Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 46/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Halina Kiryło (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku R.M. sp. z o.o. z siedzibą w R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.
o wysokość składki na ubezpieczenie wypadkowe,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 września 2012 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 6 października 2011 r., sygn. akt […]
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu , pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 30 kwietnia 2010 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w O. stwierdził, że stopę procentową składki na
ubezpieczenie wypadkowe obowiązującą płatnika składek R.M. sp. z o.o. w R. w
roku składkowym obejmującym okres od 1 kwietnia 2007 r. do 31 marca 2008 r.
podwyższa się do wysokości 3,80%.
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. wyrokiem z
dnia 14 grudnia 2010 r. oddalił odwołanie płatnika składek od powyższej decyzji.
W sprawie poczyniono następujące ustalenia: R.M. sp. z o.o. w R. powołana
została umową z 20 lipca 2006 r., zaś działalność rozpoczęła 25 września 2006 r.
wraz z zatrudnieniem pierwszego pracownika w osobie A.C. W tej samej dacie
spółka zgłoszona została na druku ZUS ZPA do ubezpieczeń społecznych i
ubezpieczenia wypadkowego jako płatnik składek. W miesiącu październiku spółka
zatrudniała 8 pracowników, w listopadzie - 97 pracowników, w grudniu - 105
pracowników. W okresie od kwietnia 2007 r. do marca 2008 r. wykazywała w
deklaracjach rozliczeniowych składki na ubezpieczenie wypadkowe według stopy
procentowej 1,8%, pozostając w przekonaniu co do prawidłowości tego naliczenia.
W dniach od 24 lutego do 5 marca 2010 r. przeprowadzono u płatnika kontrolę
obejmującą cały dotychczasowy okres działalności i stwierdzono zastosowanie
nieprawidłowej stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe (1,8%
zamiast 2,53%). Odwołująca spółka w roku składkowym od 1 kwietnia 2008 r. do 31
marca 2009 r. odprowadziła składki na ubezpieczenie wypadkowe według
prawidłowej stopy procentowej w wysokości 2,53%.
Sąd Okręgowy podkreślił, że spór w sprawie sprowadza się do interpretacji
przepisów ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r., Nr 167, poz.
1322 ze zm.; dalej „ustawa wypadkowa”) i wskazał, że zgodnie z art. 27 ustawy
wypadkowej stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się na
rok składkowy, przy czym rok ten oznacza okres obowiązywania stopy procentowej
składek na ubezpieczenie wypadkowe należnych za okres od 1 kwietnia danego
roku do 31 marca następnego roku. Skoro odwołująca spółka z końcem grudnia
3
2006 r. zatrudniała łącznie 105 pracowników i był to pierwszy rok kalendarzowy jej
działalności, w celu ustalenia składki na rok składkowy 1 kwietnia 2007 r. – 31
marca 2008 r. należało obliczyć liczbę ubezpieczonych zgodnie z art. 28 ust. 3
ustawy wypadkowej. Wynosi ona 27 osób (iloraz sumy ubezpieczonych i liczby
miesięcy od IX do XII, kiedy to spółka była zgłoszona jako płatnik). Natomiast
regulacja art. 28 ust. 4 ustawy wypadkowej ma szczególny charakter. Użyty w
przepisie termin „zgłaszany” wskazuje, że przepis ten stosuje się do sytuacji, w
której płatnik zawiesza cyklicznie prowadzenie działalności. W braku ciągłości
przedsiębiorstwa, ustalenie wysokości należnej stopy procentowej składki
wypadkowej zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy byłoby więc niezwykle trudne. W
rozpoznawanej sprawie płatnik niewątpliwie nie przystępował wielokrotnie do
ubezpieczeń w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 31 marca 2007 r. Regulacja art. 28
ust. 4 ustawy wypadkowej nie miała zatem zastosowania do określenia spornej
stopy procentowej składki wypadkowej. W świetle przepisów rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Kwalifikacji Działalności
(Dz. U. Nr 33, poz. 289 ze zm.) R.M. sp. z o.o. w R. była na dzień 31 grudnia 2006
r. zakwalifikowana pod PKD 2852Z. W myśl przepisów art. 28 ust. 2, art. 29 ust. 1 i
2 oraz art. 33 ust. 1 ustawy wypadkowej należna stopa procentowa składki na
ubezpieczenie wypadkowe w przypadku odwołującego powinna wynosić 2,53%.
