UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy – Wydział VII Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem z dnia 20 września 2012 r. oddalił odwołanie wnioskodawcy T. T. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 16 listopada 2011 r., którą organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, albowiem nie spełnił warunku rozwiązania stosunku pracy i nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a jedynie 2 lata i 9 miesięcy.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca T. T. ur. (...) wniosek o emeryturę złożył 18 października 2011 r. tj. przed ukończeniem 60 r. życia a ponadto pozostaje przez cały czas w zatrudnieniu.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy podniósł, iż stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzny oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. W myśl art. 184 ust. 2 cytowanej powyżej ustawy emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Ustosunkowując się się do okresów, których zaliczenia domagał się wnioskodawca tytułem pracy w szczególnych warunkach Sąd Okręgowy podniósł, iż w okresie zatrudnienia wnioskodawcy w Powiatowym (...)w K. podane zostało, że powierzony został mu nadzór techniczny i odpowiedzialny był za działalność aglomelioracyjną (...) P., W. i B.. W okresie zatrudnienia od 1 listopada 1979 r. do 15 marca 1982 r. wnioskodawca zatrudniony był w Rejonowym (...)w P. z/s w K. na stanowisku specjalisty ds. przygotowania i realizacji produkcji, specjalisty ds. technicznych, a od dnia 1 października 1980 r. powierzono wnioskodawcy stanowisko kierownika budowy. Do każdej z umów dołączony został zakres czynności i zadań. Natomiast za okres zatrudnienia od 16 marca 1982 r. do 31 marca 1994 r. wystawione zostało świadectwo pracy z podaniem stanowiska pracy: dyrektor zakładu. Sąd Okręgowy nie dokonując jakiejkolwiek oceny charakteru pracy wnioskodawcy we wskazanych powyżej okresach stwierdził, że od 1 sierpnia 1970 r. do 1 maja 1990 r. wnioskodawca posiada 13 lat i 10 miesięcy pracy, zaś od 2 maja 1990 r. brak jest angaży, potwierdzających zajmowane stanowiska, a w świadectwie pracy figuruje stanowisko dyrektora zakładu. W tych okolicznościach, zdaniem Sądu Okręgowego, bezpodstawnie wskazano w odwołaniu, że do 31 marca 1994 r. wnioskodawca pracował na stanowisku głównego specjalisty, które to stanowisko figuruje w Dziale X poz. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jako „prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych”. Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach prawnych podniósł, iż wyjaśnienie kwestii na jakim stanowisku wnioskodawca pracował od 2 maja 1990 r. do 31 marca 1994 r. było bezprzedmiotowe wobec faktu pozostawania wnioskodawcy w zatrudnieniu. Tym sposobem wnioskodawca nie spełnił koniecznej przesłanki z art. 184 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, albowiem nie doszło do rozwiązania stosunku pracy. Sąd Okręgowy skonstatował, iż w wyroku z dnia 11 marca 2010 r. (III AUa 19/10) Sąd Apelacyjny w Szczecinie stwierdził, że jeżeli ubezpieczony nie rozwiązał stosunku pracy na dzień złożenia wniosku o emeryturę na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a nadto nie udokumentował przed organem rentowym spełniania warunku posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze na dzień 1 stycznia 1999 r., to Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji odmawiającej przyznania prawa do emerytury po ustaleniu, że ubezpieczony nie rozwiązał stosunku pracy, nie ma obowiązku prowadzenia postępowania celem ustalenia spełnienia pozostałych przesłanek przyznania świadczenia. Podzielając w całości powyższy pogląd Sąd Okręgowy na zasadzie art. 477^{(

14 )} § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca T. T. zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

1) naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a w szczególności art. 227 k.p.c. poprzez bezzasadne pominięcie i nieuwzględnienie do łącznego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w okresach szczegółowo wskazanych w odwołaniu, w tym okresu zatrudnienia od dnia 2 maja 1990 r. do dnia 31 marca 1994 r., a okoliczność ta miała istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego i błędy w ustaleniach faktycznych, w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego oraz logiki, w tym naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów; art. 258 k.p.c. w zakresie w jakim Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok nie uwzględnił materiału dowodowego w postaci zeznań świadków przeprowadzonych w sprawie dla potrzeb ustalenia okresów pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych; art. 328 § 2 k.p.c. w zakresie braku oceny zeznań świadków, przedłożonej dokumentacji oraz wskazania wyłącznie jako podstawy rozstrzygnięcia art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.);

