Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 24/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
SSA Władysław Pawlak
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 26 września 2012 r.
skargi J. M.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego z dnia 17 lutego 2011 r.,
wydanego w sprawie z powództwa Energa Operator Spółki Akcyjnej
przeciwko J. M.
o zapłatę,
oddala skargę.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 25 października 2010 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo
ENERGA-OPERATOR S.A. przeciwko pozwanemu J. M. o zapłatę kwoty 4.423 zł.
Sąd Rejonowy ustalił, że strony łączyła umowa sprzedaży energii
elektrycznej nr /…/ z dnia 18 sierpnia 2000 r., w której § 8 ust. 1 postanowiono, że
strony ponoszą odpowiedzialność za jej naruszenie, bądź nienależyte wykonanie.
Na jej podstawie oraz na podstawie ogólnych warunków sprzedaży energii
elektrycznej powódka zobowiązana była do dostarczania i sprzedaży pozwanemu
energii elektrycznej, pozwany zaś zobowiązany był w dacie instalacji spornego
licznika m.in. do zabezpieczenia przed uszkodzeniem plomb zabezpieczeń
głównych i w układzie pomiarowo-rozliczeniowym. Dnia 20 listopada 2002 r.
nastąpiła wymiana dotychczasowego licznika zainstalowanego u pozwanego w
2000 r. na licznik C52 z roku produkcji 1992 r. z cechą legalizacyjną 4RP4/24 z
2002 r. Przyczyną zmiany było wygaśnięcie cechy legalizacyjnej starego licznika.
Licznik został zamontowany w altanie domu pozwanego, która jest zamykana na
klucz i tylko domownicy mają do niego dostęp. Po wymianie pozwany zauważył ok.
20% wzrost zużycia prądu. W okresie rozliczeniowym od 21 stycznia 2002 r. do 5
listopada 2002 r. zużycie wzrosło od 4.6 kw do 5,25 kw na dobę, mimo że od tego
czasu nie przybyło w domu pozwanego urządzeń zasilanych elektrycznie i były one
w dobrym stanie. Miesięczne rachunki wynosiły 50 do 100 zł. W dniu 20 września
2007 r. pracownicy powódki przeprowadzili kontrolę licznika, w czasie której
stwierdzono nieprawidłowości w pomiarach licznika i zapowiedziano kolejną
kontrolę Rejonowego Zakładu Dystrybucji. Z dokonanej kontroli sporządzono
protokół stwierdzając w nim, że licznik jest prawidłowo oplombowany plombami
monterskimi na pokrywie zacisków, a plomby legalizacyjne nie noszą śladów
manipulacji. W dniu 12 października 2007 r. w obecności pozwanego miała
miejsce kolejna zapowiedziana kontrola licznika. Stwierdzono wówczas, że stan
plomb monterskich i obudowy metalowej nie nosi śladów uszkodzeń ani
manipulacji. Licznik sprawdzono testerem CLT 2, który wskazywał na uchybienia
niemieszczące się w granicach dopuszczalnych błędów wynoszące od 24 do 27%.
Kontrolujący pracownicy zdemontowali licznik i w jego miejsce zamontowali nowy.
Do protokołu kontroli pozwany złożył oświadczenie, że od momentu założenia
3
zdemontowanego obecnie licznika zauważył wzrost zużycia prądu. Zdemontowany
licznik został przebadany przez FAP PAFAL S.A. Laboratorium Licznikowe pod
kątem nieprawidłowego naliczania energii elektrycznej, w wyniku czego
stwierdzono uchyb na poziomie 20%, który był efektem zmiany parametrów
magnetycznych jego magnesów hamujących. Laboratorium wskazało, że osłabienie
magnesów występujących wartości zostało spowodowane oddziaływaniem
na układ pomiarowy licznika odpowiednio silnym magnesem np. neodymowym
przykładanym do obudowy licznika. Wykluczono, by którykolwiek z magnesów
utracił swoje właściwości w sposób naturalny z uwagi na upływ czasu, zakłócenia
sieci zasilającej lub pracy urządzeń stosowanych w gospodarstwie domowym.
Sporny licznik był licznikiem powtórnie legalizowanym, co polega na sprawdzeniu
stanu technicznego licznika podczas wykonywania pomiarów i regulacji. Powtórna
legalizacja dotyczy liczników ściągniętych z sieci ze względu na uszkodzenia lub
zakończenie czasu legalizacji. Po naprawie i konserwacji liczniki są przekazywane
do punktu legalizacyjnego, a następnie po badaniach są plombowane i zwracane
powódce. Wykluczona jest wtórna legalizacja licznika z uchybem powyżej
dopuszczalnych norm. Sporny licznik jest licznikiem drugiej klasy, zatem miał
dopuszczalny uchyb +/-2%, a w szczególnych wypadkach 3%. Po zdemontowaniu
spornego licznika zużycie energii elektrycznej w domu pozwanego zmalało o ok.
20% i miesięczne rachunki wynosiły znowu ok. 50 zł miesięcznie. W dniu 13
grudnia 2007 r. powódka wystawiła dwie noty obciążeniowe: na kwotę 4.190,40 zł
stanowiącą opłatę za nielegalny pobór energii elektrycznej i kwotę 232,60 zł tytułem
opłaty za montaż licznika, wzywając pozwanego do zapłaty łącznej kwoty 4.423 zł.
Powódka zawiadomiła policję o podejrzeniu nielegalnego poboru energii
elektrycznej przez pozwanego. Postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2009 r.
postępowanie karne zostało umorzone ze względu na brak dostatecznych podstaw
uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa. W dacie oględzin przez
biegłego sporny licznik miał zdjęte trzy ołowiane plomby legalizacyjne z
przewleczkami z drutu stalowego w oplocie z drutu stalowego. Dwie z nich zostały
wrzucone do torby plastikowej, brak było trzeciej plomby legalizacyjnej. Obie
plomby miały prawidłowo odbite cechy legalizacyjne. Licznik miał założone dwie
plastikowe plomby po lewej i po prawej stronie z odbitym PAFAL i po drugiej stronie
4
DJ. Brakowało osłony tabliczki zaciskowej i osłonki skrzynki zaciskowej licznika.
Widoczne były zarysowania po lewej i prawej stronie metalowej osłony licznika na
wysokości magnesu stałego licznika. Wartość wyznaczonego przez biegłego błędu
podstawowego licznika powyżej 28% oznacza, że jest on uszkodzony. Tak duży
dodatni błąd świadczy o tym, że licznik został uszkodzony poprzez ingerencję w
układ pomiarowo - rozliczeniowy poprzez przykładanie do metalowej osłony
licznika magnesu neodymowego. Wpływanie na licznik magnesem spowodowało
rozmagnetyzowanie obu magnesów stałych licznika. Wartość indukcji
magnetycznej lewego magnesu wynosiła 372 m T, a prawego 248 m T, podczas
gdy wymagana wartość indukcji magnetycznej magnesów stałych dla tego typu
liczników wynosiła od 300 do 320 m T. O ingerencji w układ pomiarowo
rozliczeniowy świadczą również porysowania po prawej i lewej stronie metalowej
osłony licznika na wysokości magnesów stałych. Jedyną możliwością uszkodzenia
licznika było oddziaływanie na niego silnym zewnętrznym polem magnetycznym
pochodzącym od magnesu neodymowego. Uszkodzenia licznika nie mogły być
spowodowane innymi przyczynami.
Na podstawie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że powódka
nie wykazała dochodzonego roszczenia tj., że doszło do nielegalnego poboru prądu
przez pozwanego w szczególności, iż przedmiotowy licznik w dacie jego instalacji
u pozwanego był sprawny, a w konsekwencji że energia elektryczna została
przez pozwanego rzeczywiście pobrana oraz nie wykazała w jakiej wysokości
poniosła szkodę.
Zaskarżonym obecnie wyrokiem Sąd Okręgowy na skutek apelacji strony
powodowej zmienił wyrok Sądu Rejonowego przez uwzględnienie powództwa.
Sąd Okręgowy wskazał jako podstawę prawną rozstrzygnięcia przepisy art.
57 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jedn. Dz. U.
z 2006 r. Nr 89, poz. 625, dalej jako pr. energ.) w zw. z art. 20 ustawy z dnia
8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy prawo energetyczne oraz zmianie niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 21, poz. 104). Zgodnie z tymi przepisami w razie
nielegalnego pobierania paliw lub energii przedsiębiorstwo energetyczne może albo
pobierać od odbiorcy nielegalnie je pobierającego opłatę w wysokości określonej
5
w taryfie, chyba że nielegalne pobieranie paliw lub energii wynikało z wyłącznej
winy osoby trzeciej, za którą odbiorca nie ponosi odpowiedzialności, albo też może
dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych. Powódka skorzystała z pierwszej
możliwości, a tym samym nie musiała wykazywać dokładnej ilości nielegalnie
pobranej przez pozwanego energii elektrycznej. Musiała natomiast wykazać,
że faktycznie doszło do nielegalnego poboru energii (uchwała SN z 10 grudnia
2009 r., III CZP 107/09 OSNC 2010, nr 5, poz. 77). Oceniając materiał dowodowy
sprawy Sąd Okręgowy uznał, że wynika z niego, iż pozwany dopuścił
się nielegalnego poboru prądu w rozumieniu art. 3 pkt 18 pr. energ. Za takie ustawa
uważa pobieranie paliw lub energii bez zawarcia umowy, z całkowitym lub
częściowym pominięciem układu pomiarowo - rozliczeniowego lub przez ingerencje
w ten układ mającą wpływ na zafałszowanie wyników pomiarów dokonywanych
przez układ pomiarowo rozliczeniowy. Sąd Okręgowy powołał się na opinię
biegłego dr inż. P. K., który stwierdził, że doszło do ingerencji w ten układ
polegającej na przykładaniu do metalowej osłony licznika magnesu neodymowego,
o czym świadczą także porysowania osłony. Biegły stwierdził jednoznacznie, że
nastąpiło rozmagnesowanie obu liczników stałych licznika i że może to być tylko
skutkiem oddziaływania zewnętrznego na licznik magnesem. Działanie na licznik w
ten sposób jest ingerencją w jego układ pomiarowo - rozliczeniowy dającą
możliwość nielegalnego poboru energii. Powodowało to zafałszowanie pomiarów
poboru energii, a tym samym powódka wykazała, że pozwany pobierał nielegalnie
energię. Pozwany nie wykazał zaś, że nie ponosi odpowiedzialności za nielegalny
pobór energii. Na podstawie materiału dowodowego sprawy, Sąd Okręgowy przyjął
- odmienne niż Sąd Rejonowy – że przedmiotowy licznik po legalizacji i momencie
zamontowania go u pozwanego był sprawny i nieuszkodzony. Jako niewykazane
dowodami ocenił tym samym, pozostające w opozycji do tego ustalenia,
twierdzenie pozwanego, że licznik mógł zostać uszkodzony i rozmagnesowany już
po legalizacji ale przed założeniem u niego. W sprawie nie został ustalony czas,
kiedy nastąpiło oddziaływanie na licznik magnesem. Za niedostateczne dla
wykazania wadliwości licznika uznał twierdzenie pozwanego, że po jego
zamontowaniu wykazywana ilość zużytej energii bezpodstawnie wzrosła, co
zresztą pozwany zgłosił dopiero podczas kontroli licznika.
6
Prawomocny wyrok Sądu Okręgowego pozwany zaskarżył skargą
o stwierdzenie niezgodności z prawem w oparciu o podstawę naruszenia przepisów
prawa materialnego, a mianowicie:
1) art. 3 pkt 18 pr. energ w zw. z art. 471 k.c., ewentualnie art. 415 k.c.,
ewentualnie art. 405 k.c. przez błędną wykładnię,
2) art. 57 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 3 pkt 18 pr. energ., w zw. z art. 471 k.c.
ewentualnie art. 415 k.c. ewentualnie art. 405 k.c. przez niewłaściwe
zastosowanie,
3) art. 8 n ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (tekst
jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 243, poz. 2441 ze zm.) i § 40 rozporządzenia
Ministra Gospodarki w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów
pomiarowych z dnia 7 stycznia 2008 r. (Dz. U. Nr 5, poz. 29 ze zm.) w zw.
z § 39 i załącznikiem nr 35 Lp. 4 rubryka 5 rozporządzenia Ministra
Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie prawnej kontroli
metrologicznej przyrządów pomiarowych z dnia 2 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr
77, poz. 730) w zw. z art. 8 n ust. 4 ustawy o miarach przez błędną
wykładnię.
Wskazał na niezgodność zaskarżonego wyroku z art. 57 ust. 1 pkt 1 pr.
energ. w zw. z art. 3 pkt 18 tej ustawy i w zw. z art. 471 k.c., art. 415 i 405 k.c.
w zw. z art. 6 k.c.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zasadnicza różnica stanowisk Sądów orzekających w sprawie, która
zadecydowała o dokonaniu przez Sąd Okręgowy zmiany wyroku Sądu Rejonowego
sytuuje się na płaszczyźnie ustaleń faktycznych. W następstwie ustalenia przez
Sąd Okręgowy, odmiennie niż uczynił to Sąd Rejonowy, a zgodnie ze stanowiskiem
powoda faktu, że przedmiotowy licznik w momencie jego zamontowania
u pozwanego był sprawny i nie uszkodzony Sąd Okręgowy przyjął, iż spełniona
została hipoteza normy art. 3 pkt 18 pr. energ, powstały zatem podstawy do
7
zastosowania art. 57 ust. 1 pkt 1 tej ustawy. Nie różniły się natomiast poglądy obu
Sądów co do wykładni tych przepisów, w której przyjęto, że nielegalne jest
pobieranie paliw lub energii przez ingerencję w układ pomiarowo – rozliczeniowy
mającą wpływ na zafałszowanie pomiarów dokonywanych przez ten układ.
Zarówno Sąd Rejonowi jak i Sąd Okręgowy przyjęły, że dla wypełnienia przesłanki
nielegalnego poboru energii musi istnieć zbieżność czasowa między ingerencją
w system pomiarowy a pobieraniem energii polegająca na tym, że ingerencja
ta następuje w okresie po zamontowaniu licznika u odbiorcy. Podnoszona
w skardze, w ramach zarzutu błędnej wykładni przepisów prawa materialnego
i stanowiąca jego uzasadnienie okoliczność, że w stanie faktycznym sprawy
ingerencja w system pomiarowy nastąpiła jeszcze przed zamontowaniem licznika
u pozwanego nie dotyczy wykładni art. 3 pkt 18 pr. energ. lecz podstawy faktycznej
zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego, a oparty na nim zarzut, który w tym
stanie rzeczy pozbawiony jest koniecznego uzasadnienia, nie może być skuteczny.
Nie może być także uwzględniony, jako niedopuszczalny z uwagi na
wyraźne wyłączenie wynikające z art. 4244
k.p.c., zarzut niewłaściwego
zastosowania tych samych wcześniej wskazanych przepisów prawa materialnego,
mający za punkt odniesienia stan faktyczny odmienny od przyjętego w podstawie
zaskarżonego wyroku, którego uzasadnienie wypełnia polemika skarżącego
z ustaleniem Sądu Okręgowego odnośnie do sprawności zamontowanego
u pozwanego licznika. Podstawą skargi o stwierdzenie niezgodności prawem
prawomocnego orzeczenia nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub
oceny dowodów. W sytuacji, gdy wniesiona skarga nie została oparta na
dopuszczalnych zarzutach naruszenia przepisów normujących postępowanie
dowodowe (z wyjątkiem dotyczących oceny dowodów) a także innych przepisów
postępowania, które miało wpływ na wynik postępowania dowodowego i ustalenie
faktów, powodujących niezgodność wyroku z prawem, a nadto skarżący nie
podnosi zarzutu braku dostatecznego, z uwagi na wymagania art. 328 § 2 k.p.c.,
uzasadnienia zaskarżonego wyroku w zakresie dotyczącym oceny dowodów, Sąd
Najwyższy rozpoznając zarzuty naruszenia prawa materialnego jest związany
ustalonym w sprawie stanem faktycznym.
8
Uznanie przez Sąd Okręgowy za wykazaną przez stronę powodową
w oparciu o ważny dokument legalizacyjny spornej okoliczności, że licznik
w momencie zamontowania u pozwanego był sprawny i nieuszkodzony jest
równoznaczne z wypełnieniem przez powoda obciążającej go - stosownie do art. 6
k.c. - powinności udowodnienia tej okoliczności.
Trafnie podnosi skarżący w ramach zarzutu naruszenia art. 8 n ust. 2 pkt 2
Prawa o miarach, że stosownie do art. 8 n ust. 4, legalizacja przyrządu
pomiarowego (licznika) traci swoją ważność nie tylko przez upływ określonych
w ust. 2 terminów, ale także w przypadku uszkodzenia przyrządu pomiarowego.
Kwestia ta słusznie jednak nie była przedmiotem rozważań Sądu Okręgowego
na płaszczyźnie wykładni i stosowania prawa, skoro jak ustalił ten Sąd,
zamontowany u pozwanego i posiadający ważną legalizację licznik był sprawny
i nieuszkodzony. W tej sytuacji sformułowany w tym zakresie zarzut, tak jak
i określone w skardze jako ewentualne zarzuty naruszenia przepisów Kodeksu
cywilnego pozostają bez związku ze stanem faktycznym, w jakim sprawa została
prawomocnie osądzona przez Sąd Okręgowy.
Z tych przyczyn skarga podlegała oddaleniu na podstawie art. 42411
§ 1
k.p.c.
jw