Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 5 października 2012 r.
I PZP 2/12
Przewodniczący SSN Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Korzeniowski, Maciej Pacuda.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 października 2012 r.
udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej Henryki Gajdy-Kwapień, sprawy z po-
wództwa Marioli K. przeciwko Prokuraturze Okręgowej w Ł. o zapłatę, na skutek za-
gadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 10 lipca 2012 r. […]
„Czy przepis art. 62 ust. 1 ed ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze
(Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 jednolity tekst ze zm.) pozwalający na zaliczenie
prokuratorowi prokuratury okręgowej do okresu pracy niezbędnego do uzyskania
wynagrodzenia zasadniczego w stawce bezpośrednio wyższej (tj. do pięcioletniego
okresu wynikającego z art. 62 ust. 1 eb w/w ustawy) należy interpretować w ten spo-
sób, że pozwala on na zaliczenie okresu pracy na stanowisku prokuratora prokuratu-
ry rejonowej, w którym to okresie przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze w stawce
przyznane w dniu 1 stycznia 2009 r., a więc okresu od 1 stycznia 2009 r. do upływu 5
lat, czy też pozwala na zaliczenie również okresu przypadającego bezpośrednio
przed dniem 1 stycznia 2009 r., w którym prokurator prokuratury rejonowej uzyskiwał
na stanowisku bezpośrednio niższym wynagrodzenie w oparciu o poprzednio obo-
wiązujące przepisy ?".
p o d j ą ł uchwałę:
Przepis art. 62 ust. 1ed ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze
(jednolity tekst: Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 ze zm.) pozwala na zaliczenie
prokuratorowi prokuratury okręgowej do okresu pracy niezbędnego do uzy-
skania wynagrodzenia zasadniczego w stawce bezpośrednio wyższej okresu
pracy na stanowisku bezpośrednio niższym w prokuraturze rejonowej od dnia
1 stycznia 2009 r.
2
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku w
związku z rozpoznawaniem apelacji pozwanej Prokuratury Okręgowej w Łomży od
wyroku Sądu Rejonowego Sądu Pracy w Białymstoku z dnia 12 marca 2012 r. posta-
nowieniem z dnia 10 lipca 2012 r. przedstawił w trybie art. 390 § 1 k.p.c. Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne.
Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało przy rozpo-
znawaniu przez Sąd Okręgowy- Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych apelacji od
wyroku Sądu Rejonowego dotyczącego stawki wynagrodzenia powódki - prokuratora
Prokuratury Okręgowej awansowanej do tej Prokuratury w styczniu 2010 r., która na
skutek awansu otrzymała czwartą stawkę wynagrodzenia. W Prokuraturze Rejonowej
zaś powódka otrzymywała trzecią stawkę wynagrodzenia. Do kolejnej (czwartej)
stawki wynagrodzenia otrzymywanej na szczeblu prokuratury rejonowej brakowało jej
5 miesięcy.
Powódka wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej Prokuratury Okręgo-
wej w Ł. kwoty 12.001,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu podała,
że przy uwzględnieniu stażu pracy oraz nominacji na stanowisko prokuratora proku-
ratury okręgowej z dniem 1 stycznia 2010 r., na podstawie przepisu art. 62 ust. 1ed
ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze od dnia 1 czerwca 2010 r. powinna
otrzymywać wynagrodzenie zasadnicze w piątej stawce. Powołując się na ogólny
staż pracy, tj. od dnia 1 czerwca 1995 r., wskazała, że okres pracy na stanowisku
prokuratora Prokuratury Rejonowej od dnia 1 czerwca 2005 r. do dnia 31 grudnia
2009 r. w wymiarze 4 lat i 7 miesięcy jest okresem podlegającym zaliczeniu do
okresu niezbędnego do uzyskania wynagrodzenia w stawce bezpośrednio wyższej,
czyli piątej, w związku z powołaniem od dnia 1 stycznia 2010 r. na stanowisko proku-
ratora w prokuraturze okręgowej i z uwagi na treść art. 62 ust. 1ed ustawy o proku-
raturze.
Pozwana Prokuratura Okręgowa w Ł. wnosiła o oddalenie powództwa. Powo-
łując się na stanowisko Departamentu Legislacyjno-Prawnego Ministerstwa Sprawie-
dliwości, wskazała, iż bieg pięcioletniego terminu do uzyskania wyższej stawki wyna-
grodzenia powinien być liczony od dnia powołania powódki na stanowisko prokura-
tora prokuratury okręgowej (1 stycznia 2010 r.), a nie od 1 stycznia 2009 r.
