Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 516/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa T. M. i I. M.
przeciwko Bankowi Spółdzielczemu w L.
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 listopada 2012 r.,
skargi kasacyjnej powodów
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 czerwca 2011 r.,
1. oddala skargę kasacyjną
2. zasądza od powodów na rzecz strony pozwanej kwotę 1800 zł
(tysiąc osiemset) tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 18 marca 2011 r. Sąd Okręgowy w L. oddalił powództwo T.
M. i I. M. przeciwko Bankowi Spółdzielczemu w L. o pozbawienie wykonalności
tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego
w klauzulę wykonalności, ponad kwotę 10 000 zł.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji powodów od tego orzeczenia -
wyrokiem z dnia 3 czerwca 2011 r. - oddalił ją jako bezzasadną. Rozstrzygnięcie to
zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.
Strona pozwana w dniu 14 stycznia 1999 r. wystawiła bankowy tytuł
egzekucyjny (dalej: BTE) przeciwko dłużnikom – T. i I. M., w którym jako kwotę
zobowiązania wskazano 195 161,95 zł. Składał się na nią niespłacony kredyt wraz
z odsetkami. Postanowieniem z dnia 18 lutego 1999 r. Sąd Rejonowy w G. nadał
temu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności. W dniu 13 maja 1999 r.
strona pozwana złożyła na podstawie tego tytułu wykonawczego wniosek o
wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikom, z należących do
nich ruchomości. W odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia opłaty w postępowaniu
egzekucyjnym, pełnomocnik zarządu Banku (pismem z dnia 5 czerwca 1999 r.)
poinformował komornika o ograniczeniu postępowania egzekucyjnego do kwoty
10 000 zł i od tej kwoty uiszczono opłatę. Pismo z dnia 5 czerwca 1999 r. zostało
podpisane przez osobę nieupoważnioną do reprezentacji Banku. W dniu 14 marca
2000 r. Bank złożył wniosek o wszczęcie egzekucji także z nieruchomości
należącej do dłużników, z którego wynikało żądanie wyegzekwowania należności
wskazanej w BTE. W ramach egzekucji z nieruchomości w marcu 2009 r.
sporządzono operat szacunkowy nieruchomości powodów. Z kolei pismem z dnia
27 września 2010 r. wierzyciel wniósł o rozszerzenie egzekucji do kwoty
190 288,56 zł. W toku postępowania egzekucyjnego dłużnicy wnosili liczne skargi
na czynności komornika oraz składali wnioski o wstrzymanie tego postępowania.
W oparciu o te ustalenia Sąd Apelacyjny uznał, że nastąpiła przerwa biegu
przedawnienia roszczenia, stosownie do treści art. 124 § 1 i 2 k.c. Podniósł także,
że w postępowaniu egzekucyjnym brak było podstaw do zastosowania art. 823
k.p.c., albowiem wbrew ocenie powodów, wierzyciel wykazywał aktywność w jego
3
toku, w tym w marcu 2000 r. złożył wniosek o przeprowadzenie egzekucji
z nieruchomości, co nakazywało przyjąć, że nie nastąpiło umorzenie
postępowania egzekucyjnego z mocy prawa. Sąd uznał zatem, że nie ma podstaw
do uwzględnienia powództwa na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.
Wyrok Sądu Apelacyjnego powodowie zaskarżyli skargą kasacyjną,
wnosząc o jego uchylenie oraz uchylenie poprzedzającego go wyroku Sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
pierwszej instancji, ewentualnie o uchylenie tych wyroków i orzeczenie co do istoty
sprawy przez pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. Skarga została
oparta na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. W ramach podstawy
naruszenia prawa materialnego skarżący zarzucili obrazę art. 117 k.c., art. 125 § 1
w zw. z art. 118 k.c., art. 123 § 1 w zw. z art. 124 § 2 k.c. w zw. z art. 823 w zw.
z art. 924 k.p.c., art. 124 § 2 k.c. z w zw. z art. 823 k.p.c., art. 103 i 97 k.c., art. 65
w zw. z art. 103 § 1 k.c. oraz art. 5 i art. 355 k.c., a w ramach podstawy naruszenia
przepisów postępowania zarzucili naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., art. 840 § 1 pkt 2
k.p.c. oraz art. 823 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. naruszenie przepisów postępowania
może być podstawą skargi kasacyjnej jedynie wówczas, gdy uchybienie to mogło
mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Rzeczą skarżącego jest zatem przytoczenie
odpowiedniej argumentacji wskazującej, że zarzucone uchybienia miały istotne
znaczenie dla sposobu rozstrzygnięcia sprawy.
Podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być przy tym zarzuty dotyczące
ustalenia faktów lub oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.), a Sąd Najwyższy
związany jest ustaleniami faktycznymi dokonanymi w toku rozpoznania sprawy
przez sąd powszechny. Z tego też względu zarzut naruszenia art. 233 k.p.c.,
w którym skarżący kwestionował sposób oceny dowodów, nie mógł stanowić
podstawy uwzględnienia skargi kasacyjnej.
Zarzut naruszenia art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie
został przez skarżącego nieprawidłowo sformułowany. Artykuł 840 k.p.c., pomimo
że znajduje się w ustawie procesowej, jest przepisem prawa materialnego. Z tego
4
też względu skarżący powinien podnieść jego naruszenie w ramach drugiej
podstawy kasacyjnej. Nie mniej jednak należy wskazać, że skoro Sąd przyjął, iż do
przedawnienia nie doszło, bez skutecznego podważenia tej oceny nie mógł być
uznany za uzasadniony zarzut naruszenia art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez jego
niezastosowanie.