Sąd pierwszej instancji zauważył, że R.M. sp. z o.o. w R. nie była zgłoszona
do ubezpieczeń społecznych w charakterze płatnika składek nieprzerwanie od 1
stycznia do 31 grudnia i co najmniej jeden dzień w styczniu danego roku nie była
obowiązana, w myśl art. 31 ust. 7 ustawy wypadkowej, do złożenia deklaracji ZUS
IWA za 2006 r. i lata wcześniejsze. Z tego też powodu ZUS nie był zobowiązany
informować płatnika o wysokości stopy procentowej na ubezpieczenie wypadkowe,
lecz płatnik powinien był ustalić wysokość stopy procentowej na ubezpieczenie
wypadkowe samodzielnie. Jeżeli jednak płatnik nie przekaże danych lub przekaże
nieprawdziwe dane, co spowoduje zaniżenie stopy procentowej składki na
ubezpieczenie wypadkowe, ZUS ustala w drodze decyzji stopę procentową na cały
rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej na podstawie
prawidłowo podanych danych. Płatnik składek jest zobowiązany dokonać
sprawdzenia prawidłowości danych przekazanych do ZUS w imiennym raporcie
4
miesięcznym dotyczącym danego roku kalendarzowego, nie później niż do 30
kwietnia następnego roku kalendarzowego. W przypadku stwierdzenia
nieprawidłowości winien dokonać stosownej korekty. Błąd zatem w tym zakresie
obciąża płatnika. Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy stwierdził, że
pozwany zasadnie podwyższył odwołującej spółce stopę procentową składki na
ubezpieczenie wypadkowe w roku składkowym 1 kwietnia 2007 r. – 31 marca 2008
r.
Na skutek apelacji płatnika składek, Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 6 października 2011 r. zmienił
zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i stwierdził
brak podstaw do podniesienia stopy procentowej składki na ubezpieczenie
wypadkowe obowiązującej odwołującego w roku składkowym: 1 kwiecień 2007 r.
do 31 marca 2008 r. do wysokości 3,80% a także zasądził od pozwanego na rzecz
odwołującego kwotę 2730 zł tytułem zwrotu kosztów w instancji odwoławczej.
Sąd drugiej instancji uznał, że zarzuty apelacji są w pełni usprawiedliwione.
Podkreślił, iż do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia, czy składka na ubezpieczenie
wypadkowe na rok składkowy 1 kwietnia 2007 r. do 31 marca 2008 r. winna być
liczona w sposób zaprezentowany przez pozwanego, czy też, jak chce odwołujący,
na podstawie art. 28 ust. 4 ustawy wypadkowej. W ocenie Sądu Apelacyjnego
podzielić należy stanowisko apelującego, iż w takim przypadku winien on korzystać
z mechanizmu naliczania składki na ubezpieczenie wypadkowe przewidzianego w
art. 28 ust. 4 ustawy wypadkowej. Zgodnie z jego brzmieniem, jeżeli płatnik składek
zgłaszany jest w Zakładzie w okresie od dnia 1 stycznia danego roku do dnia 31
marca następnego roku, liczbę ubezpieczonych, o których mowa w ust. 3, ustala
się w oparciu o liczbę ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia
wypadkowego w miesiącu kalendarzowym, od którego płatnik składek został
zgłoszony w Zakładzie. Niewątpliwie z taką sytuacją mieliśmy do czynienia w
