 1 k.p. jako inne oparte na ustawie porozumienie zbiorowe, co
oczywiście nie oznacza, że jest to źródło tożsame z układem zbiorowym pracy (por.
wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2010 r., I PK 23/10 (OSNP 2011 nr 23-24,
poz. 289, z glosą J. Wratnego, OSP 2012 z. 4, poz. 38). Na tym tle skarga jedynie
hasłowo stawia problem charakteru prawnego pakietu socjalnego jako źródła
indywidualnego roszczenia pracowniczego. Wcale też nie twierdzi, iżby zawarty
6
pakiet socjalny był tylko umową prawa cywilnego, wszak skarga nie stawia
zarzutów w tym kierunku (naruszenia art. 393 k.c. czy art. 391 k.c. w związku z art.
300 k.p.).
Kluczowe znaczenie ma więc zarzut drugi skargi, który byłby zasadny, gdyby
zastosowanie miał przepis art. 24113
§ 2 k.p. Ujawniła się tu rozbieżność w
rozstrzygnięciach Sądu pierwszej i Sądu drugiej instancji w kwestii, czy zmiana
pakietu socjalnego na niekorzyść pracownika wymaga wprowadzenia jej w drodze
wypowiedzenia zmieniającego, tak jak w przypadku zmiany uzp. Pozytywnej
odpowiedzi udzielił Sąd pierwszej instancji i na uzasadnienie swojego stanowiska
odwołał się do wyroku Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2005 r., III PK 95/05 (OSNP
2006 nr 19-20, poz. 303), w którym przyjęto, że wprowadzenie niekorzystnej dla
pracowników zmiany porozumienia zbiorowego będącego źródłem prawa pracy
(art. 9 k.p.) wymaga dokonania wypowiedzeń zmieniających (art. 42 w związku z
art. 24113
§ 2 k.p.). W uzasadnieniu tego stanowiska wskazano, że Kodeks pracy
nie reguluje wprost skutków zmiany porozumienia zbiorowego będącego źródłem
prawa pracy. Aktem najbardziej zbliżonym do tego porozumienia jest układ
zbiorowy pracy. Z tego względu należy przez analogię stosować art. 24113
§ 2 k.p.
Oznacza to, że do wprowadzenia postanowień mniej korzystnych dla pracownika
wymagane jest wypowiedzenie zmieniające. Natomiast Sąd drugiej instancji zajął
przeciwnie stanowisko, czyli że takie wypowiedzenie nie jest konieczne i w
uzasadnieniu odwołał się do uchwały Sądu Najwyższego z 29 listopada 2005 r., II
PZP 8/05 (OSNP 2006 nr 5-6, poz. 72), według której - Przepisy art. 42 § 1-3 k.p.
oraz art. 24113
§ 2 k.p. nie mają zastosowania do wprowadzenia mniej korzystnych
dla pracownika postanowień porozumienia zbiorowego zawartego przez zakładowe
organizacje związkowe i spółkę akcyjną powstałą wskutek komercjalizacji
przedsiębiorstwa państwowego, zmieniającego porozumienie zbiorowe (pakiet
socjalny) zawarte wcześniej przez wymienione zakładowe organizacje związkowe i
przedsiębiorstwo państwowe w związku z planowaną komercjalizacją tego
przedsiębiorstwa. Uchwała ta jest zgodna z wcześniejszym wyrokiem Sądu
Najwyższego z 25 listopada 2004 r., III PK 57/04 (OSNP 2005 nr 13, poz. 188), w
którym przyjęto, że przepis art. 24113
§ 2 k.p. nie ma zastosowania do postanowień
porozumienia zbiorowego niebędącego układem zbiorowym pracy.
