Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 130/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSA Władysław Pawlak (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku R. H. i M. C.
przy uczestnictwie Agencji Wydawniczo-Reklamowej "W." Spółki z o.o.
w W. i M. K.
o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 17 października 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy R. H.
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 czerwca 2012 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę kasacyjną
wnioskodawcy R. H.
W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 3985
§ 1 k.p.c. skargę kasacyjną
wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie dwóch miesięcy
od dnia doręczenia stronie skarżącej orzeczenia z uzasadnieniem. W związku
z tym koniecznym etapem do skutecznego złożenia skargi kasacyjnej jest
uprzednie wniesienie w terminie określonym w art. 387 § 3 k.p.c. wniosku
o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia.
W przedmiotowej sprawie natomiast wniosek takowy został złożony przez
pełnomocnika wnioskodawców, ale jedynie imieniem wnioskodawczyni, nie zaś
w imieniu ich obojga.
Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia podał przepis art. 3986
§ 2 k.p.c.
W zażaleniu wnioskodawca domaga się uchylenia powyższego orzeczenia.
Zarzucił: błąd w ustaleniach faktycznych polegający na stwierdzeniu,
że wniosek o sporządzenie pisemnego uzasadnienia postanowienia z dnia
26 stycznia 2012 r. oraz doręczenie odpisu tegoż orzeczenia wraz
z uzasadnieniem, został wniesiony wyłącznie przez wnioskodawczynię, a nie przez
oboje wnioskodawców; naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na
treść orzeczenia, tj. art. 3985
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz art. 357 § 1
k.p.c., art. 387 § 3 k.p.c., art. 73 § 2 k.p.c. w zw. z art. 72 § 1 i 2 k.p.c. poprzez ich
nie zastosowanie i przyjęcie, że współuczestnik jednolity, który w ustawowym
terminie nie zażąda doręczenia orzeczenia sądu drugiej instancji z uzasadnieniem,
nie może wnieść skargi kasacyjnej, jeśli wniosek taki złożył inny współuczestnik.
Ponadto wniósł o przeprowadzenie dowodu ze szczegółowo wskazanych
dokumentów na okoliczność: zasądzenia w jednym orzeczeniu (którego dotyczy
wniosek o stwierdzenie wykonalności na obszarze Polski) odszkodowania
na rzecz obojga małżonków; udzielenia pełnomocnictwa przez oboje
wnioskodawców jednemu pełnomocnikowi oraz podejmowania wszystkich
3
czynności w toku postępowania w imieniu obojga wnioskodawców i podania przez
nich wspólnego adresu dla doręczeń na terenie RP; doręczenia przez Sąd drugiej
instancji odpisu postanowienia z dnia 26 stycznia 2012 r. pełnomocnikowi
wnioskodawców i nie oznaczenie adresatów; posiadania przez wnioskodawców
obywatelstwa USA, stałego zamieszkiwania wnioskodawców na terenie USA,
pozostawania przez wnioskodawców w związku małżeńskim oraz istnienia między
nimi wspólności majątkowej małżeńskiej, a także wejścia roszczeń, środków
prawnych i odszkodowań przyznanych orzeczeniem, którego dotyczy wniosek
o stwierdzenie jego wykonalności, do ich wspólności majątkowej małżeńskiej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Treść wniosku pełnomocnika wnioskodawców o sporządzenie
uzasadnienia postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 26 stycznia 2012 r. (k. 781)
nie pozostawia jakichkolwiek wątpliwości co do tego, iż został złożony tylko
w imieniu wnioskodawczyni M. C. Pełnomocnik w powyższym piśmie procesowym
po wymienieniu wnioskodawców i uczestników oraz ich oznaczeniu wraz ze
wskazaniem adresów wyraźnie zaznaczył, że: „działając w imieniu
Wnioskodawczyni – pełnomocnictwo oraz substytucja w aktach – wnoszę o
sporządzenie uzasadnienia postanowienia wydanego przez Sąd Apelacyjny I
Wydział Cywilny w dniu 26 stycznia 2012 r. oraz o doręczenie odpisu orzeczenia
wraz z uzasadnieniem na adres Kancelarii (adres w nagłówku)”.
W tym miejscu zwrócić uwagę trzeba, że pełnomocnik wnioskodawców, gdy
działał imieniem ich obu, określał to jasno w pismach procesowych czego
przykładem jest: skarga kasacyjna (k. k. 806/2 – „(…) I. Działając w imieniu
Wnioskodawców – M. C. oraz R. H. (…))”, załącznik do protokołu rozprawy z dnia
12 stycznia 2012 r. (k. 767 „(...) Działając w imieniu Wnioskodawców – M. C. oraz
R. H.)”, pismo procesowe z 4 stycznia 2012 r. (k. 731, „(…) Działając w imieniu
Wnioskodawców – M. C. oraz R. H.)”czy zażalenie (k. 682). Podobnie rzecz
przedstawiała się w przypadku wniosku o doręczenie odpisu postanowienia Sądu
Okręgowego z dnia 12 sierpnia 2011 r. (k. 645), w którym pełnomocnik wyraźnie
zaznaczył, że działa „w imieniu wnioskodawców”.
W tym stanie rzeczy Sąd drugiej instancji miał pełne podstawy do przyjęcia,
iż pełnomocnik wnioskodawców złożył wniosek o sporządzenie uzasadnienia
4
postanowienia Sądu Apelacyjnego imieniem tylko wnioskodawczyni, zgodnie
z jednoznacznie określonym zakresem podmiotowym. Przy tak sformułowanym
zakresie nie ma mowy o oczywistej niedokładności. Różne względy w stosunkach
pomiędzy mocodawcami a ich pełnomocnikiem mogą decydować o tym, że pewne
czynności procesowe są dokonywane w imieniu niektórych tylko mocodawców,
które to powody dla rozstrzygnięcia w tej sprawie są prawnie irrelewantne.
