Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 42/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z powództwa Gminy Miejskiej K.
przeciwko Syndykowi masy upadłości H. P. P. (K) sp. z o.o.
w K.
przy interwencji ubocznej po stronie pozwanej Banku Zachodniego WBK S.A.
w W., T. S. sp. z o.o. w K. oraz A. L. sp. z o.o.
w K.
o rozwiązanie umowy,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 16 listopada 2012 r.,
skargi kasacyjnej interwenienta ubocznego Banku Zachodniego WBK S.A.
w W.
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 października 2011 r.,
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od Banku Zachodniego WBK S.A. w W. na rzecz
Gminy Miejskiej K. kwotę 5400 (pięć tysięcy czterysta)
złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 23 lutego 2011 r. rozwiązał stosunek
użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w K., obejmującej działki o
numerach: 124/2, 125/7, 125/8, dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą
nr […] - istniejący między powódką Gminą Miejską K. a pozwaną H. P. P. (K) Sp. z
o.o. w K. i zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 107.200 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania. Po wydaniu orzeczenia Sąd Okręgowy wyłączył pozew
wzajemny H. P. P. (K) Sp. z o.o. w K. przeciwko Gminie Miejskiej K. o
ukształtowanie stosunku prawnego przez zmianę umowy użytkowania wieczystego
w zakresie ustalenia terminu zabudowy – co do rozpoczęcia na 24 miesiące, co do
zakończenia na 48 miesięcy od prawomocnego zakończenia sprawy, w którym jako
podstawę prawną powództwa wskazano art. 3571
k.c..
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 5 października 2011 r. oddalił apelacje
pozwanej i interwenienta ubocznego po stronie pozwanej - Banku Zachodniego
WBK S.A. w W., zasądził od pozwanej i wskazanego interwenienta ubocznego na
rzecz powódki kwoty po 5400 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego.
Sąd odwoławczy podzielił podstawę faktyczną rozstrzygnięcia Sądu
Okręgowego. Ustalono, że Gmina Miejska K. jest właścicielem niezabudowanej
nieruchomości położonej w K., stanowiącej działki nr 124/2 o powierzchni 93 m2
, nr
125/7 o powierzchni 13.22 m2
, nr 125/8 o powierzchni 59.69 m2
, dla której
prowadzona jest przez Sąd Rejonowy księga wieczysta nr […]. Na podstawie
umowy z dnia 22 grudnia 1998 r. nieruchomość została oddana M. M. w
użytkowanie wieczyste w celu realizacji inwestycji z parkingiem wielopoziomowym
ogólnodostępnym o liczbie miejsc nie mniejszej niż 440, za wyjątkiem
supermarketu, zgodnej z planem zagospodarowania przestrzennego miasta K. W
umowie oznaczono jako terminy rozpoczęcia zabudowy 2 lata, zakończenia 4 lata,
liczone od dnia zawarcia umowy, wskazano że w przypadku użytkowania terenu w
sposób wyraźnie sprzeczny ze sposobem określonym w umowie może ona ulec
rozwiązaniu. M. M. umową z dnia 28 czerwca 1999r. przeniósł prawo użytkowania
wieczystego nieruchomości na rzecz P. G. Sp. z o.o. w W. Uchwałą Zarządu Miasta
K. z dnia 12 września 2002r. przedłużono terminy zabudowy, wskazując termin
rozpoczęcia zabudowy do dnia 31 grudnia 2002 r., a zakończenia do dnia
3
31 grudnia 2004 r. Kolejne przedłużenia terminów zakończenia zabudowy
nieruchomości wskazywały daty 31 grudnia 2005 r. i 30 listopada 2009 r. Prezydent
Miasta K. decyzją z dnia 31 grudnia 2002 r. zatwierdził projekt budowlany i wydał
pozwolenie na budowę dla P. G. sp. z o.o. w W. obejmujące kino wielo-salowe typu
Multiplex z wielokondygnacyjnym parkingiem (o mniejszej liczbie miejsc niż
wskazana w umowie o oddaniu w użytkowanie wieczyste), infrastrukturą
techniczną i komunikacyjną. W dniu 16 października 2006 r. została wydana
decyzja o ustaleniu warunków zabudowy dla przedmiotowego zamierzenia
inwestycyjnego. Umową z dnia 27 marca 2007 r. spółka P. G. sprzedała pozwanej
prawo użytkowania wieczystego nieruchomości oraz wyraziła zgodę na
przeniesienie na jej rzecz pozwolenia na budowę. W dniu 14 lutego 2007 r. spółka
H. zawarła z A. L. umowę, której przedmiotem było wykonanie zamiennego projektu
budowlanego dotyczącego dodatkowego poziomu parkingu wielopoziomowego i
dokumentacji projektowej wykonawczej dla całego obiektu. Prezydent Miasta K.