sprawie, skoro R.M. sp. z o.o. została po raz pierwszy zgłoszona jako płatnika
składek w miesiącu wrześniu 2006 r. i wtedy też zatrudniła pracownika. Zdaniem
Sądu Apelacyjnego, ustawodawca zdecydował się na zastosowanie, jako klucza do
naliczania składki, danych uzyskanych za cały rok kalendarzowy działania płatnika
składek na rynku. Preferencyjny system dotyczy więc podmiotów rozpoczynających
5
działalność pomiędzy 1 stycznia danego roku a 31 marca kolejnego roku. W tym
wypadku - zakładając płynność zatrudnienia, działanie w systemie „rozruchu
rynkowego" - decyduje liczba osób zatrudnionych w pierwszym miesiącu
działalności. Przemawia za tym także rozwiązanie dotyczące innego czasowego
określenia roku kalendarzowego i składkowego. Ustawa wprowadza bowiem nowe
pojęcie roku składkowego, który oznacza okres obowiązywania stopy procentowej
składek na ubezpieczenie wypadkowe ustalonych zgodnie z przepisami rozdziału 4
ustawy wypadkowej. Nawiązując do definicji zawartej w art. 2 ustawy, rok
składkowy obejmuje okres od dnia 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca
następnego roku. Jak się wydaje, chodzi tu o umożliwienie uwzględniania przy
ustalaniu wysokości stopy procentowej danych za cały poprzedni rok kalendarzowy.
Zgodnie bowiem z art. 30 ust. 4 kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się w
oparciu o dane Głównego Urzędu Statystycznego za trzy ostatnie lata
kalendarzowe, dostępne w dniu 31 stycznia danego roku, zaś kategorię ryzyka dla
płatnika składek ustala się na podstawie określonych w ustawie danych
przekazanych przez płatnika składek za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe,
które płatnik składek obowiązany jest przekazać do dnia 31 stycznia danego roku
za poprzedni rok kalendarzowy (art. 31 ust. 5 i 6).
Mając na uwadze treść art. 32 ust. 1, zgodnie z którym ZUS zawiadamia
płatnika składek o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie
wypadkowe obowiązującej w danym roku składkowym nie później niż do dnia 20
kwietnia danego roku, z wyłączeniem przypadków szczególnych określonych w
art. 33 ust. 1 i 2, można uznać, że Zakład ma w istocie 2 miesiące i 20 dni na
ustalenie indywidualnej stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe,
co wobec powszechności ubezpieczenia wypadkowego i liczby zarejestrowanych
płatników nie jest czasem przesadnie długim. Stąd zapewne decyzja o
zdefiniowaniu roku składkowego jako okresu obejmującego okres od dnia 1
kwietnia danego roku (początek drugiego kwartału) do dnia 31 marca następnego
roku (koniec pierwszego kwartału). Co więcej - wydaje się, że organ rentowy
zastosował jeszcze inny wariant naliczania liczby ubezpieczonych albowiem
dokonał naliczania ilorazu średniej liczby ubezpieczonych z okresu wrzesień-
grudzień przez te 4 miesiące. Jak podkreślił Sąd Apelacyjny nie jest to niewątpliwie
6
mechanizm z art. 28 ust. 3, albowiem tam mamy do czynienia z dysponowaniem
danymi z przebiegu 12 miesięcy roku kalendarzowego.
Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną organu rentowego.