Nieuzasadniony był także zarzut naruszenia art. 823 k.p.c. Umorzenie
postępowania egzekucyjnego, o którym mowa w tym przepisie, następuje z mocy
prawa. Postanowienie o umorzeniu postępowania wydane na podstawie art. 823
k.p.c. stwierdza jedynie fakt umorzenia z mocy prawa i nie jest ono niezbędne,
aby skutek ten nastąpił. W tym zakresie twierdzenia skarżącego są słuszne.
Akcentowanie przez Sąd Apelacyjny, że postanowienie o umorzeniu postępowania
nie zostało wydane nie było zatem uzasadnione. Sąd Apelacyjny przyjął natomiast
zasadnie, że nieuiszczenie przez wierzyciela na żądanie komornika całej opłaty
egzekucyjnej nie stanowiło wystarczającej podstawy do stwierdzenia jego
bezczynności i uznania, że doszło do umorzenia postępowania na podstawie art.
823 k.p.c., skoro wniosek egzekucyjny w części nieopłaconej nie został zwrócony
przez komornika. Sąd Apelacyjny ustalił także, że postępowanie egzekucyjne
toczyło się co do całej należności objętej tytułem egzekucyjnym i nie zostało
zakończone mimo rozszerzenia przez wierzyciela sposobu prowadzenie egzekucji.
Ustalenie to jest wiążące w postępowaniu kasacyjnym, co ma istotne znaczenie
przy ocenie zarzutów naruszenia prawa materialnego. W pierwszej kolejności
należy odnieść się do zarzutu naruszenia art. 123 § 1 k.c. w zw. z art. 124 § 2 k.c.
poprzez ich niewłaściwe zastosowanie. Skarżący twierdzili, że wierzyciel przerwał
biegu przedawnienia jedynie co do części roszczenia (co do kwoty 10 000 zł). Bieg
przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym
organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń
danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio
w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia
roszczenia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Nie ulega wątpliwości, że czynnością taką jest
złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, co miało miejsce
w niniejszej sprawie. Jak wynika z ustaleń faktycznych, w pierwotnym wniosku
wierzyciel żądał wyegzekwowania całej należności, to jest kwoty 195 161,95 zł.
5
Wniosek ten (z dnia 13 maja 1999 r.) został złożony prawidłowo (przez osoby
uprawnione do reprezentacji Banku), był zatem skuteczny, a komornik podjął
stosowne czynności mające na celu nadanie sprawie dalszego biegu. Ograniczenie
postępowania egzekucyjnego do kwoty 10 000 zł, na które powołuje się skarżący,
było jak ustalił Sąd nieskuteczne, z uwagi na fakt, że pismo zawierające
to oświadczenie zostało podpisane przez osobę nieuprawnioną do reprezentacji
Banku. Nie mogło one zatem zostać uznane za oświadczenie złożone przez
wierzyciela. Postępowanie egzekucyjne nie zostało w części umorzone na skutek
ograniczenia zakresu egzekucji. Sąd Apelacyjny prawidłowo przyjął więc, że na
skutek wszczęcia egzekucji nastąpiła przerwa w biegu przedawnienia całego
roszczenia objętego BTE.
Uwzględniając powyższe należało przyjąć, że ocena części zarzutów
naruszenia prawa materialnego stała się bezprzedmiotowa. Skoro bowiem
wierzyciel skutecznie przerwał bieg przedawnienia wobec całego egzekwowanego
roszczenia, niecelowe stało się rozważanie, jaki termin przedawnienia powinien
mieć w sprawie zastosowanie. Kwestia ta pozostaje bez znaczenia
dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Bieg terminu przedawnienia, skutecznie
przerwany, nie zaczął bowiem biec na nowo, gdyż postępowanie egzekucyjne
nie zostało zakończone.
Zarzuty naruszenia art. 103 i 97 k.c. oraz art. 65 w zw. z art. 103 § 1 k.c.
przez ich niewłaściwe zastosowanie, były zaś nietrafne. Sąd Apelacyjny ocenił
prawidłowo, że art. 103 § 1 k.c. i art. 97 k.c., których naruszenie zarzucili skarżący,
nie miały zastosowania w rozpoznawanej sprawie. Nie wymagała też wykładni,
przy zastosowaniu reguł wynikających z art. 65 § 1 k.c., treść pisma z dnia
5 czerwca 1999 r., zawierającego niewątpliwie ograniczenie przedmiotu egzekucji
do kwoty 10 000 zł. Nie budziło to także wątpliwości Sądu Apelacyjnego, który
uznał jedynie, że pismo to nie wywarło skutków z uwagi na złożenie go przez
osobę nieupoważnioną do reprezentacji banku w postępowaniu egzekucyjnym.
Istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy nie miało z kolei rozważenie
zakresu staranności wymaganej od banku jako wierzyciela, na gruncie regulacji
zawartej w art. 5 k.c. i art. 355 k.c. Przy uwzględnieniu przedmiotu sporu okresy
6
bezczynności wierzyciela w prowadzeniu egzekucji podlegały ocenie jedynie
z punktu widzenia istnienia przesłanek umorzenia postępowania egzekucyjnego
z mocy prawa, określonych w art. 823 k.p.c. Zarzuty naruszenia art. 5 k.c. i art.
355 k.c. w wyniku ich niewłaściwego zastosowania były zatem nieuzasadnione.
Z tych względów skarga kasacyjna była pozbawiona uzasadnionych
podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
es