decyzją z dnia 3 października 2008 r. zatwierdził zamienny projekt budowlany oraz
zmienił wcześniejszą decyzję o pozwoleniu na budowę. Po jej uchyleniu przez
Wojewodę X. na skutek odwołania kolejną decyzją z dnia 30 stycznia 2009 r.
odmówiono zatwierdzenia projektu zamiennego i zmiany pozwolenia na budowę.
Prezydent Miasta K. decyzją z dnia 22 grudnia 2009 r. ustalił dodatkową opłatę
roczną za 2009 r. w kwocie 3.598.350 zł z tytułu niedotrzymania terminu
rozpoczęcia zagospodarowania przedmiotowej nieruchomości. W następstwie
zaskarżenia decyzja została uchylona. Powódka wezwała pozwaną do
dobrowolnego rozwiązania umowy użytkowania wieczystego i wydania
nieruchomości, pozwana nie odniosła się do tej propozycji i w dniu 13 sierpnia
2010 r. zwróciła się z wnioskiem o zmianę terminu zabudowy. Podstawą żądania
rozwiązania użytkowania wieczystego jest niedotrzymanie terminu zabudowy
nieruchomości. Pozwana zarzuciła, że jego przyczyną były nadzwyczajne
i nieprzewidywalne okoliczności, które wystąpiły na rynku finansowym i na rynku
nieruchomości, globalny kryzys gospodarczy występujący w latach 2008-2009,
przeszkody organizacyjno-prawne, przyznając jednocześnie, że w 2008 r.
zaprzestała prowadzenia inwestycji. Zdaniem Sądu pozwana jest profesjonalnym
podmiotem gospodarczym, stąd powinna mieć rozeznanie na rynku nieruchomości
4
i możliwości finansowe, tymczasem praktycznie nie zrobiła nic dla realizacji
obowiązku zabudowy, pomimo uzyskania kredytu w kwocie 16.044.050 zł,
zabezpieczonego hipoteką na przedmiotowej nieruchomości. Co do rynku to
wszystkie podmioty gospodarcze znajdowały się w podobnej sytuacji. Pozwana,
zawierając umowę, miała ponadto pełną świadomość sytuacji faktycznej i prawnej
nieruchomości, w tym odnośnie do różnicy liczby miejsc parkingowych. Wniosek
o wydanie decyzji zamiennej został zgłoszony z opóźnieniem w stosunku do
terminów zabudowy, jak też nie zawierał kompletnej dokumentacji w zakresie
wpływu zabudowy na budynki sąsiednie. Sąd wskazał, że decyzja o wymierzeniu
dodatkowej opłaty rocznej miała być środkiem dyscyplinującym pozwaną, a o tym,
że nie zamierzała ona wykonać zobowiązania co do zabudowy świadczy fakt,
iż podjęła działania zmierzające do sprzedaży prawa użytkowania wieczystego.