Okoliczności, które spowodowały, że strona postępowania nie dokonała
w terminie ustawowym czynności procesowej, mogłyby ewentualnie stanowić
podstawę wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności (art. 168 § 1
k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).
2. W postępowaniu delibacyjnym, jakim jest postępowanie o stwierdzenie
wykonalności orzeczeń sądów państw obcych w sprawach cywilnych
uregulowanym w części czwartej księdze trzeciej tytule II k.p.c., obowiązuje
zasada lex fori, a zatem sąd stosuje polską procedurę cywilną. Jak zauważa
wnioskodawca, powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w postanowieniu z dnia 9 grudnia 1975 r. I CO 9/75 (OSNCP 1976 nr 10, poz. 219),
jest to postępowanie szczególne, do którego stosownie do art. 13 § 2 k.p.c.
w kwestiach nie unormowanych mają odpowiednie zastosowanie przepisy k.p.c.
o procesie. Zatem, co do zasady, nie można wykluczyć możliwości odpowiedniego
zastosowania przepisów o współuczestnictwie jednolitym, konsekwencją czego
byłoby uznanie skuteczności czynności procesowych współuczestników
działających wobec nie działających (art. 73 § 2 zd. 1 k.p.c.).
Wnioskodawca, wskazując na łączący go z wnioskodawczynią węzeł
małżeński i wspólność majątkową małżeńską, w skład którego miało wejść
odszkodowanie zasądzone orzeczeniem, którego dotyczy wniosek o stwierdzenie
jego wykonalności, upatrywał skuteczności dla swych czynności procesowych,
w tym prawa do skutecznego wniesienia skargi kasacyjnej, w czynności
procesowej wnioskodawczyni polegającej na złożeniu w terminie ustawowym
wniosku o doręczenie odpisu postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 26 stycznia
2012 r. wraz z uzasadnieniem.
Według treści wyroku Sądu Obwodowego Hrabstwa C., I. (USA) z dnia 23
lipca 2009 r., na rzecz wnioskodawczyni została zasądzona od uczestników kwota
5
750 000 USD, a na rzecz wnioskodawcy kwota 250 000 USD tytułem
odszkodowania za udowodnione szkody, a ponadto jako odszkodowanie karne w
wysokości 4 000 000 USD na rzecz obojga wnioskodawców. Jak wynika
z uzasadnienia wniosku o stwierdzenie wykonalności tegoż orzeczenia,
odszkodowania te identyfikowane są z instytucją zadośćuczynienia pieniężnego
i zostały zasądzone za naruszenie dóbr osobistych wnioskodawców.
Dobra osobiste przysługują odrębnie i niepodzielnie każdej osobie
a wobec tego nie może być mowy o wspólności tych praw nawet
w przypadku małżonków, których łączy wspólność. Wspólność ta bowiem
dotyczy wyłącznie sfery majątkowej, a dobra osobiste maja charakter
niemajątkowy. Oznacza to, że w tego typu sprawach nie zachodzi rodzaj
współuczestnictwa materialnego kwalifikowanego jakim jest współuczestnictwo
jednolite zdefiniowane w art. 73 § 2 k.p.c. Zresztą zauważyć trzeba, że kwoty
250 000 USD i 750 000 USD zostały zasądzone na rzecz wnioskodawców
oddzielnie, co przeczy istnieniu solidarności materialnej czynnej. Co prawda
odszkodowanie karne zostało zasądzone na rzecz ich obojga, ale fakt ten nie może
rodzić tego rodzaju współuczestnictwa, gdyż zgodnie z art. 73 § 2 zd. 1 k.p.c.
o współuczestnictwie jednolitym decyduje istota spornego stosunku prawnego
lub przepis ustawy, a nie treść orzeczenia sądowego, którego dotyczy wniosek.
Zatem, gdy istota spornego stosunku, która znalazła odzwierciedlenie
w orzeczeniu, którego dotyczy wniosek o stwierdzenie wykonalności wynika
z ochrony dóbr osobistych czyli sfery niemajątkowej, to nie zachodzi
pomiędzy wnioskodawcami, czy uczestnikami postępowania delibacyjnego
współuczestnictwo jednolite nawet gdyby co do sfery majątkowej łączyła ich
ustawowa wspólność. Poza tym skoro tzw. odszkodowanie karne nie jest znane
prawu polskiemu to trudno uznać, że taki rodzaj współuczestnictwa w tym przypadku
mógłby wynikać z ustawy. Jak wspomniano wyżej, dobra osobiste nie przysługują
wspólnie osobom nawet gdy stanowią małżeństwo. Zadośćuczynienie za
naruszenie dóbr osobistych kompensuje szkodę o charakterze niemajątkowym.
Poza tym z treści wyroku jak i wniosku o stwierdzenie jego wykonalności nie
wynika aby odszkodowanie karne miało doprowadzić do likwidacji szkody
majątkowej i to w ich majątku wspólnym. Przeciwnie wnioskodawcy wskazują,
6
że wysokość odszkodowania karnego nie podlega dowodzeniu co potwierdza tezę,
iż dotyczy szkody niemajątkowej.
W tym stanie rzeczy skoro brak było podstaw do przyjęcia kwalifikowanego
współuczestnictwa materialnego po stronie wnioskodawców to nie miało prawnej
racji bytu odpowiednie zastosowanie do zaistniałej w tej sprawie sytuacji
procesowej, przepisów k.p.c., na które powołuje się wnioskodawca w skardze
kasacyjnej.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.