7
W ocenie składu rozpoznającego skargę nie zachodzi tu istotna rozbieżność
orzecznictwa, gdyż za uzasadnione należy uznać stanowisko przedstawione w
wyroku z 25 listopada 2004 r., III PK 57/04 i w uchwale z 29 listopada 2005 r., II
PZP 8/05. Nie można nie dostrzec, że przeciwne stanowisko wyroku z 6 grudnia
2005 r., III PK 95/05, wyraża procesowo związanie poprzednim poglądem prawnym
zajętym przez Sąd Najwyższy przy pierwotnym rozpoznaniu tej samej sprawy
(wyrok z 12 sierpnia 2004 r., III PK 38/04, OSNP 2005 nr 4, poz. 55). Ważąc
argumenty, za trafne należy uznać stanowisko uchwały z 29 listopada 2005 r.,
II PZP 8/05, jako że pomiędzy analogią (do czego w istocie odwołuje się pierwsze
stanowisko) a stosowaniem prawa, należy wybrać to drugie i potwierdzić, że art.
24113
§ 2 k.p., przewidujący stosowanie wypowiedzenia dotychczasowych
warunków umowy o pracę do zmiany na niekorzyść pracownika warunków pracy
lub płacy ukształtowanych przez układ zbiorowy, jest wyjątkiem od art. 42 § 1 k.p.,
który dopuszcza stosowanie tego wypowiedzenia tylko do warunków pracy lub
płacy wynikających z umowy o pracę. Uznanie istnienia obowiązku pracodawcy
stosowania wypowiedzenia zmieniającego do zmiany warunków pracy lub płacy
ukształtowanych przez porozumienie zmieniające pakiet socjalny, byłoby
niedopuszczalnym (w świetle zasad wykładni) rozszerzeniem uregulowań mających
charakter wyjątków. Stosowanie per analogiam art. 24113
§ 2 k.p. do porozumień
zbiorowych innych niż układ zbiorowy pracy, byłoby poprawianiem prawa do stanu
zgodnego z wyobrażeniami interpretatora o tym, jakie prawo być powinno, a zatem
niedopuszczalnym wypełnianiem tzw. luki aksjologicznej. Ograniczenie
wynikającego z art. 24113
§ 2 k.p. wyjątku od art. 42 § 1 k.p. wyłącznie do
wprowadzania do stosunku pracy zmian wynikających z układów zbiorowych pracy
oraz regulaminów wynagradzania (art. 772
§ 5 k.p.), znajduje uzasadnienie w
szczególnej roli układów zbiorowych w regulacji warunków pracy, a regulaminu
wynagradzania w kształtowaniu warunków płacowych i innych świadczeń
związanych z pracą. Układ zbiorowy jest swoistym źródłem prawa pracy o
najszerszym zakresie podmiotowym i przedmiotowym, stanowiącym podstawowy
instrument autonomicznego kształtowania stosunków pracy przez partnerów
społecznych i stabilizującym warunki zatrudnienia (zob. art. 771
k.p. i przepisy
działu jedenastego Kodeksu pracy). Inne porozumienia zbiorowe, jak np.
8
porozumienie dotyczące warunków zatrudnienia pracowników w przypadku
przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę (art. 261
ustawy o związkach
zawodowych), porozumienie dotyczące zasad postępowania w sprawach
pracowników objętych planowanymi zwolnieniami grupowymi (art. 3 ustawy z dnia
13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, Dz.U. Nr 90, poz. 844),
a także pakiet socjalny, regulujący uprawnienia pracownicze związane z
restrukturyzacją przedsiębiorstw, a zwłaszcza z ich prywatyzacją i komercjalizacją,
odnoszą się - w odróżnieniu od układu - do szczególnych sytuacji związanych z
funkcjonowaniem przedsiębiorstwa (zakładu pracy) i są instrumentem elastycznego
reagowania na te sytuacje. To zróżnicowanie roli układu zbiorowego pracy i innych
(szczególnych) porozumień zbiorowych uzasadnia specjalną ochronę stabilności
warunków pracy ukształtowanych przez układ, wyrażającą się - między innymi - w
rejestracji układu, uprzedniej kontroli jego zgodności z prawem, a także w
konieczności stosowania wypowiedzenia zmieniającego do jego zmiany na
niekorzyść pracownika. Natomiast szczególny charakter pozostałych porozumień
zbiorowych uzasadnia dopuszczalność zmiany kształtowanych przez nie warunków
pracy i płacy w celu elastycznego reagowania na zmiany warunków funkcjonowania
przedsiębiorstwa, bez konieczności dokonywania wypowiedzenia zmieniającego.