W tej sytuacji - zdaniem Sądu drugiej instancji - brak było podstaw do wyznaczania
dodatkowych terminów. Sąd uznał za chybione powoływanie się przez pozwanego
na zarzut nadużycia prawa (art. 5 k.c.), gdyż powódka podejmowała działania
mające umożliwić pozwanej zabudowę. Bariery administracyjno-prawne tego nie
uniemożliwiały, gdyż pozwana mogła rozpocząć inwestycję już na podstawie
zezwolenia, które przejęła. Obciążenie nieruchomości hipotekami w kwocie ponad
20 milionów zł., które wygasną na skutek rozwiązania umowy, nie mogło wpłynąć
na ocenę zgodności żądania z zasadami współżycia społecznego, gdyż pozwana
korzysta z gruntu w sposób sprzeczny z przeznaczeniem, w sposób otwarty
i wprost wskazuje, że nie posiada środków finansowych i nie podejmie się
prowadzenia inwestycji, a wnioski o przedłużenie terminu zgłaszała wyłącznie
w celu odsprzedaży. Ponadto, jako profesjonalista, powinna się liczyć z taką
czynnością właściciela. Sąd Okręgowy wskazał jako podstawę prawną
rozstrzygnięcia art. 240 k.c. oraz art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1998 r.
gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst Dz.U. z 2010 r., Nr 102, poz. 651).
W dniu 11 października 2011 r., tj. po wydaniu orzeczenia przez sąd
odwoławczy, ogłoszono upadłość likwidacyjną pozwanej H. P. P. (K) Sp. z o.o. w K.
W postępowaniu kasacyjnym bierze udział syndyk masy upadłości.
Skargę kasacyjną na powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego złożył interwenient
uboczny po stronie pozwanej Bank Zachodni WBK S.A. w W. (wierzyciel pozwanej)
5
powołując obie podstawy kasacyjne. W ramach podstawy naruszenia prawa
materialnego zarzucił (1) naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię
art. 240 k.c. i przyjęcie, iż przesłanka rozwiązania umowy o oddanie gruntu w
użytkowanie wieczyste przed upływem określonego w niej terminu w postaci
„korzystania z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem” jest
spełniona także wówczas, gdy termin wzniesienia określonych w umowie budynków
nie mógł być dotrzymany z przyczyn niezależnych od użytkownika wieczystego, a
sąd orzekający w przedmiocie rozwiązania umowy nie jest uprawniony ani
obowiązany do badania przyczyn niedotrzymania tego terminu; (2) błędną
wykładnię art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, z późn. zm.) i przyjęcie, iż
przesłanka rozwiązania umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste przed
upływem określonego w niej terminu w postaci „korzystania z nieruchomości w
sposób sprzecznym z ustalonym w umowie” jest spełniona także wówczas, gdy
termin wzniesienia określonych w umowie budynków nie mógł być dotrzymany z
przyczyn niezależnych od użytkownika, a sąd orzekający w przedmiocie
rozwiązania umowy nie jest uprawniony ani obowiązany do badania przyczyn
niedotrzymania tego terminu; (3) niewłaściwe zastosowanie art. 5 k.c. i przyjęcie, iż
nie doszło do nadużycia prawa podmiotowego przez powoda, podczas gdy
wykorzystanie przez Gminę Miejską K. kompetencji wynikających z władztwa
administracyjnego, przysługujących jej organowi wykonawczemu, stanowiło takie
nadużycie, bowiem było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego czynienie
użytku z prawa powoda do żądania rozwiązania umowy o oddanie gruntu w
użytkowanie wieczyste, a w szczególności stanowiło złamanie zasady lojalnego
współdziałania ze względu na dążenie przez samego powoda do zniweczenia
inwestycji, a przynajmniej z uwagi na brak współdziałania z jego strony. W ramach
podstawy dotyczącej przepisów postępowania wskazał na naruszenie (4) art. 217 §
1 i 2 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c. w zw. z art. 382 k.p.c. poprzez zaniechanie
wyjaśnienia okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy
i pominięcie przez Sąd Apelacyjny środków dowodowych zgłoszonych przez stronę
pozwaną, powołanych w szczególności na okoliczność ustalenia przyczyn braku
wzniesienia budynków przewidzianych w umowie o oddanie gruntu w użytkowanie
6
wieczyste, podczas gdy przyczyny te miały kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy, a także poprzez brak oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego,
co w konsekwencji doprowadziło do nie wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy
i tym samym miało istotny wpływ na wynik sprawy; (5) art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.
w zw. z art. 1821
§ 1 k.p.c. polegające na nieuwzględnieniu wniosku skarżącego
o zawieszenie postępowania z urzędu przed wydaniem wyroku przez Sąd
Apelacyjny, pomimo iż rozstrzygnięcie sprawy zależało od wyniku innego
toczącego się postępowania cywilnego, tj. postępowania przed Sądem Rejonowym
w K. z wniosku skarżącego o ogłoszenie upadłości, co na podstawie art. 1821
§ 1
k.p.c. skutkowałby umorzeniem postępowania, co miało istotny wpływ na
rozstrzygnięcie sprawy; (6) art. 218 k.p.c. w zw. z art. 317 § 1 i 2 k.p.c., które w
efekcie doprowadziło do nie rozpoznania istoty sprawy wniesionej w ramach
powództwa wzajemnego – poprzez uznanie przez Sąd Apelacyjny, iż sprawa
zawisła przed Sądem Okręgowym w K. z powództwa wzajemnego nie miała
charakteru prejudycjalnego w stosunku do powództwa głównego, a zatem możliwe
było rozpoznanie powództwa głównego bez wcześniejszego lub jednoczesnego
rozpoznania powództwa wzajemnego, co mogło mieć istotny wpływ na wynik
sprawy; (7) art. 79 k.p.c. oraz art. 214 § 1 k.p.c. w zw. z art. 80 k.p.c. polegające na
nie zawiadomieniu interwenienta ubocznego w sprawie A. L. sp. z o.o. z siedzibą w
K., o terminie rozprawy apelacyjnej w dniu 5 października 2011 r., co uniemożliwiło
mu podejmowanie czynności procesowych dopuszczalnych według stanu sprawy,
do czego uprawniony był na podstawie art. 79 k.p.c., w szczególności – pozbawiło
go możliwości wzięcia czynnego udziału w sprawie i popierania stanowiska
pozwanego oraz drugiego interwenienta ubocznego – Banku Zachodniego WBK
S.A., co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
ewentualnie, jeżeli podstawa naruszenia przepisów postępowania okaże się
nieuzasadniona, uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa
głównego w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego
zwrotu kosztów postępowania.
Powódka Gmina Miejska K. wnosiła o oddalenie skargi i zasądzenie kosztów
zastępstwa procesowego wg norm.
7
Sąd Najwyższy zważył:
1. Naruszenie przepisów prawa procesowego tylko wówczas może stanowić
skuteczną podstawę kasacyjną, gdy wykazany zostanie jego wpływ na
rozstrzygnięcie sprawy. Oznacza to nie tylko, że dane uchybienia bezpośrednio lub
pośrednio miały lub mogły mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy ale i że były one
tego rodzaju lub wystąpiły w takim natężeniu, że ukształtowały lub mogły
ukształtować treść zaskarżonego orzeczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
17 marca 2006 r., I CSK 63/05, nie publ.). Naruszone przepisy muszą mieć ponadto
charakter istotny. Kwalifikacji takiej, jak trafnie wskazał Sąd odwoławczy, nie można
przypisać uchybieniu Sądu Okręgowego polegającemu na okresowym
pozostawieniu bez biegu powództwa wzajemnego o ukształtowanie stosunku
prawnego w oparciu o art.. 3571
k.c.. Jakkolwiek zasadą jest łączne
rozpoznawanie obu powództw, to rozstrzygnięcia nie muszą zapaść jednocześnie,
o czym świadczy m.in. dopuszczalność zarządzania oddzielnych rozpraw
i wydawania wyroków częściowych. W przedmiotowej sprawie, zważywszy na
kilkuletnią bierność pozwanej w zakresie wykonania obowiązku zabudowy
i działania podjęte w celu odsprzedaży prawa, oczywisty był instrumentalny
charakter powództwa wzajemnego zmierzającego do odwleczenia wydania
rozstrzygnięcia. Sądy mogły ponadto w sprawie głównej samodzielnie dokonać
ustaleń niezbędnych dla własnego rozstrzygnięcia w przedmiocie żądania
rozwiązania stosunku prawnego. Podobnie nie mógł się okazać skuteczny zarzut
nie zawieszenia postępowania odwoławczego w związku z równoległym
zgłoszeniem przez pozwaną wniosku o ogłoszenie upadłości. Zawieszenie
postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. ma charakter fakultatywny
i pozostawione jest uznaniu sądu. Wydanie postanowienia o zawieszeniu powinno
nastąpić nie tylko wówczas, gdy przemawiają za tym względy celowości i interes
strony, ale i występuje stosunek prejudycjalności. Oznacza to, że orzeczenie które
ma zapaść w innej sprawie powinno stanowić przesąd dla rozpoznawanej sprawy
a jego treść, pośrednio poprzez powagę rzeczy osądzonej, kształtować treść
rozstrzygnięcia. Sytuacja taka nie zachodziła w przedmiotowym wypadku.