Skargę oparto na podstawie naruszenia prawa materialnego, tj. 1/ art. 28 ust. 4
ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych, poprzez niewłaściwe jego
zastosowanie polegające na błędnym zastosowaniu do właściwie ustalonego stanu
faktycznego przepisu 28 ust. 4 powołanej ustawy, podczas gdy właściwe
subsumowanie faktów ustalonych w procesie winno skutkować zastosowaniem
przepisu 28 ust. 3 powołanej ustawy; 2/ art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 30 października
2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych wskutek jego błędnej wykładni polegającej na przyjęciu, iż wskazany
w nim sposób ustalania liczby ubezpieczonych zastosować można jedynie do
płatnika składek, który nieprzerwalnie w ciągu całego poprzedniego roku
kalendarzowego a więc od 1 stycznia do 31 grudnia zarejestrowany był jako płatnik
składek, albowiem użyty zwrot „w poszczególnych miesiącach poprzedniego roku
kalendarzowego" umożliwia zastosowanie przewidzianego w nim sposobu liczenia
jedynie w przypadku dysponowana danymi z przebiegu wszystkich 12 miesięcy
roku kalendarzowego. Skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku
i orzeczenie co do istoty sprawy oraz zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów
zastępstwa procesowego według norm przewidzianych; ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w P. do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, iż w myśl art. 28 ustawy
wypadkowej stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się na
cały rok składkowy. Rokiem składkowym w ubezpieczeniu wypadkowym jest okres
rozpoczynający się od 1 kwietnia danego roku kalendarzowego i trwający do 31
marca następnego roku kalendarzowego. Sposób ustalania stopy procentowej
składki na ubezpieczenie wypadkowe uzależniony jest od liczby ubezpieczonych
zgłaszanych przez danego płatnika do ubezpieczenia wypadkowego. Zgodnie z
art. 28 ust. 3 powołanej ustawy liczbę ubezpieczonych ustala się jako iloraz sumy
ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu
7
poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy,
przez które płatnik składek był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w
ZUS co najmniej jeden dzień. Zatem w liczbie miesięcy uwzględnia się tylko te
miesiące, w których płatnik co najmniej jeden dzień był płatnikiem składek na
ubezpieczenie wypadkowe w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń
społecznych, tj. w których co najmniej jeden ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu
wypadkowemu.
Biorąc pod uwagę powyższe, w niniejszym przypadku przy ustalaniu liczby
miesięcy nie uwzględnia się okresu, w którym płatnik nie był zarejestrowany w ZUS,
a tym samym nie był płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe. Natomiast
Sąd Apelacyjny uznał, iż przepis art. 28 ust. 3 ustawy wypadkowej znajduje
zastosowanie w odniesieniu do płatników składek, który w ciągu całego roku
kalendarzowego, a więc od 1 stycznia do 31 grudnia, zarejestrowany był jako
płatnik składek. Zatem odwołujący zgłoszony jako płatnik dopiero we wrześniu
2006 r. warunku tego nie spełnił. Sąd uznał bowiem, iż w ust. 3 mamy do czynienia
z dysponowaniem danymi z przebiegu 12 miesięcy roku kalendarzowego.
Tymczasem przepis ten wyraźnie wskazuje, iż liczbę ubezpieczonych, o których
mowa w ust. 1 i 2, ustala się jako iloraz sumy ubezpieczonych podlegających
ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku
kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w poprzednim
roku kalendarzowym zgłoszony w Zakładzie co najmniej 1 dzień. Przepis ten nie
wymaga, aby płatnik nieprzerwalnie przez cały rok kalendarzowy zarejestrowany
był jako płatnik. Wręcz przeciwnie-wyraźnie wskazuje, iż w celu ustalenia liczby
ubezpieczonych należy wziąć pod uwagę jedynie te miesiące, w których płatnik był
zarejestrowany w ZUS.