Warto także podkreślić, że nie oznacza to pozbawienia pracowników ochrony.
Każda zmiana porozumienia wymaga bowiem zgodnej woli stron porozumienia, w
tym zgody związku zawodowego reprezentującego interesy pracowników. Należy
uznać, że w tej sytuacji zmiany, nawet jeśli są niekorzystne dla poszczególnych
pracowników, są uzasadnione ogólniej widzianym interesem załogi zakładu lub
innej grupy pracowniczej. Można też wskazać, że dopuszczenie stosowania a simili
art. 24113
§ 2 k.p. do innych niż układ porozumień zbiorowych otworzyłoby w
konsekwencji drogę do stosowania do nich, na tej samej zasadzie, także innych
przepisów dotyczących układów zbiorowych pracy, przekreślając tym samym ratio
legis odmiennego uregulowania tych różnych porozumień w przepisach prawa.
Taki pogląd o niestosowaniu art. 24113
§ 2 k.p. do pakietu socjalnego został
później potwierdzony w wyroku z 11 kwietnia 2007 r., II PK 268/06 (LEX nr
898855). Należy uznać go za przeważający, co zresztą zauważył i tak ocenił Sąd
9
Najwyższy w wyroku z 25 lutego 2009 r., II PK 184/08 (LEX nr 736729). Przyznanie
więc pakietom socjalnym rangi normatywnego źródła prawa pracy (art. 9 § 1 k.p.)
nie oznacza bezpośredniego i nie zawsze per analogiam stosowania do nich
przepisów o uzp. W systemie prawa pracy zachodzi wyraźna odrębność uzp od
innych porozumień przewidzianych w ustawie, tym bardziej od tzw. pakietów
(porozumień) socjalnych, których charakter i umocowanie systemowe nie pozostaje
bez wątpliwości (zob. J. Wratny: Porozumienia zbiorowe – czy dekompozycja
prawotwórstwa zakładowego?, PZS 2011 z. 7). W aspekcie znaczącym dla oceny
zarzutu skargi, należy więc stwierdzić, że do porozumień (pakietów) socjalnych
powinno stosować się te same rozwiązania które decydują o ich powstaniu
(zaistnieniu), zatem gdy strony tego porozumienia zmieniają je, to również z takim
samym skutkiem zmiany, czyli powszechnym bez konieczności stosowania
wypowiedzenia zmieniającego w przypadku zmiany na niekorzyść pracownika.
Podkreśla się bowiem w wskazanym orzecznictwie, że szczególny charakter tych
porozumień uzasadnia dopuszczalność zmiany kształtowanych przez nie
warunków pracy i płacy w celu elastycznego reagowania na zmiany warunków
funkcjonowania przedsiębiorstwa bez konieczności dokonywania wypowiedzenia
zmieniającego.
Skoro odpowiedź co do stosowania art. 24113
§ 2 k.p. jest negatywna, to
traci na znaczeniu zarzut trzeci skargi, czyli naruszenia art. 42 k.p., gdyż
konsekwentnie przepis ten nie miał zastosowania. Powód odwoływał się do
porozumienia jako źródła roszczenia, jednak uległo ono zmianie i tym samym
zmieniło w tym zakresie, czyli objętym zmianą pakietu, jego indywidualne
uprawnienie, zatem zmiana nie wymagała wypowiedzenia na podstawie art. 42 k.p.
Skarżący nie argumentuje i nie zarzuca, że pakiet nie był normatywnym źródłem
prawa pracy, lecz umową cywilną dającą mu indywidualne uprawnienie
(roszczenie). Jednak nawet wówczas art. 42 k.p. nie ma zastosowania. Warunki
pracy lub płacy określone w postanowieniach pakietu (umowy o świadczenie przez
osobę trzecią) nie wynikają bowiem z umowy o pracę w rozumieniu art. 42 § 1 k.p.