3
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Białymstoku wyrokiem z dnia 12 marca 2012 r.
zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 12.001,20 zł z ustawowymi odsetkami
od dnia 12 marca 2012 r. do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie postępowanie umo-
rzył. W ocenie Sądu Rejonowego, bez względu na datę wejścia w życie regulacji wy-
nagrodzenia zasadniczego w stawkach istnieje możliwość zaliczenia pełnego stażu
pracy do kolejnego awansu wynagrodzenia i nie sprzeciwia się to zasadzie nieretro-
akcji. Chodzi bowiem tylko o dokonanie rachunku matematycznego. Sąd Rejonowy
podkreślił, iż w ustawie zastosowano swoistą fikcję upływu lat pięciu do awansu wy-
nagrodzenia i możliwość zaliczenia do tych pięciu lat poprzednich okresów zatrud-
nienia niezależnie od tego czy lata tej pracy przypadały przed 1 stycznia 2009 r., czy
też po tej dacie.
Powyższy wyrok w całości zaskarżyła apelacją pozwana Prokuratura Okręgo-
wa w Ł., zarzucając naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 62 ust. 1eb
i art. 62 ust. 1ab ustawy o prokuraturze.
Stawiając przedstawione pytanie prawne do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyż-
szemu Sąd Okręgowy stwierdził, że ogólnym stażem pracy, na którym opiera swe
roszczenie powódka, ustawodawca posłużył się jedynie w przepisach przejściowych
art. 10 ust. 2 w związku z art. 11 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 56,
poz. 459). Rozwiązania wprowadzone ustawą nowelizującą (wybór korzystniejszego
stażu, tj. ogólnego lub na danym stanowisku) miały charakter specjalny i mogły być
zastosowane jedynie jednorazowo przy ustalaniu stawki wynagrodzenia na dzień 1
stycznia 2009 r. Po tej dacie uzyskanie stawki bezpośrednio wyższej następuje
zgodnie z regułą określoną w przepisie art. 62 ust. 1eb ustawy o prokuraturze, tj. po
upływie pięciu kolejnych lat pracy na danym stanowisku prokuratorskim, przy
uwzględnieniu art. 62 ust. 1ed tej ustawy i przy założeniu, iż zaliczenie okresu jest
możliwy od najwcześniejszej daty, z którą ustalono wynagrodzenia zasadnicze w
stawkach, tj. od 1 stycznia 2009 r. W tym kontekście Sąd Okręgowy w Białymstoku
zwrócił uwagę, że recypowanie możliwości posługiwania się po tej dacie ogólnym
stażem pracy do nabycia uprawnień do kolejnej stawki wynagrodzenia zasadniczego
prowadziłoby do zróżnicowania sytuacji prokuratorów, którzy awansowali do proku-
ratury okręgowej przed 1 stycznia 2009 r. i po tej dacie, a mających ten sam ogólny
staż pracy. I tak prokurator, który awansowałby do prokuratury okręgowej przed
dniem 1 stycznia 2009 r., mający 15-letni staż pracy, z dniem 1 stycznia 2009 r. uzy-
4
skiwałby wynagrodzenie w czwartej stawce. Natomiast prokurator, który awanso-
wałby po tej dacie i jednocześnie już na stanowisku w prokuraturze rejonowej nabył
prawo do wynagrodzenie zasadniczego w czwartej stawce, wraz z awansem stano-
wiskowym otrzymywałby awans finansowy w postaci przyznania wynagrodzenia w
piątej stawce.
Z drugiej strony Sąd ten zauważył, że możliwa jest również (przyjęta przez
Sąd pierwszej instancji) wykładnia przepisu art. 62 ust. 1ed ustawy o prokuraturze
pozwalająca na zaliczenie pełnego stażu pracy na stanowisku niższym przy uzyska-
niu kolejnych stawek wynagrodzenia na dalszej drodze awansu zawodowego. Nie
byłaby wówczas istotna sama data wprowadzenia wynagrodzenia zasadniczego w
stawkach, ponieważ nie następuje z mocą wsteczną ustalenie stawek, a jedynie fak-
tyczne uwzględnienie ogólnego stażu pracy. Uzyskanie kolejnej stawki wynagrodze-
nia możliwe byłoby zatem po korzystaniu z poprzedniej stawki przez okres mieszczą-
cy się w przedziale nawet od jednego dnia do blisko 5 lat - w zależności od tego,
kiedy - przy uwzględnieniu ogólnego stażu pracy upłynie okres 5 lat pracy - który
uprawniałby prokuratora do nabycia kolejnej stawki wynagrodzenia zasadniczego,
gdyby pozostał na stanowisku bezpośrednio niższym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnosząc się do przedstawionego zagadnienia należy w pierwszej kolejności
ocenić, czy zostały spełnione przesłanki z art. 390 k.p.c. dla wystąpienia przez sąd
drugiej instancji z zagadnieniem prawnym do Sądu Najwyższego. Powszechnie w
judykaturze i nauce uznaje się, że przedmiotem zagadnienia, o którym mowa w art.
390 k.p.c. mogą być tylko wątpliwości, co do rozumienia obowiązującego prawa, a
przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne powin-
no dotyczyć problemu prawnego integralnie związanego z apelacją rozpatrywaną
przez sąd drugiej instancji. Ustawodawca, przyznając sądowi drugiej instancji upraw-
nienie do przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego na podstawie
art. 390 § 1 k.p.c., uzależnił skuteczność skorzystania z niego od wystąpienia w
sprawie poważnych wątpliwości prawnych oraz niezbędności oczekiwanej odpowie-
dzi do rozstrzygnięcia sprawy (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 17
grudnia 1991 r., III CZP 129/91, Przegląd Sądowy 1994 nr 3, s. 76 oraz z dnia 27
sierpnia 1996 r., III CZP 91/96, OSNC 1997 nr 1, poz. 9). Na sądzie drugiej instancji
5
spoczywa więc obowiązek szczegółowego uzasadnienia, na czym polegają jego
wątpliwości i dlaczego uważa je za poważne oraz wykazania, że stwierdzone prze-
zeń poważne wątpliwości prawne pozostają w związku przyczynowym z rozstrzy-
gnięciem sprawy i bez ich usunięcia nie jest możliwe wyrokowanie. Należy też przy-
pomnieć, że instytucja pytań prawnych - co podkreślił Sąd Najwyższy w uchwale z
dnia 30 marca 1999 r., III CZP 62/98 (OSNC 1999 nr 10, poz. 166) - prowadząca do
związania sądów niższej instancji w danej sprawie poglądem Sądu Najwyższego,
zawartym w podjętej uchwale, jest wyjątkiem od konstytucyjnej zasady podległości
sędziów tylko Konstytucji i ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP). Ze względu na
tę wyjątkowość, powinna być zatem stosowana w sposób jak najbardziej ścisły, bez
żadnych koncesji na rzecz argumentów o nastawieniu celowościowym i utylitarnym
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z 20 października 2010 r., III CZP 68/10,
LEX nr 677764).
Przedstawione przez Sąd Okręgowy zagadnienie prawne odpowiada przyto-
czonym wymaganiom. Ad casum Sąd drugiej instancji wskazał na trudności w wy-
kładni art. 62 ustawy o prokuraturze, a wątpliwości te przekładały się na wynik sporu.
Przepis art. 62 ust. 1ed ustawy o prokuraturze nie jest jednoznaczny. Rodzi dwoja-
kiego rodzaju trudności interpretacyjne. Przede wszystkim nie jest pewny jego zakres
podmiotowy. Norma prawna w nim zawarta stanowi, iż „prokuratorowi, któremu z
chwilą objęcia stanowiska w prokuraturze okręgowej przysługiwało wynagrodzenie
zasadnicze w stawce czwartej albo piątej”, co może oznaczać, iż chodzi tu o wyna-
grodzenie jeszcze na stanowisku w prokuraturze rejonowej. Dopiero końcowe sfor-
mułowanie rozwiewa te wątpliwości i pozwala na stwierdzenie, iż chodzi tu o wyna-
grodzenie uzyskane po awansie do prokuratury okręgowej. Analogicznie sprawa
przedstawia się w stosunku do prokuratorów awansowanych do prokuratury apela-
cyjnej. Ad casum powódka miała ustalone na dzień awansu wynagrodzenie w stawce
czwartej, co oznacza, iż przepis objęty zagadnieniem prawnym ma do niej zastoso-
wanie.
Druga kwestia sporna dotyczy możliwości zaliczania na zasadzie art. 62 ust.
1ed ustawy o prokuraturze pełnego stażu na stanowisku niższym przy uzyskaniu ko-
lejnych stawek wynagrodzenia na dalszej drodze awansu zawodowego, niezależnie
od tego czy staż ten przypadał po dniu 1 stycznia 2009 r., czy też bezpośrednio
przed tym dniem. Prezentowany przez Sąd pierwszej instancji pogląd, jakoby data
wprowadzenia przepisów o stawkach wynagrodzenia prokuratorskiego (1 stycznia
6
2009 r.) była bez znaczenia dla wykładni omawianego przepisu i dla zmiany stawek
w wyniku awansu na stanowisko w jednostce hierarchicznie wyższej, nie jest trafny.
Nie jest bowiem tak, że przepis art. 62 ust. 1ed ustawy o prokuraturze, jako lex spe-
cialis, nie wskazuje żadnych czasowych ograniczeń jego zastosowania i nie określa
daty granicznej dla dopuszczalności zaliczenia okresu pracy od dnia 1 stycznia 2009
r. Interpretowany przepis wszedł w życie dnia 1 stycznia 2009 r. Wypada przypo-
mnieć, iż formalnie wynagrodzenie zasadnicze w stawkach zostało wprowadzone dla
wszystkich prokuratorów od dnia 1 stycznia 2009 r. Aktualnie ustawodawca uzależnia
możliwość nabycia prawa do kolejnej stawki wynagrodzenia zasadniczego od upływu
pięciu lat pracy na danym stanowisku prokuratorskim. Modyfikację w tym zakresie
wprowadziły wspomniane już przepisy ustawy nowelizującej prawo o prokuraturze z
dnia 20 marca 2009 r. Na datę wejścia w życie nowelizacji ustawodawca przewidział
dwie możliwości przeliczenia stażu dla potrzeb wprowadzonego systemu wynagro-
dzenia zasadniczego w stawkach, tj. staż ogólny lub staż na danym stanowisku (art.
10 ust. 2 ustawy). Prokurator mógł wybrać ten sposób liczenia stażu, który był dla
niego korzystniejszy dla ustalenia stawki wynagrodzenia zasadniczego. Na margine-
sie tylko trzeba wspomnieć, iż takie dogodne dla pracownika liczenie stażu pracy wy-
nikało z konieczności respektowania wynagrodzeń ustalonych dla prokuratorów w
drodze awansu poziomego, która to instytucja została zniesiona z dniem 22 stycznia
2009 r. ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 4).
W wyniku wskazanych rozwiązań prawnych zachowana została przez prawo-
dawcę zasada awansu finansowego uzależniona od stażu na danym stanowisku, a
nowością była możliwość awansu w zależności od stażu pracy ogólnego. Prokurato-
rom, którzy uzyskali awans poziomy, a następnie na powrót stali się prokuratorami
prokurator rejonowych przysługiwała zatem stawka odpowiednia do ich ogólnego
stażu pracy. Takiego rozwiązania wymagało respektowanie zasady praw nabytych.
Jednak był to zabieg jednorazowy.
W ustawie nowelizującej z marca 2009 r. nie zamieszczono innych (poza art.
10) norm międzyczasowych, które pozwoliłyby na proponowane przez Sąd Rejonowy
zaliczanie każdego stażu prokuratorskiego (stażu ogólnego) do stażu pracy, o którym
mowa w art. 62 ust. 1eb ustawy o prokuraturze. Taka możliwość była przewidziana
tylko jednorazowo. Ponadto omawiany przepis używa przy możliwości zaliczenia po-
przednich okresów pracy prokuratorskiej określenia, iż chodzi o te okresy, w których
7
przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze w stawce trzeciej, czwartej etc. Instytucja
wynagrodzenia zasadniczego w kolejnych stawkach aż do dziesiątej została zaś
wprowadzona dopiero ustawą z marca 2009 r., z mocą od 1 stycznia 2009 r. Nie
znają jej natomiast normy poprzednich ustaw, regulujących wynagrodzenie prokura-
torów, które ewentualnie operują pojęciem stawki podstawowej i pierwszej, drugiej,
awansowej. Interpretowany przepis pozwala zatem na zaliczenie tylko tych okresów
pracy, w których przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze w kolejnych stawkach.
Przez takie sformułowanie ustawodawca postawił cezurę czasową dla zaliczalności
poprzedniego stażu, ograniczając go tylko do okresów pracy po dniu 1 stycznia 2009
r., tj. do okresów pracy, w których przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze w kolej-
nych stawkach.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji uchwały.
========================================