Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 81/12
POSTANOWIENIE
Dnia 16 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. D.
przeciwko Gminie Miasta K.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 listopada 2012 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 czerwca 2012 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 28 czerwca 2012 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił skargę kasacyjną powódki od wyroku tego Sądu z dnia 24 lutego 2012 r.
Stwierdził, że w skardze kasacyjnej wniesionej przez zawodowego
pełnomocnika powódki z wyboru zawarty był wniosek o zwolnienie od kosztów
sądowych, jednak nie załączono do niego oświadczenia obejmującego
szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania
powódki. W związku z tym Sąd Apelacyjny na podstawie art. 102 ust. 4 ustawy
z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst:
Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594, ze zm. - dalej: „u.k.s.c.”) zwrócił wniosek
o zwolnienie od kosztów zarządzeniem z dnia 5 czerwca 2012 r. i wezwał
pełnomocnika powódki do uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej w terminie
tygodnia pod rygorem odrzucenia skargi, przesyłając mu także odpis zarządzenia
z dnia 5 czerwca 2012 r.
W zakreślonym terminie pełnomocnik powódki nie uiścił opłaty od skargi
kasacyjnej ani nie złożył wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych wraz
z wymaganym oświadczeniem o stanie majątkowym, złożył natomiast pismo
procesowe z dnia 13 czerwca 2012 r., w którym zakwestionował zasadność zwrotu
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych oraz stwierdził, że powódka nie jest
w stanie uiścić żądanej kwoty opłaty od skargi kasacyjnej, o czym świadczy jej
wniosek z dnia 10 maja 2011 r. o zwolnienie od opłat i załączone do niego
oświadczenie o stanie majątkowym, rodzinnym i dochodach, a także postanowienie
Sądu Okręgowego z dnia 27 maja 2011 r. o zwolnieniu jej od kosztów sądowych
i ustanowieniu adwokata z urzędu oraz nieobciążenie kosztami postępowania
apelacyjnego w wyroku z dnia 24 lutego 2012 r.
Sąd Apelacyjny, odrzucając skargę kasacyjną na podstawie art. 3986
§ 2
k.p.c., stwierdził, że oświadczenie majątkowe podpisane osobiście przez stronę
ma walor dowodowy, a oświadczenie takie złożone przez powódkę w Sądzie
Okręgowym datowane jest na 9 maja 2011 r., a więc nie wykazuje jej aktualnego
stanu majątkowego.
3
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik powódki zarzucił
naruszenie art. 102 ust. 2 i 4 u.k.s.c. oraz art. 3986
§ 2 k.p.c. i wniósł także
o rozpoznanie na podstawie art. 380 k.p.c. zarządzenia z dnia 5 czerwca 2012 r.
o zwrocie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, zarzucając mu naruszenie
art. 1301
§ 11
k.p.c. Zarzucił, że we wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych
złożonym w skardze kasacyjnej powódka zawarła uzasadnienie tego wniosku
informujące, że w aktach sprawy znajduje się pełne udokumentowanie jej wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych z dnia 10 maja 2011 r. oraz postanowienie
Sądu pierwszej instancji z dnia 27 maja 2011 r. uwzględniające ten wniosek
i ustanawiające adwokata z urzędu, którego umocowanie wygasło po
uprawomocnieniu się wyroku Sądu drugiej instancji. W skardze kasacyjnej zawarto
również stwierdzenie, że sytuacja majątkowa i życiowa powódki nie uległa zmianie
i nadal nie stać jej na uiszczenie opłaty sądowej. Nie było zatem podstaw, w ocenie
skarżącego, do zwrotu wniosku o zwolnienie od opłaty od skargi kasacyjnej, gdyż
w tych okolicznościach zbędne było składanie nowego oświadczenia o stanie
majątkowym, rodzinnym i dochodach, które ma jedynie ułatwić sądowi sprawne
i kompetentne rozstrzygniecie wniosku o zwolnienie od kosztów, co było możliwe
w oparciu o znajdujące się w aktach dokumenty.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 102 ust. 1 i 2 u.k.s.c., zwolnienia od kosztów sądowych może
domagać się osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie
jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie
i rodziny. Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być dołączone
oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku,
dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów
sporządzone według ustalonego wzoru. Jeżeli oświadczenie takie nie zostało
złożone albo nie zawiera wszystkich wymaganych danych, stosuje się art. 130
k.p.c., jednakże, zgodnie z art. 102 ust. 4 u.k.s.c., trybu tego nie stosuje się, jeżeli
wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych bez wymaganego oświadczenia
złożyła strona reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego.
Wówczas przewodniczący zwraca wniosek o zwolnienie od kosztów bez wzywania
o uzupełnienie tego braku formalnego wniosku.
4
Złożenie przez stronę określonego w powyższym przepisie oświadczenia jest
więc zarówno wymaganiem formalnym wniosku o zwolnienie od kosztów jak
i konieczną przesłanką jego uwzględnienia. Jest też wskazanym przez
ustawodawcę środkiem dowodowym, za pomocą którego strona ma wykazać
zasadność wniosku o zwolnienie od kosztów. Zgodnie z art. 102 ust. 2, musi to być
oświadczenie złożone osobiście przez stronę ubiegającą się o zwolnienie od
kosztów, a nie przez jej pełnomocnika procesowego w jej imieniu. Złożenie
oświadczenia „według określonego wzorca” nie oznacza konieczności
sporządzenia pisma procesowego na urzędowym formularzu, dlatego do
oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach nie ma zastosowania art.
1301
k.p.c. Oświadczenie to powinno zawierać wszystkie dane wymagane według
art. 102 ust. 2 oraz informacje określone w rozporządzeniu Ministra
Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie określenia wzoru
oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby
fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu
cywilnym (Dz. U. Nr 27, poz. 200), jednak nie musi być złożone na urzędowym
druku oświadczenia, którego wzór stanowi załącznik do tego rozporządzenia
(porównaj między innymi postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia
2007 r. I PZ 30/06, OSNP 2008/5-6/73).
W rozpoznawanej sprawie obowiązkiem pełnomocnika powódki było zatem
załączenie do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, zawartego w skardze
kasacyjnej, oświadczenia złożonego osobiście przez powódkę o jej stanie
rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenia tego nie
mogło zastąpić zawarte we wniosku pełnomocnika odwołanie się do dowodów
obrazujących stan rodzinny i majątkowy powódki wynikający ze złożonego
oświadczenia z dnia 10 maja 2011 r. i jego stwierdzenie, że stan ten nie uległ
zmianie. Oświadczenie to bowiem obrazowało sytuację sprzed ponad roku, a więc
nie było dowodem wykazującym, że również obecnie powódka nie jest w stanie
uiścić kosztów sądowych, zaś stwierdzenie pełnomocnika, że stan ten nie zmienił
się nie mogło być uznane za wystarczające i miarodajne w świetle przyjętego przez
ustawodawcę wymogu osobistego złożenia przez stronę określonego oświadczenia
5
(porównaj też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2006 r. V CZ
65/06, niepubl.).
Wobec niezałączenia przez zawodowego pełnomocnika powódki do wniosku
o zwolnienie od opłaty od skargi kasacyjnej wymaganego oświadczenia o stanie
rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania powódki, obowiązkiem
przewodniczącego, wynikającym z art. 102 ust. 4 u.k.s.c., było zwrócenie wniosku
bez wzywania o uzupełnienie tego braku formalnego. Zarządzenie z dnia 5 czerwca
2012 r. jest zatem prawidłowe.
Zarządzenie to, jako niezaskarżalne, stało się prawomocne z chwilą
wydania, a zatem prawidłowo przewodniczący, doręczając pełnomocnikowi
powódki jego odpis, wezwał go do uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej
w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia skargi. W zakreślonym terminie
pełnomocnik nie złożył ponownego wniosku o zwolnienie od tej opłaty wraz
z oświadczeniem, o którym mowa w art. 102 ust. 2 u.k.s.c., co przerwałoby bieg
terminu do uiszczenia opłaty kasacyjnej, ani nie uiścił tej opłaty. Prawidłowo zatem
Sąd Apelacyjny odrzucił skargę kasacyjną na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
Biorąc wszystko to pod uwagę Sąd Najwyższy oddalił zażalenie jako
nieuzasadnione (art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).