2) naruszenie prawa materialnego, a to art. 2 w związku z art. 24 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że wnioskodawca nie ma możliwości ustalenia prawa do wcześniejszej emerytury w przypadku, jeśli nie rozwiąże stosunku pracy, uwzględniając okres i długotrwałość procedury związanej z ustaleniem prawa do emerytury, co pozbawiałoby go prawa do zabezpieczenia społecznego przez okres trwania procedury związanej z ustaleniem prawa do emerytury; art. 184 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego błędne przyjęcie, iż ubezpieczony ubiegający się o przyznanie prawa do emerytury powinien bezwzględnie rozwiązać stosunek pracy, w którym pozostaje lub pozostawał; art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego błędne przyjęcie, że pozostawanie w stosunku pracy w dacie złożenia wniosku przez ubezpieczonego oraz obecnie dyskwalifikuje go w prawie ustalenia prawa do emerytury; naruszenie § 4 ust. 1 oraz § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakresie, w jakim Sąd Okręgowy bezpodstawnie uznał, że wnioskodawca w okresach, w których pracował przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych, a następnie jako główny specjalista ds. melioracji, kierownik budowy nie spełnia warunków pracy w szczególnych warunkach, mimo iż stanowisko takie zostało wymienione w wykazie A prac chronionych do rozporządzenia.

Wskazując na tak sformułowane zarzuty wnioskodawca domagał się zmiany zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i ustalenia prawa do emerytury zgodnie ze złożonym w dniu 18 października 2011 r. do organu rentowego wnioskiem oraz zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. W uzasadnieniu zarzutów apelacji wnioskodawca w pierwszym rzędzie podniósł, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest dość lakoniczne, ponieważ Sąd pierwszej instancji nie odniósł się do wszystkich przedstawionych dowodów i niezrozumiałym jest pominięcie dokumentacji dotyczącej jego zatrudnienia po 1990 r. Ponadto niejasne jest dlaczego Sąd powołując się na treść art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uznał, że nie spełnił on koniecznej przesłanki z w/w przepisu, ponieważ zarówno w dacie złożenia wniosku, jak i obecnie pozostaje w zatrudnieniu, mimo iż wnioskodawca domagał się wyłącznie ustalenia, że posiada 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych i tym samym po ukończeniu 60 roku życia może uzyskać prawo do emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wbrew odmiennemu przekonaniu wnioskodawcy ukształtowanym poglądem w orzecznictwie jest, iż istota decyzji organu rentowego polega na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia (lub o jego wysokości) jako całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo. Sąd stwierdzający spełnienie przez ubezpieczonego jednego lub więcej warunków powstania prawa do świadczenia, nie może ustalić tego w sentencji wyroku, przy jednoczesnym oddaleniu odwołania ubezpieczonego od niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego (tak wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 15 grudnia 2000 r., II UKN 147/00, OSNP 2002 nr 16, poz. 389; z dnia 9 lutego 2010 r., I UK 262/09, LEX nr 585728). Ponadto Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do cytowanego powyżej wyroku z dnia 9 lutego 2010 r. (I UK 262/09) uwypuklił, że wyrok ustalający istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa jest dopuszczalny w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyjątkowo i tylko wówczas, gdy przepis tak stanowi, np. w sprawach o ustalenie istnienia lub nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, obowiązku opłacania składek, zwrotu nienależnego świadczenia. Regułą jest zatem, że sąd ubezpieczeń społecznych w trybie rozpoznania odwołania od decyzji organu rentowego przyznaje konkretne świadczenie lub określa jego wysokość (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2008 r., I UK 267/07, LEX nr 607443). Nie jest zatem dopuszczalne w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie wyroku ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia i przyznającego to świadczenie pod warunkiem spełnienia pozostałych warunków w przyszłości.

Odnosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, iż nierozwiązanie stosunku pracy przez wnioskodawcę i pozostawanie przez cały czas w zatrudnieniu uniemożliwia przyznanie mu prawa do emerytury i tym samym zbędne staje się ustalanie spełniania warunku 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Na poprawność zaskarżonego wyroku nie wpływa zmiana brzmienia art. 184 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dokonana ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. 2012 nr 637) w myśl której, począwszy od dnia 1 stycznia 2013 r. ustawodawca zrezygnował z warunku rozwiązania stosunku pracy jako jednej z przesłanek warunkujących prawo do emerytury. Naczelną zasadą postępowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pozostaje bowiem badanie legalności decyzji według stanu na dzień jej wydania tj. przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie wydania decyzji (tak wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 marca 1998 r., II UKN 555/97, OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 181; z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005 nr 3, poz. 43; z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 152/04, OSNP 2005 nr 17, poz. 273; z dnia 2 lutego 2007 r., III UK 25/07, OSNP 2008 nr 19-20, poz. 293; z dnia 2 sierpnia 2007 r., III UK 25/07, OSNP 2008 nr 19 -20, poz. 293; z dnia 27 lipca 2012 r., I UK 82/12 niepublikowany).

Odstępstwo od zasady badania legalności decyzji na dzień jej wydania jest dopuszczalne wyłącznie w niektórych wypadkach np. kiedy ostatnia z przesłanek prawa do świadczenia zostanie spełniona w czasie postępowania odwoławczego przed sądem, jednak każdorazowo trzeba rozważyć, czy odstępstwo takie nie doprowadzi w konsekwencji do wypaczenia charakteru postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i całkowitego pozbawienia znaczenia postępowania administracyjnego poprzedzającego postępowanie sądowe. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 kwietnia 2012 r., II UK 235/11 (LEX nr 1216853) stwierdził, że przepis art. 316 § 1 k.p.c. może mieć zastosowanie tylko wówczas, gdy spełnienie się przesłanki warunkującej prawo do emerytury w czasie toczącego się postępowania jest oczywiste i niekwestionowane przez organ rentowy.

W rozpoznawanej sprawie nie jest w żadnej mierze uzasadnione odstąpienie od zasady badania legalności decyzji na datę jej wydania, ponieważ zaskarżona w tym postępowaniu decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. została wydana w dniu 16 listopada 2011 r. i w decyzji tej organ rentowy odmawiając przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury w wieku obniżonym powołał się na niespełnienie przez wnioskodawcę dwóch przesłanek warunkujących stosownie do treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyznanie prawa do emerytury, a to nierozwiązania stosunku pracy oraz niewykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W związku z powyższym całkowicie niezrozumiałe było postępowanie Sądu pierwszej instancji, który zdecydował się na przeprowadzenie fragmentarycznego postępowania dowodowego a następnie stwierdzenie (całkowicie prawidłowe), iż nie miał obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego celem ustalenia czy wnioskodawca posiada 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Jak trafnie zarzuca wnioskodawca w uzasadnieniu apelacji poczynione w tym przedmiocie przez Sąd ustalenia są dość lakoniczne i nie poddają się kontroli instancyjnej. Skoro przez cały czas sporne było spełnianie przez wnioskodawcę warunku posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych, to w postępowaniu apelacyjnym nie może mieć zastosowania norma z art. 316 § 1 k.p.c., albowiem zarówno zaskarżona decyzja, jak i wyrok Sądu pierwszej instancji w dacie ich wydania były prawidłowe, a zmiana stanu prawnego dotyczy wyłącznie kwestii rozwiązania stosunku pracy i obowiązuje dopiero od dnia 1 stycznia 2013 r. Powyższy pogląd Sąd Apelacyjny w Krakowie wyraził min. w wyroku z dnia 6 marca 2013 r., III AUa 1249/12 (LEX nr 1294803).

Z tych względów Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, albowiem zawarte w niej zarzuty nie zasługiwały na uwzględnienie.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE