Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 290/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący)
SSN Dariusz Świecki
SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kowal
po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2012 r. w Izbie Karnej
na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 kpk)
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
na korzyść skazanego M. S.,
od prawomocnego wyroku łącznego Sądu Rejonowego
z dnia 19 lipca 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę temu sądowi do
ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy, wyrokiem łącznym z dnia 19 lipca 2010 r., II K 537/09 po
rozpoznaniu sprawy M. S., skazanego następującymi prawomocnymi wyrokami:
1) Sądu Rejonowego z dnia 12 października 2001 r., II K 533/00, za
ciąg przestępstw z art. 27a ust. I pkt 1 ustawy o rybactwie śródlądowym w zw. z
art. 91 § 1 k.k., popełnionych jesienią 1997 r., i dwukrotnie w maju 1998 r., na
karę 50 stawek dziennych grzywny po 10 złotych; z art. 278 § 1 k.k. i art. 27a ust.
1 ustawy o rybactwie śródlądowym w zw. z art. 11 § 2 k.k., popełnionych w
marcu 1999 r., kwietniu 1999 r. oraz jesienią 1998 r., na karę 50 stawek
2
dziennych grzywny po 10 złotych oraz karę łączną 70 stawek dziennych grzywny
po 10 złotych,
2) Sądu Rejonowego z dnia 3 czerwca 2002 r. w sprawie II K 1726/01 za
czyn z art. 244 pkt 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony, popełniony w dniu
19 października 2001 r., na karę 40 stawek dziennych grzywny po 10 złotych,
3) Sądu Rejonowego z dnia 7 sierpnia 2002 r. w sprawie VI K
101/02 za czyn z art. 178a § 1 k.k., popełniony w dniu 8 marca 2002 r., na karę
12 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej,
kontrolowanej pracy na cel społeczny w wymiarze 40 godzin w stosunku
miesięcznym,
4) Sądu Rejonowego z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie II K 381/02
za ciąg przestępstw z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., popełniony w
dniach 14/15 września 2001 r., 31 września/1 października 2001 r. i 3
października 2001 r., na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, prawomocnym postanowieniem
Sądu Rejonowego z dnia 18 listopada 2005 r. w sprawie II K 381/02, 2 II Ko
1448/05 zarządzono wykonanie w/w kary,
5) Sądu Rejonowego z dnia 24 września 2008 r. w sprawie II K 519/08
za ciąg przestępstw z art. 286 § I k.k. w zw. ż art. 64 § 1 k.k. i art. 91 § 1 k.k. i art.
11 § 2 k.k., popełniony w dniach 9 sierpnia 2007 r. i 13 sierpnia 2007 r., na karę 2
lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat
próby, prawomocnym postanowieniem z dnia 2 listopada 2009 r. w sprawie II K
519/08, 2 II Ko 635/09 zarządzono wykonanie w/w kary,
6) Sądu Rejonowego z dnia 29 września 2008 r. w sprawie II K 600/08,
za ciąg przestępstw z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k., popełniony w dniach 6 sierpnia 2007 r. i 7 sierpnia 2007 r., na
karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 5 lat próby, prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 2
listopada 2009 r. w sprawie II K 600/08, 2 II Ko 634/09 zarządzono wykonanie w/w
kary,
7) Sądu Rejonowego z dnia 10 września 2009 r. w sprawie II K 545/09 za czyn
z art. 275 § 1 k.k., popełniony w dniu 22 września 2007 r. na karę 10 miesięcy
pozbawienia wolności, za czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 276 k.k., popełniony w
dniu 27 września 2007 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, za czyn z art.
3
245 k.k., popełniony w dniu 22 września 2007 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności oraz karę łączną 5 lat pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby,
na podstawie art. 569 § 1 k.p.k. i art. 85 k.k. w zw. z art. 86 § 1 k.k. i w zw. z art. 89
§ la k.k. połączył skazanemu M. S. kary pozbawienia wolności, orzeczone
wyrokami opisanymi w sprawach: II K 519/08, II K 600/08 oraz II K 545/09
wymierzając karę łączną 5 (pięciu) lat pozbawienia wolności oraz na podstawie art.
569 § 1 k.p.k. i art. 85 k.k. w zw. z art. 86 § 1 k.k. i w zw. z art. 87 k.k. połączył
skazanemu kary: pozbawienia wolności i ograniczenia wolności, orzeczone
wyrokami w sprawach: VI K 101/02 i II K 381/02 i wymierzył mu karę łączną 2
(dwóch) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności.
