Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SZ 3/12
POSTANOWIENIE
Dnia 26 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z powództwa E. O. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
z udziałem G. E. P. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
o ustalenie treści umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 listopada 2012 r.,
zażalenia strony zainteresowanej na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 czerwca 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes Urzędu) decyzją z dnia 5 lutego
2010 r. orzekł na podstawie art. 8 ust. 1 w związku z art. 30 ust. 1 Prawa
energetycznego w brzmieniu obowiązującym do dnia 10 marca 2010 r. zawarcie
umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej pomiędzy G. E. P. sp. z o.o. w
W. (dalej jako zainteresowany) a E. O. Sp. z o.o. w P. (powód).
2
Powód zaskarżył decyzję Prezesa Urzędu odwołaniem w całości. Sąd
Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 13
października 2011 r. oddalił odwołanie powoda. Sąd Apelacyjny, orzekając na
skutek apelacji powoda, wyrokiem z dnia 4 czerwca 2012 r. uchylił natomiast wyrok
Sądu Okręgowego z dnia 13 października 2012 r. i przekazał sprawę temu Sądowi
do ponownego rozpoznania.
Zainteresowany zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego zażaleniem, o którym
mowa w art. 3941
§ 11
k.p.c., w zakresie, w jakim wyrok ten uchyla wyrok Sądu
Okręgowego i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu. Zainteresowany wniósł o uchylenie wyroku Sądu drugiej instancji i
przekazanie do ponownego rozpoznania temu Sądowi apelacji powoda.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 386 § 1 i 4 k.p.c., poprzez
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że istnieją
przesłanki do uchylenia wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania, mimo że: 1) materiał dowodowy zebrany w sprawie był
wystarczający do wydania przez Sąd Apelacyjny merytorycznego rozstrzygnięcia,
2) Sąd Okręgowy rozpoznał istotę sprawy, a zarzut Sądu Apelacyjnego odnosi się
w rzeczywistości do dokonania przez Sąd Okręgowy błędnej wykładni art. 7 ust. 1
Prawa energetycznego. Ponadto zainteresowany zarzucił zaskarżonemu wyrokowi
naruszenie art. 6 k.p.c. oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji i art. 6 Konwencji o Ochronie
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w związku z art. 386 § 1 k.p.c. i art. 382
k.p.c., poprzez doprowadzenie do zbędnego, ponownego rozpoznania sprawy
przez Sąd pierwszej instancji, pomimo że art. 386 § 1 k.p.c. przewiduje jako zasadę
merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd drugiej instancji.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zażalenie zainteresowanego zostało wniesione w trybie art. 3941
§ 11
k.p.c.
Przepis ten stanowi, że zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
3
W zażaleniu podniesiono nie tylko zarzut w zakresie obrazy art. 386 § 4
k.p.c., ale również zarzuty obejmujące inne przepisy (art. 386 § 1 k.p.c.; art. 6
k.p.c., art. 45 ust. 1 Konstytucji i art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności w związku z art. 386 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c.). Sąd
Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie wyraża stanowisko,
zgodnie z którym przy rozpoznawaniu zażalenia na wyrok sądu drugiej instancji
uchylający wyrok sądu pierwszej instancji i przekazujący temu sądowi sprawę do
ponownego rozpoznania (art. 3941
§ 11
k.p.c.) Sąd Najwyższy bada wyłącznie
prawidłowość zastosowania w sprawie art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. i nie rozpoznaje
żadnych innych zarzutów podnoszonych w zażaleniu. Ograniczona kognicja Sądu
Najwyższego przy rozpoznawaniu przedmiotowego zażalenia powoduje zaś, że
zgłoszone przez zainteresowanego zarzuty dotyczące obrazy art. 386 § 1 k.p.c.;
art. 6 k.p.c., art. 45 ust. 1 Konstytucji i art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności w związku z art. 386 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c. nie
podlegają merytorycznej ocenie w obecnym postępowaniu zażaleniowym (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2012 r., I PZ 18/12,
niepublikowane).
Przedmiotem oceny Sądu Najwyższego w postępowaniu wywołanym
zażaleniem z art. 3941
§ 11
k.p.c. jest zatem wyłącznie kwestia, czy orzekający w
niniejszej sprawie Sąd drugiej instancji rzeczywiście dysponował usprawiedliwioną
podstawą do tego, aby w okolicznościach rozpoznawanej sprawy zastosować
regulację z art. 386 § 4 k.p.c. Należy więc zbadać, czy materiał procesowy, jakim
dysponował w chwili wyrokowania Sąd odwoławczy, istotnie wskazywał na to, że w
postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji nie rozpoznano istoty sprawy albo
że wydanie wyroku kończącego spór wymagałoby przeprowadzenia przez Sąd
odwoławczy postępowania dowodowego w całości.
Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że powodem uchylenia
wyroku Sądu Okręgowego i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania było nierozpoznanie istoty sprawy przez Sąd pierwszej instancji.
Rozpoznanie istoty sprawy jest pojęciem węższym, niż samo rozpoznanie i
rozstrzygnięcie sprawy w ogóle (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września
1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999 nr 1, poz. 22). Oznacza ono zbadanie
4
materialnej (istotnej) podstawy żądania pozwu oraz merytorycznych zarzutów
pozwanego. Z kolei nierozpoznanie istoty sprawy to zaniechanie przez sąd badania
tych właśnie elementów. Rozpoznanie istoty sprawy ma miejsce wtedy, gdy sąd
wydaje wyrok stanowiący odpowiedź na żądanie powoda (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 2 października 2002 r., I PKN 482/01, LEX nr 577445). Oceny,
czy sąd rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu
(odwołania) i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę
rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2001 r., II UKN
581/00, LEX nr 567859). Dlatego nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas,
gdy sąd pierwszej instancji: 1) rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy;
2) zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania; 3) pominął całkowicie
merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę; 4) rozstrzygnął o żądaniu powoda na
innej podstawie faktycznej i prawnej niż zgłoszona w pozwie; 5) nie uwzględnił (nie
rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych, czy
prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 6 grudnia 2001 r., I PKN 714/00, OSNP 2003 nr 22, poz. 544;
z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36; z dnia 12 września
2002 r., IV CKN 1298/00, LEX nr 80271; z dnia 9 stycznia 2001 r., I PKN 642/00,
OSNAPiUS 2002 nr 17, poz. 409 oraz z dnia 28 listopada 2000 r., IV CKN 175/00,
LEX nr 515416). Wadliwość sposobu rozpoznania istoty sprawy przez sąd
pierwszej instancji nie uzasadnia zaś uchylenia przez sąd odwoławczy wyroku sądu
pierwszej instancji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1999 r.,
II CKN 521/98, LEX nr 50700).
Kierując się powyższymi wskazówkami – wbrew odmiennemu stanowisku
przedstawionemu w zaskarżonym wyroku - należy uznać, że w sprawie, w której
wniesiono przedmiotowe zażalenie Sąd Okręgowy rozpoznał istotę sprawy.
Sprawa została zainicjowana odwołaniem powoda od decyzji Prezesa
Urzędu orzekającej o zawarciu umowy o przyłączeniu instalacji zainteresowanego
do sieci energetycznej powoda. W odwołaniu powód kwestionował zasadność
wydania decyzji o takiej treści. Powód na poparcie swojego żądania przedstawił
odpowiednie twierdzenia i wnioski. W nawiązaniu do żądania odwołania i określonej
przez powoda podstawy faktycznej odwołania Sąd pierwszej instancji prowadził
5
postępowanie dowodowe z wykorzystaniem dowodów w postaci szczegółowo
wymienionych przez siebie dokumentów. Kierując się wynikami postępowania
dowodowego, Sąd Okręgowy doszedł z kolei do wniosku, że odwołanie powoda nie
zasługuje na uwzględnienie.
Sąd Okręgowy, oddalając odwołanie powoda, uznał, że jego żądania nie
mają uzasadnionej podstawy faktycznej i prawnej. Sąd pierwszej instancji przyjął,
że w niniejszej sprawie istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia
instalacji zainteresowanego do sieci powoda, a w konsekwencji po stronie powoda
aktualizuje się obowiązek z art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego, ponieważ: 1)
powód wydał zainteresowanemu dokument zawierający warunki przyłączenia do
sieci; 2) powód sam określił wymagania, jakie muszą być spełnione w celu realizacji
przyłączenia; 3) projekt warunków przyłączenia powód uzgodnił z operatorem
elektroenergetycznego systemu przesyłowego, co oznacza że z technicznego
punktu widzenia przyłączenie farmy wiatrowej U. do sieci elektroenergetycznej nie
stanowiło zagrożenia dla krajowego systemu elektroenergetycznego; 4) warunki
przyłączenia sformułowano w taki sposób, że były one adekwatne dla nieokreślonej
ilości farm i miały charakter uniwersalny; 5) warunki przyłączenia opracowane przez
powoda były adekwatne dla farm wiatrowych o mocy 160 MW, a planowana przez
zainteresowanego farma miała mieć moc 30 MW; 6) z pisma powoda skierowanego
w dniu 19 grudnia 2008 r. do zainteresowanego wynikało, że w dacie przekazania
zainteresowanemu warunków przyłączenia powód uznał, że istnieją techniczne i
ekonomiczne warunki przyłączenia farmy wiatrowej U. do sieci. Mając na względzie
przedstawione powyżej okoliczności, Sąd Okręgowy uznał w konsekwencji, że
Prezes Urzędu mógł wydać zaskarżoną przez powoda decyzję oraz trafnie
ukształtował w niej zasady obciążania stron umowy kosztami budowy przyłącza,
modernizacji sieci oraz określił wysokość opłaty przyłączeniowej.
Nie można zatem twierdzić, że istota sprawy nie została rozpoznana przez
Sąd Okręgowy, gdyż po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd
pierwszej instancji ustosunkował się do zgłoszonego w odwołaniu żądania powoda i
zbadał podstawę merytoryczną odwołania, uwzględniając szereg innych
okoliczności, poza samym wydaniem przez powoda warunków przyłączenia.
Rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Sądu Okręgowego odnosiło się do tej materii,
6
która była przedmiotem sprawy. Kwestią wtórną jest natomiast to, czy ocena
istnienie przesłanek do wydania przez Prezesa Urzędu decyzji zaskarżonej w
niniejszej sprawie, dokonana przez Sąd Okręgowy, była prawidłowa, czy nie.
Przeprowadzenie takiej oceny, z uwzględnieniem zgromadzonego w sprawie
materiału dowodowego, uzupełnionego ewentualnie w postępowaniu apelacyjnym,
było obowiązkiem Sądu Apelacyjnego. Od takiej oceny Sąd odwoławczy uchylił się
jednak, powołując się w sposób nieuprawniony na treść art. 386 § 4 k.p.c. oraz na
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2012 r., III SK 33/11, który dotyczył
sytuacji wydania przez przedsiębiorstwo energetyczne warunków przyłączenia
sformułowanych ab initio z zastrzeżeniami wskazującymi na brak technicznych
możliwości przyłączenia nowej instalacji do istniejącej sieci.
Także nieustosunkowanie się do wszystkich zarzutów odwołania,
dotyczących w szczególności wygaśnięcia warunków przyłączenia wydanych w
2008 r., nie uzasadnia przyjętego przez Sąd Apelacyjny założenia co do
nierozpoznania przez Sąd Okręgowy istoty sprawy (per analogiam zob. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 6 grudnia 2001 r., I PKN 714/00, OSNP 2003 nr 22, poz. 544,
podobnie T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II,
Warszawa 2009, s. 188).
Skoro więc zażalenie zainteresowanego okazało się być uzasadnione, Sąd
Najwyższy z przedstawionych wyżej względów uchylił wyrok Sądu drugiej instancji
w zaskarżonej części i przekazał temu Sądowi sprawę do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania zażaleniowego, postanawiając jak w sentencji
na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 i art. 108 § 2 k.p.c.