Ewentualne ogłoszenie upadłości pozwanej mogłoby mieć tylko taki wpływ,
że ubezskuteczniłoby roszczenie powódki wobec konieczności umorzenia
8
postępowania (art. 1821
k.p.c.) i powodowałoby wejście prawa użytkowania
wieczystego w skład masy upadłości. Nie jest bowiem dopuszczalne rozwiązanie
użytkowania wieczystego przez właściciela nieruchomości po ogłoszeniu upadłości,
jeżeli użytkowanie wieczyste stanowi składnik masy upadłości (por. uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 6 kwietnia 1995 r., III AZP 5/95, OSNAPiUS 1995, nr 19,
poz. 235, która zachowała aktualność po zmianie stanu prawnego). W sytuacji
gdy niewypłacalność pozwanej, będącej spółką celową powołaną dla realizacji
inwestycji na terenie spornej nieruchomości, i niemożność kontynuowania przez
nią działalności nie budziły wątpliwości wydanie postanowienia w przedmiocie
zawieszenia w istocie godziłoby w interes powódki, jako podmiotu, któremu
przysługuje prawo własności objęte ochroną konstytucyjną. Z tych przyczyn
zarzuty naruszenia art. 218 k.p.c. w zw. z art. 317 § 1 i 2 k.p.c. art. 177 § 1 pkt 1
k.p.c. w zw. z art. 1821
§ 1 k.p.c. nie stanowią usprawiedliwionej podstawy
kasacyjnej. Przymiotu takiego nie ma także odwołanie się do art. 79 k.p.c. oraz art.
214 § 1 k.p.c. w zw. z art. 80 k.p.c., gdyż ewentualne uchybienie polegające na nie
zawiadomieniu innego interwenienta ubocznego, tj. A. L. sp. z o.o. z siedzibą w K.
nie może być zakwalifikowane jako zarzut skutecznie przysługujący osobie trzeciej
wnoszącej skargę kasacyjną. Nie doszło również do pogwałcenia przepisów
postępowania, oznaczonych przez skarżącego jako art. 217 § 1 i 2 k.p.c. oraz art.
227 k.p.c. w zw. z art. 382 k.p.c. Sąd odwoławczy wyjaśnił wszystkie istotne
okoliczności i przeprowadził dowody mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
Okoliczności relewantne dla rozstrzygnięcia, tj. fakt, przyczyny nie wzniesienia
budynków przewidzianych w umowie przez pozwaną, brak możliwości wywiązania
się z umowy w dacie wydawania rozstrzygnięcia i podjęcie działań mających na
celu odsprzedaż prawa użytkowania wieczystego były ponadto w większości
bezsporne między stronami, lub przyznane przez pozwaną. Kwestie ich oceny, co
do której wystąpiły różnice między stronami, i kwalifikacji jako przesłanki
rozwiązania stosunku prawnego objęte są kognicją sądu.
Konsekwentnie, wobec braku uzasadnionych podstaw kasacyjnych
dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, Sąd Najwyższy jest nią
związany.
9
2. Chybiona jest podstawa kasacyjna dotycząca naruszenia prawa
materialnego. Samodzielne powołanie przez skarżącego zarzutów obejmujących
błędną wykładnię art. 240 k.c. i art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami nakazuje w pierwszej kolejności odnieść się do
relacji pomiędzy wskazanymi normami, regulującymi kwestię rozwiązania stosunku
prawnego użytkowania wieczystego. Orzecznictwo sądowe i nauka prawa, mimo
częściowej rozbieżności sformułowań we wskazanych przepisach, jednolicie
przyjmują, że brak podstaw do różnicowania przesłanek rozwiązania (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2010 r., V CSK 168/10, nie publ.).
Zgodnie wskazuje się również, że art. 240 k.c. nie jest źródłem roszczenia, które
wynika z art. 33 ust. 3 u.g.n., a art. 33 ust. 3 u.g.n. nie stanowi przepisu
szczególnego wobec art. 240 k.c.. Wykładnia wskazanych norm dokonana przez
Sąd Apelacyjny, wbrew twierdzeniom skarżącego, odpowiada utrwalonemu
rozumieniu w orzecznictwie pojęcia „przeznaczenia” jako celu jakiemu ma służyć
nieruchomość, „sposobu korzystania” jako konkretnej formy, metody lub trybu
wykorzystania, sposobu, który musi odpowiadać przeznaczeniu nieruchomości
(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., I CSK 133/07, nie publ.,
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2010 r., V CSK 414/09, nie publ., z dnia
19 listopada 2002 r. IV CKN 1476/00, niepubl., wyrok Sądu Najwyższego z dnia
28 stycznia 2011 r., I CSK 132/10, niepubl.). Nie zachodzi także dysharmonia
między wykładnią wskazanych przepisów w zakresie kognicji sądu odnośnie do
przesłanek podmiotowych rozwiązania umowy, dokonaną przez sąd meriti,
a przyjętą w judykaturze. Zwrot „oczywiście” jest jedynie kwantyfikatorem oceny
stanu faktycznego realizacji umowy, podkreślającym brak wątpliwości, pewność
stanu rzeczy, a nie przyczyn i ich związku z podmiotem prawa. Z tych względów
nie można się zgodzić ze stanowiskiem uznającym, że pojęcie ”oczywiste” należy
interpretować także jako „niczym nie usprawiedliwione”, niezawinione (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2003r., III CKN 1409/00, nie publ., wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 8 grudnia 2010r., V CSK 168/10, nie publ.). Podkreślając,
że stosunek prawny użytkowania wieczystego ma charakter prawa celowego
(ius in re aliena), ustanawianego dla realizacji i podporządkowanego oznaczonemu
celowi gospodarczemu, wskazuje się w judykaturze, że jego treść kształtuje
10
umowa. Jako przykłady oczywistej sprzeczności i korzystania niezgodnie
z przeznaczeniem przytoczyć należy orzeczenia odnoszące się do niezachowania
terminu zabudowy poprzez nie wzniesienie budynku o oznaczonym przeznaczeniu
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 r., IV CKN 661/00, nie publ.,
cyt. wyrok Sądu Najwyższego I CSK 132/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia
27 października 2010 r., V CSK 120/10, nie publ., wyrok Sądu Najwyższego z dnia
3 czerwca 2011 r., III CSK 281/10, nie publ.), czynienia przygotowań do sprzedaży
wskazujących na brak zdecydowanej woli realizowania inwestycji na gruncie, oceny
jako niewystarczającego przystąpienia do prac inwestycyjnych po podjęciu przez
właściciela działań zmierzających do rozwiązania użytkowania wieczystego
(por. cyt. wyrok Sądu Najwyższego I CSK 132/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia
24 lipca 2003 r., I CKN 891/00, nie publ.), faktycznego niekorzystania z gruntu
(cyt. wyrok III CSK 281/10), niedokonania rozbiórki budynków wbrew
postanowieniom umowy o ustanowieniu użytkowania wieczystego (por. uchwała (7)
Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 listopada 1998 r., OPS 7/98, ONSA
1999, nr 1, poz. 9), działań użytkownika polegających na zaniedbaniu zabytkowego
obiektu na nieruchomości i wymuszaniu czynności właściciela zmieniających
umowę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 r., III CSK 289/11,
nie publ.). Co do badania przyczyn niewykonania zobowiązania i uzasadnionych
podstaw, jako przesłanek rozwiązania stosunku prawnego użytkowania
wieczystego, w zasadzie zgodnie przyjmuje się, mając na uwadze trwałość prawa
użytkowania wieczystego mimo jego charakteru terminowego, fakultatywność rozwiązania
nawet w sytuacji wystąpienia uzasadniających je przyczyn, wyjątkowość konstrukcji
prawnej rozwiązania umowy w drodze prawnej czynności jednostronnej, że -
stosując wykładnię celowościową - należy je wyjaśnić i ocenić także pod kątem istnienia
okoliczności, za które użytkownik wieczysty nie ponosi odpowiedzialności (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2010 r., V CSK 414/09, OSNC ZD 2011, nr 2, V CSK
163/11).
Orzeczenie Sądu odwoławczego w przedmiotowej sprawie nie uchybia
wskazanym zasadom, gdyż dokonano trafnej wykładni, a w następstwie prawidłowej
subsumcji pod wskazane jako podstawa rozstrzygnięcia przepisy art. 240 k.c. i art. 33
ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.
11
3. Nie znajduje uzasadnienia zarzut skargi kasacyjnej dotyczący niewłaściwego
zastosowania art. 5 k.c. poprzez przyjęcie, iż nie doszło do nadużycia prawa
podmiotowego przez powoda, mimo że wykorzystanie przez Gminę Miejską K.
kompetencji wynikających z władztwa administracyjnego podczas postępowania
dotyczącego pozwolenia na budowę, stanowić miało takie nadużycie.
W odniesieniu do nieruchomości Gmina K. występowała w podwójnej roli właściciela
i organu władzy publicznej, realizując czynności z zakresu dominium i imperium. Sąd
Apelacyjny zasadnie stwierdził, że materiał sprawy nie daje podstaw do przyjęcia
wystąpienia w toku postępowania administracyjnego po stronie samorządu uchybień
skutkujących wydłużeniem postępowania i niemożnością realizacji inwestycji przez
pozwaną. Przeciwnie - potwierdza on jednoznacznie brak przygotowania finansowego,
organizacyjnego i prawnego pozwanej, kilkuletnie zaniechanie prowadzenia prac
zmierzających do wykonania umowy. Nie można nie zauważyć że powódka, także
jako właściciel, zachowywała daleko idącą lojalność i współdziałała z użytkownikami
wieczystymi w realizacji założonego celu. Świadczą o tym w szczególności
czterokrotna zmiana terminu realizacji inwestycji, wystąpienie o rozwiązanie umowy
po upływie ponad dziesięciu lat od jej zawarcia, ponadto w sytuacji, gdy utrzymywał
się stan oczywistego niewykorzystywania jej zgodnie z przeznaczeniem i brak było
szans na wywiązanie się przez pozwaną z przyjętego zobowiązania w przyszłości.
Interes majątkowy wierzycieli pozwanej, na który powołuje się skarżący, w jej
relacji prawnej z powódką pozbawiony jest znaczenia prawnego. Jak trafnie
wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 października 1998 r. (II CKN 928/05,
OSN 1999 nr 4 poz. 75) „przy uwzględnieniu, iż Rzeczypospolita Polska jest
demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości
społecznej (art. 2 Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r.) należy przyjąć, że klauzule
generalne ujęte w art. 5 k.c. wyrażają idee słuszności w prawie i wolności ludzi oraz
odwołują się do powszechnie uznawanych wartości w kulturze naszego
społeczeństwa. Ujmując więc rzecz ogólnie, można przyjąć, że przez zasady
współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego
i uczciwego postępowania. Można więc odwoływać się do takich znanych pojęć,
jak zasady słuszności, zasady uczciwego obrotu, zasady uczciwości czy lojalności"
. Odnosząc wskazaną klauzulę generalną do okoliczności sprawy i wypełniając ją
12
konkretną treścią Sąd Apelacyjny trafnie przyjął brak podstaw do przyjęcia
naruszenia przez powódkę przysługującego jej prawa podmiotowego.
Wobec braku uzasadnionych podstaw kasacyjnych Sąd Najwyższy oddalił
skargę powoda (art. 39814
k.p.c.). O kosztach postępowania kasacyjnego
postanowiono w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy art. 108 § 1
w zw. z art. 98 § 1, art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c..