Odmienne zasady ustalania liczby ubezpieczonych - w myśl art. 28 ust. 4
powołanej ustawy dotyczą przypadków, gdy płatnik składek zgłaszany jest w
Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w okresie od 1 stycznia danego roku do 31
marca następnego roku. W tym przypadku liczbę ubezpieczonych ustala się na
podstawie liczby ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia
wypadkowego w ciągu miesiąca, od którego płatnik składek został zgłoszony w
ZUS. Zasada ta ma zatem zastosowanie tylko w przypadku płatników, którzy są
8
zgłaszani po raz pierwszy w ZUS, przy czym przy ustalaniu liczby ubezpieczonych
bierze się pod uwagę miesiąc, w którym podlega ubezpieczeniu wypadkowemu
pierwszy ubezpieczony, płatników, którzy w poprzednim roku kalendarzowym nie
byli płatnikami składek na ubezpieczenie wypadkowe, tj. byli zarejestrowani w ZUS,
ale w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku nie zgłaszali ani jednej
osoby do tego ubezpieczenia, płatników, którzy byli skreśleni z krajowego rejestru
gospodarki narodowej REGON na dzień 31 grudnia poprzedniego roku. Mając
zatem na uwadze, iż Spółka po raz pierwszy zgłoszona została jako płatnik składek
w miesiącu wrześniu 2006 r., natomiast spór dotyczył roku składkowego od 1
kwietnia 2007 r. do 31 marca 2008 r., przepisem, który należało zastosować
ustalając liczbę ubezpieczonych, jest ustęp 3 art. 28 powołanej ustawy a nie jego
ustęp 4.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Analizę prawidłowości zaskarżonego wyroku rozpocząć wypada od
przypomnienia, że art. 28 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm., zwanej dalej "ustawą")
kreuje dwie kategorie płatników składek: 1) płatników zgłaszających do
ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych i 2) płatników
zgłaszających do tegoż ubezpieczenia co najmniej 10 ubezpieczonych. Dokonując
takiego podziału ustawodawca posłużył się zatem kryterium liczby ubezpieczonych
zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego, które to kryterium doprecyzował w
ust. 3 i 4 powołanego artykułu. Dla każdej z wymienionych kategorii płatników
określono odmienne zasady ustalania stopy procentowej składki i inny tryb
postępowania w tym zakresie. W przypadku płatników zgłaszających do
ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych stopa procentowa
składki jest zryczałtowana. Wynosi ona dla każdego płatnika z tej kategorii,
niezależnie od grupy działalności, do jakiej został zaliczony, 50% najwyższej stopy
procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności zgodnie z
zasadami określonymi w art. 30 ustawy. Do płatników tych nie ma zastosowania
9
art. 29 powołanego aktu, wskazujący podstawę klasyfikowania grup działalności
(PKD) i sposób ich kodowania (REGON) oraz art. 31 ust. 3 i 6, dotyczący danych,
do jakich przekazywania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zobowiązany jest
płatnik.
W odniesieniu do drugiej kategorii płatników (zgłaszających do
ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych) sytuacja jest bardziej
złożona. Zasadą jest, że opłacają oni składkę według ustalanej (w myśl art. 28 ust.
1 i art. 32 ustawy) przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i podawanej do
wiadomości płatnika zindywidualizowanej stopy procentowej. Stanowi ona iloczyn
stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe właściwej dla grupy
działalności, do której należy płatnik (ustalanej - zgodnie z art. 30 ustawy oraz § 4 i
załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29
listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na
ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w
zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków - według przypisanej dla każdej
z grup działalności kategorii ryzyka określonego wskaźnikami częstości
poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem, poszkodowanych w wypadkach
przy pracy śmiertelnych i ciężkich, stwierdzonych chorób zawodowych i
zatrudnionych w warunkach zagrożenia) i wskaźnika korygującego ustalanego dla
danego płatnika stosownie do zasad określonych w art. 31 ustawy i § 5-8
rozporządzenia, czyli według właściwej dla płatnika kategorii ryzyka mierzonej
wskaźnikami częstości poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,
poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich oraz
zatrudnionych w warunkach zagrożenia. W myśl art. 29 oraz art. 31 ust. 3 i 6
ustawy, płatnicy należący do omawianej kategorii zobowiązani są zatem do
przekazywania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych danych służących do
ustalenia kategorii ryzyka dla swojej grupy działalności (takich jak rodzaj
działalności według PKD ujęty w rejestrze REGON) oraz wskaźnika korygującego
(liczba osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego oraz liczba
poszkodowanych w wypadkach ogółem, poszkodowanych w wypadkach
śmiertelnych i ciężkich oraz zatrudnionych w warunkach zagrożenia).
10
Nieco odmiennie rzecz się ma z płatnikami zgłaszającymi do ubezpieczenia
wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych, którym Zakład Ubezpieczeń
Społecznych nie ustalił kategorii ryzyka z uwagi na brak obowiązku przekazywania
informacji, o jakich mowa w art. 31 ust. 6 w związku z ust. 3 ustawy, przez trzy
kolejne, ostatnie lata kalendarzowe lub którzy w ogóle nie podlegają wpisowi do
rejestru REGON. Zgodnie z art. 33 ust. 1, 2 i 3 ustawy w pierwszym z
wymienionych przypadków stopa procentowa składki jest zróżnicowana o tyle, że
odpowiada stopie procentowej składki określonej dla grupy działalności, do której
należy płatnik, nie podlega jednak weryfikacji z zastosowaniem wskaźnika
korygującego. W odniesieniu do płatników, którym urząd statystyczny nie wydał
przed upływem terminu opłacania składek zaświadczenia o wpisie do rejestru
REGON zawierającego informację o rodzaju działalności, ustawodawca przewidział
przy tym zaliczkowe ustalenie stopy procentowej składki według zasad
wynikających z art. 28 ust. 1 i obowiązek dokonania jej korekty po uzyskaniu przez
płatnika stosownego zaświadczenia. Natomiast w drugim przypadku stopa
procentowa składki jest zryczałtowana i stanowi 50% najwyższej stopy procentowej
ustalonej na dany rok składkowy dla wszystkich grup działalności.
Odmienność reguł ustalania stopy procentowej składki dla poszczególnych
kategorii płatników sprawia zaś, że istotny jest problem prawidłowego określenia
liczby osób zgłoszonych przez płatnika do ubezpieczenia wypadkowego.
Zasady ustalania liczby ubezpieczonych określa art. 28 ust. 3 ustawy.
Zgodnie z treścią tego przepisu liczbę tę ustala się jako iloraz sumy
ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu
poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy,
przez które płatnik składek był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w
Zakładzie co najmniej 1 dzień. Warto zauważyć, że w świetle powołanego
unormowania okresem obrachunkowym, z którego przyjmuje się dane do ustalenia
liczby ubezpieczonych, jat rok kalendarzowy (a więc przedział czasu od 1 stycznia
do 31 grudnia) a nie rok składkowy, zdefiniowany w art. 2 pkt 8 ustawy jako okres
obowiązywania stopy procentowe składek na ubezpieczenie wypadkowe należnych
za okres od 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca następnego roku. Ma racją
Sąd Apelacyjny konstatując, iż takie określenie roku składkowego ma na celu
11
umożliwienie płatnikom dopełnienia w terminie obowiązku przekazania Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych niezbędnych danych, a Zakładowi – określenie
indywidualnej stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe. Nie można
jednak podzielić poglądu, że regulacja art. 28 ust. 3 ustawy dotyczy jedynie
sytuacji, gdy płatnik składek był zarejestrowany w Zakładzie przez cały poprzedni
rok kalendarzowy. Słuszności tej tezy przeczy literalne brzmienie komentowanego
przepisu, w którym nie ma mowy o nieprzerwanym zgłoszeniu płatnika przez cały
wspomniany roczny okres obrachunkowy. Przeciwnie - przyjęty przez ustawodawcę
mechanizm ustalania liczby ubezpieczonych zakłada zaistnienie sytuacji, gdy
płatnik tylko przez część roku kalendarzowego podlega rejestracji, skoro nakazuje
uwzględnianie w owych ustaleniach tylko tych miesięcy, w których zgłoszenie
trwało co najmniej 1 dzień.