W dniu 31 lipca 2012r. Prokurator Generalny wniósł na podstawie art. 521 §
1 k.p.k. kasację od tego wyroku łącznego w całości na korzyść skazanego
zarzucając:
I. rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie
przepisu prawa materialnego – art. 4 § 1 k.k. poprzez jego błędne zastosowanie, co
doprowadziło do orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze 5 lat na
podstawie ustawy nowej tj. art. 89 § 1a k.k. w sytuacji, gdy ustawa obowiązująca w
czasie popełniania przez skazanego przestępstw, za które został skazany i kary za
nie wymierzone uległy połączeniu, tj. art. 89 § 1 k.k. w brzmieniu sprzed dnia 8
czerwca 2010 r., zdaniem autora kasacji była względniejsza dla sprawcy, gdyż nie
przewidywała możliwości wymierzenia kary łącznej pozbawienia wolności bez
warunkowego zawieszenia jej wykonania w przypadku, gdy kary jednostkowe
podlegające łączeniu orzeczone zostały z warunkowym zawieszeniem ich
wykonania,
II. rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie
przepisu prawa materialnego – art. 85 k.k. przez jego błędne zastosowanie
polegające na przyjęciu niewłaściwej chronologicznej konfiguracji zbiegających się
przestępstw, co doprowadzić miało, zdaniem autora kasacji, do nieprawidłowego
połączenia kar orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego w sprawach VI K 101/02 i
II K 381/02, w sytuacji, gdy zgodnie z regułami wyrażonymi w art. 85 k.k., biorąc
pod uwagę chronologię wyroków i poszczególnych przestępstw, kwestionowane
połączenie było niedopuszczalne.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
4
Kasacja jest zasadna w stopniu oczywistym, co uzasadnia jej rozpoznanie
na posiedzeniu w trybie przewidzianym art. 535 § 5 k.p.k.
Zarzut rażącego naruszenia art. 4 § 1 k.k., art. 89 § 1a k.k. oraz art. 89 § 1
k.k. w brzmieniu sprzed 8 czerwca 2012 r. podniesiony w kasacji jest słuszny.
Przed wejściem w życie nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 5 listopada
2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego,
ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy i innych
ustaw (Dz. U. Nr 206, poz. 1589), Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że
wymierzenie kary łącznej pozbawienia wolności bez jej warunkowego zawieszenia
w sytuacji, gdy łączeniu podlegać miałyby kary jednostkowe pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jest niedopuszczalne (por. m.in. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 27 marca 2001 r., I KZP 2/01, OSNW 2001, z. 5 - 6, poz. 41
oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 listopada 2011 r., III KK 297/11, LEX nr
1055031, z dnia 19 października 2006 r., V KK 191/06, OSNwSK 2006 poz. 1989,
z dnia 14 marca 2007 r., II KK 6/07, OSNwSK 2007 poz. 609, z dnia 24 kwietnia
2007 r., IV KK 155/07, OSNwSK 2007 poz. 936, z dnia 12 czerwca 2007 r., V KK
132/07, OSNwSK 2007 poz. 1261, z dnia 9 czerwca 2008 r., III KK 124/08,
OSNwSK 2008 poz. 1227). Taka wykładnia przepisu art. 89 § 1 k.k. w
orzecznictwie Sądu Najwyższego była jednolita i konsekwentna podczas całego
okresu obowiązywania wskazanego przepisu.
Wprowadzona ustawą z dnia z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz.
1589) zmiana normatywna dodająca §1a do art. 89 k.k., która weszła w życie w
dniu 8 czerwca 2010 r., spowodowała, iż od tego momentu na mocy wyraźnej
decyzji ustawodawcy stało się możliwe wymierzenie kary łącznej pozbawienia
wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania w sytuacji, gdy łączeniu
podlegałyby kary jednostkowe pozbawienia wolności orzeczone z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania.
Sąd Najwyższy rozpoznając sprawy związane z problematyką łączenia kar w
przypadku przestępstw popełnionych przed i po przedmiotowej nowelizacji, w
szeregu judykatów wypowiedział się, że normy wynikające z art. 89 § 1 i 1a k.k.
mają także charakter materialnoprawny, wobec czego należy do niech odnosić
reguły intertemporalne zawarte w art. 4 § 1 k.k. (por. m.in. wyroki: z dnia 12
października 2011 r., V KK 275/11, LEX nr 1044078, z dnia 8 listopada 2011 r., IV
5
KK 171/11, LEX nr 1044052, z dnia 8 lutego 2012 r., IV KK 238/11, LEX nr
1163357).
Dla porządku podkreślić należy, że zdaniem Sądu Najwyższego
orzekającego w niniejszym składzie, treść art. 89 § 1 k.k. sprzed nowelizacji i jej
konsekwencje na płaszczyźnie wymiaru kary łącznej, jakie zostały zidentyfikowane
w judykaturze, muszą być brane pod uwagę w procesie oceny brzmienia ustawy na
potrzeby rozstrzygnięcia, czy jest ona względniejsza dla sprawcy. Trybunał
Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, iż dla potrzeby odczytania aktualnego
brzmienia przepisu należy sięgnąć po utrwalony, jednolity, jednoznaczny,
powszechny oraz autorytatywny sposób jego rozumienia wyrażony w judykaturze
Sądu Najwyższego, bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wtedy uznać
można, że w praktyce swego stosowania ów przepis nabrał takiej właśnie treści
(por. m.in. wyrok z dnia 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29,
postanowienie z dnia 4 grudnia 2000 r., SK 10/99, OTK ZU nr 8/2000, poz. 300,
wyrok z dnia 3 października 2000 r., K 33/99, OTK ZU nr 6/2000, poz. 188, wyrok z
dnia 2 czerwca 2009 r., SK 31/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 83, wyrok z 24
czerwca 2008 r., sygn. SK 16/06, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 85, postanowienie z 21
września 2005 r., sygn. SK 32/04, OTK ZU nr 8/A/2005, poz. 95). Stosując więc
reguły intertemporalne zawarte w Kodeksie karnym, w szczególności zaś art. 4 § 1
k.k., przy dekodowaniu treści normy wynikającej z przepisów ustawy poprzednio
obowiązującej należy uwzględniać to rozumienie owych przepisów, jakie
przyjmowano powszechnie w orzecznictwie w czasie występowania okoliczności
faktycznych będących przedmiotem oceny prawnej. W sprawie będącej
przedmiotem niniejszego rozstrzygnięcia chodziło o rozumienie znaczenia
normatywnego art. 89 § 1 k.k. w czasie popełnienia przestępstw, których dotyczyły
prawomocne wyroki objęte następnie zaskarżonym wyrokiem łącznym Sądu
Rejonowego w Żarach.
Biorąc pod uwagę realia sprawy II K 537/09, wskazać należy, że wszystkie
ujawnione przestępstwa popełnione przez skazanego M. S., a brane pod uwagę
przez sąd a quo w perspektywie wydania wyroku łącznego zostały popełnione
przed dniem 8 czerwca 2010 r. Porównując rozumienie art. 89 § 1 k.k. w brzmieniu
sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz.
1589) oraz treść art. 89 § 1a k.k. obowiązującego w dniu wyrokowania przez sąd a
quo (19 lipca 2010 r.), skonstatować należy, że istotnie ustawą względniejszą dla
6
skazanego jest Kodeks karny w brzmieniu sprzed wskazanej wyżej nowelizacji.
Poprawne zastosowanie normy art. 4 § 1 k.k. powinno zatem prowadzić do
orzekania w przedmiocie wydania wyroku łącznego przez Sąd Rejonowy w oparciu
o art. 89 § 1 k.k. w jego pierwotnym brzemieniu, który to przepis w jednolitej
interpretacji Sądu Najwyższego wykluczał możliwość orzeczenia kary łącznej
pozbawienia wolności bez jej warunkowego zawieszenia w sytuacji, gdy łączeniu
podlegałyby kary jednostkowe pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem
jej wykonania i bez stosowania tego środka probacyjnego.
Odnosząc się do zarzutu rażącego naruszenia art. 85 k.k. przez pkt I wyroku
Sądu Rejonowego, także ten zarzut należy uznać za zasadny w stopniu
oczywistym.
Analiza sekwencji czasowej wydawania kolejnych wyroków skazujących w
stosunku do M. S. oraz dat popełnionych przestępstw, do których wyroki te się
odnoszą, w sposób jednoznaczny wskazuje, że pierwszym chronologicznie
wyrokiem, w rozumieniu art. 85 k.k. jest wyrok Sądu Rejonowego z dnia 12
października 2001 r. (sygn. akt II K 533/00), zatem to w odniesieniu do niego
należało rozstrzygać o ewentualnej karze łącznej. W tej perspektywie połączenie
węzłem kary łącznej w pkt I zaskarżonego wyroku, kar wymierzonych wyrokami
Sądu Rejonowego z dnia 7 sierpnia 2002r. (sygn. akt VI K 101/02) za czyn
popełniony w dniu 8 grudnia 2002 r. oraz Sądu Rejonowego z dnia 25 sierpnia
2003 r. (sygn. akt. II K 381/02) za ciąg przestępstw popełniony w dniach 14/15
września 2001 r., 31 września/1 października 2001 r. i 3 października 2001 r.,
stanowi rażące naruszenie art. 85 k.k., gdyż wyrok zapadły w sprawie VI K 101/02
dotyczy czynu popełnionego już po wydaniu pierwszego wyroku skazującego w
rozumieniu tego przepisu.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu
Rejonowego z dnia 19 lipca 2010 r. (sygn. akt II K 537/09) i przekazał sprawę temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13