Przepis ten dotyczy bowiem warunków zatrudnienia wynikających z woli samych
stron umowy o pracę. Nie odnosi się on natomiast do elementów treści stosunku
pracy niemających, jak w przypadku warunków wynikających z pakietu, źródła w
10
bezpośrednio wyrażonej woli pracownika i pracodawcy. Przyjęcie odmiennego
założenia nie jest możliwe do zaakceptowania. Oznaczałoby ono bowiem
przyznanie pakietowi większej skuteczności niż nazwanym porozumieniom
zbiorowym oraz regulaminowi pracy, do których art. 24113
§ 2 k.p. nie ma
zastosowania. Nawet kwalifikacja porozumienia (pakietu) socjalnego jako umowy o
świadczenie na rzecz osoby trzeciej, nie uzasadnia stawania art. 42 k.p., gdyż
warunki pracy lub płacy określone w pakcie, nie wynikają z umowy o pracę
(wskazana wyżej uchwała i wyroki Sądu Najwyższego: z 29 listopada 2005 r., II
PZP 8/05; z 11 kwietnia 2007 r., II PK 268/06 i z 25 lutego 2009 r., II PK 184/08).
Natomiast ostatni zarzut skargi dotyczący naruszenia art. 18 k.p. nie jest
jasny jurydycznie. Wszak wszelkie rozważania warunkowałaby wpierw
indywidualna umowa, która nie może być mniej korzystna dla pracownika niż
przepisy prawa pracy. Skarżący nie wyjaśnia o jaką umowę chodzi, gdyż dopiero
ustalenie takiej umowy uzasadnia sens badania czy jest ona mniej korzystna dla
pracownika niż przepisy prawa pracy, ze skutkiem nieważności takich postanowień.
Wówczas zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy.
Nieuprawnione jest zapatrywanie skarżącego iż „zastosowaniu poprzez analogię
przepisu art. 18 § 2 k.p. do porozumienia – pakietu socjalnego zawartego w
niniejszej sprawie skutkuje tym, że zmiana takiego porozumienia drogą aneksu,
pomimo obowiązku dokonania wypowiedzenia zmieniającego powoduje, że
postanowienie umowne (zastępujące postanowienia porozumienia zbiorowego) jest
nieważne i uznać należało, że w tym stanie rzeczy postanowienia tzw. pakietów
socjalnych nadal skarżącego obowiązywały, co czyni powództwo (i tym samym
niniejszą skargę kasacyjną) zasadnymi”. Otóż taka „analogia” nie jest
dopuszczalna, gdyż w art. 18 k.p. chodzi o indywidualne źródło zatrudnienia
(umowę o pracę), a nie o normatywne źródło prawa pracy (pakiet socjalny). Reguły
i zasady obowiązujące dla pakietu socjalnego (w tej sprawie wyjaśniono już brak
podstaw do stosowania art. 24113
§ 2 k.p.) są odrębne od regulacji z art. 18 k.p.
Innymi słowy na podstawie tego ostatniego przepisu nie można „zablokować” czy
uznać za nieważną zmianę pakietu socjalnego, gdyż z woli jego stron zostaje
zawarty i może być zmieniony, co wykracza poza zakres regulacji z art. 18 k.p. Tak
samo przepis ten nie może stanowić normy w ocenie zarzutu skarżącego, gdy
11
odwołuje się do argumentacji, że inwestor poprzez zmianę pakietu naruszył
„przepisy prawa pracy”, gdyż Ministerstwo Skarbu Państwa wyraziło zgodę na
postanowienia pakietu w pierwotnym kształcie przyjętym w umowie
prywatyzacyjnej, a więc by jego postanowieniami objęta była także kadra
zarządzająca spółki.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814
k.p.c.
O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. oraz § 6 pkt 6, § 11
ust. 1 pkt 2 i stosowanego odpowiednio do odpowiedzi na skargę § 12 ust. 4 pkt 2
rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych.