Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 151/11
POSTANOWIENIE
Dnia 15 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa J. B.
przeciwko V.
o ochronę własności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 listopada 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie o kosztach zawarte w punkcie 3
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 lipca 2011 r.,
1. zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób,
że zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę
5400 zł (słownie: pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem
kosztów postępowania apelacyjnego;
2. zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 600 zł
(słownie: sześćset złotych) tytułem kosztów postępowania
zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Sąd drugiej instancji zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego tylko
w części orzekającej o kosztach procesu w ten sposób, że nie obciążył powoda
kosztami procesu, oddalając jego apelację w pozostałej części. W pkt 3 sentencji
Sąd Apelacyjny nie obciążył powoda kosztami postępowania apelacyjnego.
W uzasadnieniu rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd
drugiej instancji stwierdził, że określone poglądy prawne, które legły u podstaw
orzeczenia oddalającego powództwo i zapewnienie merytorycznej kontroli orzeczeń
pierwszoinstancyjnych przekładać się musiały jednocześnie na zastosowanie
art. 102 k.p.c., również w odniesieniu do kosztów postępowania apelacyjnego.
Strona pozwana zaskarżyła zażaleniem wyłącznie orzeczenie o kosztach
postępowania apelacyjnego, zawarte w pkt 3 sentencji wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 lipca 2011 r.
Żaląca zarzuciła błędne zastosowanie art. 102 k.p.c. pomimo braku podstaw
do przyjęcia wypadku szczególnie uzasadnionego i wniosła o zmianę zaskarżonego
postanowienia przez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów
postępowania odwoławczego w kwocie 5400 zł.
W uzasadnieniu zażalenia strona skarżąca wywodzi, że podtrzymanie
przez powoda w postępowaniu odwoławczym własnej interpretacji przepisów,
pomimo występującej różnicy poglądów interpretacyjnych, stanowiło ryzyko
przegrania procesu w postępowaniu drugoinstancyjnym i w konsekwencji
uzasadniało zastosowanie art. 98 k.p.c., a nie art. 102 k.p.c.
Powód w odpowiedzi na zażalenie pozwanej wniósł o oddalenie zażalenia
i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego, wobec niejednoznaczności
charakteru sprawy w przedmiocie dopuszczalności zasiedzenia służebności
przesyłu i stopnia jej skomplikowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.
3
Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania
„wypadków szczególnie uzasadnionych", co należy podkreślić, pozostawia co
prawda sądowi swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak
i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej
kosztami procesu (por. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07,
niepubl, postanowienia 11 lutego 2010 r., sygn. akt I CZ 111/09, niepubl.).
Ze względu jednak na fakt, że przepis art. 102 k.p.c. jest przepisem
szczególnym w stosunku do art. 98 § 1 k.p.c. w orzecznictwie Sądu Najwyższego
przyjmuje się, iż obowiązkiem sądu drugiej instancji jest wskazanie w uzasadnieniu
rozstrzygnięcia, w przedmiocie nieobciążenia strony kosztami procesu, okoliczności
mających w jego ocenie stanowić „wypadek szczególnie uzasadniony"
w rozumieniu art. 102 k.p.c. (por. postanowienie SN z dnia 10 grudnia 2009 r.,
III CZ 47/09, niepubl.). Brak bowiem przywołania w uzasadnieniu orzeczenia
okoliczności stanowiących, w ocenie Sądu drugiej instancji, podstawę do
nieobciążania strony kosztami postępowania (art. 102 k.p.c.) uniemożliwia Sądowi
Najwyższemu dokonanie kontroli takiego postanowienia w oparciu o przepis art.
3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., a tym samym stanowi naruszenie dyspozycji art. 328 § 2 k.p.c.
w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. (postanowienie SN z dnia 10 maja 2012 r., IV CZ 160/11,
niepubl.).
Tymczasem Sąd drugiej instancji stwierdził jedynie, że o zastosowaniu art.
102 k.p.c. także w odniesieniu do kosztów postępowania apelacyjnego, przesądzać
miały określone poglądy prawne, które legły u podstaw orzeczenia
pierwszoinstancyjnego oddalającego powództwo.
Takiego stanowiska Sądu odwoławczego nie można podzielić, ponieważ
o stanowisku powoda i jego poglądach prawnych w przedmiocie dopuszczalności
zasiedzenia służebności przesyłu rozstrzygnął już w określony sposób Sąd
pierwszej instancji, a interpretację tę podtrzymał następnie Sąd drugiej instancji.
O ile więc orzeczenie o nieobciążaniu powoda kosztami procesu za postępowanie
pierwszoinstancyjne uznane zostało zarówno przez Sąd odwoławczy jak i stronę
pozwaną za uzasadnione i niezaskarżone przez nią zażaleniem, o tyle rację ma
strona żaląca, ze ponowne, stanowcze dalsze podtrzymywanie przez powoda
własnej interpretacji przepisów (niezaakcentowanej już wcześniej przez Sąd
4
pierwszej instancji) nie może stanowić wypadku szczególnie uzasadnionego
i powinno być objęte już ryzykiem powoda przegrania procesu w postępowaniu
odwoławczym.
W konsekwencji w takiej sytuacji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
odwoławczego powinno już nastąpić z zastosowaniem zasady wynikającej z art. 98
§ 1 k.p.c., a nie z zastosowaniem przepisu szczególnego art. 102 k.p.c., ponieważ
dokonywanie weryfikacji przez stronę procesu własnych poglądów prawnych nie
może odbywać się w sposób nieograniczony na ryzyko i koszt strony przeciwnej,
bo aż do wyczerpania toku instancji.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39816
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., a o kosztach postępowania zażaleniowego
przed Sądem Najwyższym na podstawie art. 98 § 1 i art. 99 k.p.c. oraz na
podstawie § 6 pkt 4 i § 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. (Dz. U. 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.).
jw
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13