W stosunku do zawartej w art. 28 ust. 3 ustawy ogólnej reguły ustalania
liczby ubezpieczonych dla określenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie
wypadkowe, unormowane ust. 4 tego artykułu przewiduje wyjątek. Jeżeli bowiem
płatnik składek zgłaszany jest w Zakładzie w okresie od dnia 1 stycznia danego
roku do dnia 31 marca następnego roku, liczbę ubezpieczonych, o których mowa w
ust. 3, ustala się w oparciu o liczbę ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do
ubezpieczenia wypadkowego w miesiącu kalendarzowym, od którego płatnik
składek został zgłoszony w Zakładzie. Użycie przez ustawodawcą w cytowanym
przepisie formy niedokonanej w odniesieniu do „zgłaszania” płatnika w Zakładzie,
skłoniła niektórych komentatorów do sformułowania tezy, iż hipotezą omawianej
normy prawnej objęte są sytuacje, gdy we wskazanym w przepisie okresie czasu
płatnik - wskutek zawieszania i wznawiania albo kończenia i podejmowania
działalności - wielokrotnie zgłasza się do ubezpieczenia wypadkowego, albowiem
nie można wówczas mówić o „zgłoszeniu” lecz o wielokrotnym „zgłaszaniu” do
ubezpieczenia (por. D. E. Lach (w:) D. E. Lach, S. Samol, K. Ślebzak, Ustawa o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Komentarz, Warszawa 2010, komentarz do art. 28). Do konkluzji takiej nie
upoważnia jednak wykładnia literalna i systemowa. Tak jak przepis ust. 3 nie
traktuje o nieprzerwanym, trwającym przez cały rok kalendarzowy zarejestrowaniu
płatnika w Zakładzie, tak przepis ust. 4 nie stanowi o „ponownym” czy
12
„wielokrotnym” zgłaszaniu do ubezpieczenia wypadkowego. W świetle uregulowań
ustawy znaczenie prawne ma skutecznie dokonane zgłoszenie do ubezpieczenia, a
nie sama niezakończona procedura dokonywania tegoż zgłoszenia. Wypada zatem
podzielić to stanowisko doktryny, zgodnie z którym pod hipotezę ostatniej z
powyższych norm prawnych podpadają sytuacje, gdy w danym roku
kalendarzowym płatnik zostaje dopiero zarejestrowany w tym charakterze (w
związku z rozpoczęciem po raz pierwszy lub wznowieniem działalności po dłuższej
przerwie) i z oczywistych względów nie może skorzystać z mechanizmu ustalania
liczby ubezpieczonych określonego w art. 28 ust. 3 ustawy, skoro w poprzednim
roku kalendarzowym w żadnym miesięcu nie był zgłoszony w Zakładzie chociaż
przez jeden dzień (por. M. Raczkowski (w:) Społeczne ubezpieczenie wypadkowe i
chorobowe. Komentarz pod redakcją M. Gersdorf i B. Gudowskiej, Warszawa 2012,
komentarz do art. 28). W takim przypadku płatnik może skorzystać z
przewidzianego w komentowanym przepisie uproszczonego (w relacji do
ustanowionego w art. 28 ust. 3) sposobu ustalania liczby ubezpieczonych według
stanu z pierwszego miesiąca kalendarzowego, od którego trwa to zgłoszenie.
Opisany dyspozycją omawianej normy prawnej mechanizm rozciąga się zaś na cały
pierwszy rok kalendarzowy, w którym nastąpiło zarejestrowanie płatnika oraz
pierwszy kwartał następnego roku kalendarzowego, tj., do rozpoczęcia kolejnego
roku składkowego. Regulacja ta nie dotyczy natomiast roku składkowego
rozpoczynającego się z dniem 1 kwietnia następnego – po zarejestrowaniu płatnika
– roku kalendarzowego. W tym bowiem przypadku płatnik ma już możliwość
ustalenia liczby ubezpieczonych według reguły art. 28 ust. 3 ustawy. Niniejszy spór
dotyczył zaś takiej właśnie sytuacji.
Wobec zasadności kasacyjnego zarzutu naruszenia prawa materialnego
przy ferowaniu zaskarżonego wyroku, z mocy art. 39815
§ 1 oraz art. 108 § 2 w
związku z art. 39821
k.p.c. orzeczono jak w sentencji.
/tp/