UZASADNIENIE

Gmina C. wniosła o stwierdzenie nieważności umowy zawartej z pozwaną spółką (...) sp. z o.o. ( obecnie (...)sp z o.o. ) o numerze (...) z dnia 7 lutego 2012 roku , której przedmiotem jest sprzedaż energii elektrycznej.

Jako podstawę unieważnienia umowy wskazała naruszenie przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez pominięcie przewidzianych procedur przez co doszło do obejścia tej ustawy czyniących umowę nieważną w świetle art. 58 k.c.

Pozwana wniósł o oddalenie powództwa wskazując , iż w jej ocenie nie doszło do naruszenia przepisów ustawy z uwagi na wartość umowy dla której procedury przewidziane ustawą Prawo zamówień publicznych nie obowiązują.

Wyrokiem z dnia 22 stycznia 2013 r. Sąd Rejonowy w Brodnicy w VI Wydziale Zamiejscowym w Golubiu Dobrzyniu uwzględnił powództwo w całości i rozstrzygnął o kosztach procesu.

Wydając powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny :

W dniu 7 lutego 2012 roku doszło do zawarcia umowy sprzedaży energii elektrycznej z pominięciem procedur wymaganych w ustawie Prawo Zamówień Publicznych pomiędzy powódką i poprzedniczka prawną pozwanej. Umowa została zawarta na czas określony tj. do 31 grudnia 2013 roku. Jej przedmiotem było dostarczenie energii elektrycznej do dwóch lokali użytkowych w miejscowości M. w których planowana wysokość zużycia wyniosła odpowiednio 5,10 i o,025 MWh na rok. Lokale do których dostarczana jest energia stanowią własność powodowej gminy , zaś wartość energii według umowy wyniesie 1.753 zł.

Wcześniej w dniu 30 czerwca 2012 roku powódka zawarła z poprzednikiem prawnym pozwanej jeszcze dwie inne umowy o numerach (...) i (...) , które dotyczyły również dostawy energii elektrycznej do obiektów będących własnością powódki. Łączna wartość dostawy z tych umów szacowana była na kwotę 67.925,50 zł.

Zawierający przedmiotowe umowy Wójt Gminy sądził ,że mogą one być zawarte bez procedur udzielania zamówień publicznych i kiedy powziął informację o pozostawaniu w błędzie poinformował pozwaną o nieważności umów i zaproponował polubowne załatwienie sporu na które pozwana spółka nie przystała.

Umowa jest nadal realizowana między stronami. Podpisane umowy nie były kontrasygnowane przez skarbnika gminy.

Przechodząc z kolei do rozważań prawnych Sąd Rejonowy stwierdził ,że stan p faktyczny nie był sporny. Sąd odwołując się do regulacji prawnych opisanych w ustawie Prawo Zamówień Publicznych wskazał ,że zawarte między stronami umowy z uwagi na ich powiązania podmiotowo - przedmiotowe stanowią jednolita kategorię świadczeń ciągłych co sprawia ,że ich łączna wartość przekracza ustawową wartość 14.000 euro ,a więc kwotę , która stanowi o potrzebie zastosowania procedur zamówień publicznych. Ich nie zastosowanie spowodowało z kolei ,że przedmiotowa umowa jest nieważna jako zdziałana z obejściem przepisów ustawy Prawo Zamówień Publicznych co uprawniało powódkę jako jednostkę sektora finansów publicznych do domagania się stwierdzenia nieważności w oparciu o przepis art. 189 k.p.c. i art. 58 k.c. do których to przepisów sąd odwołał się obszernie ze wskazaniem poglądów judykatury.

Jedynie marginalnie Sąd Rejonowy stwierdził ,że brak asygnaty skarbnika gminy na przedmiotowej umowie mając na uwadze art. 46 ust 3 ustawy o samorządzie gminnym stanowi tylko bezskuteczność zawieszoną i w zaistniałej sytuacji faktycznej i prawnej jest w istocie bez znaczenia dla wyniku postepowania.

W apelacji pozwanej zaskarżającej w całości wyrok sądu pierwszej instancji zarzucono :

- naruszenie przepisu art. 233 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału oraz niewyjaśnienie istoty sporu poprzez błędne przyjęcie , iż trzy umowy o sprzedaż energii elektrycznej z 30 czerwca 2012 roku i 7 lutego 2012 roku stanowią jedno zamówienie , a w konsekwencji ustalenie wspólnej wartości dla przedmiotowych umów;

- naruszenia przepisu art. 32 ust 2 i art. 32 ust 5 w zw. z art. 4 pkt 8 ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez błędne ich zastosowanie z uwagi na nieprawidłowe przyjęcie , iż trzy umowy o sprzedaży energii elektrycznej z 30 czerwca 2011 roku i 7 lutego 2012 roku stanowią jedno zamówienie w rozumieniu art. 32 ust 1 wskazanej powyżej ustawy , a w konsekwencji ustalenie wspólnej wartości dla przedmiotowych umów i przyjęcie w wyniku tego , że do ich zawarcia należało zastosować jeden z trybów tej ustawy ;

- naruszenie przepisu art. 100 k.p.c. poprzez niesłuszne zastosowanie zasady zniesienia wzajemnego kosztów postepowania ;

- naruszenie przepisu art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. poprzez zaniechanie odrzucenia pozwu z uwagi na brak legitymacji procesowej po stronie powódki , gdyż ewentualnie legitymacje do wniesienia pozwu miałby Prezes Urzędu Zamówień Publicznych na podstawie art. 144a ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 146 ust. 1 pkt 1 i ust. 4 wskazanej powyżej ustawy

i powołując się na te uchybienia wniósł o :

uchylenie wyroku i zasądzenie kosztów procesu

ewentualnie o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelacja zawierała także wniosek o zawieszenie postepowania z uwagi na toczące się spory proceduralne wynikłe na tle reorganizacji sądów powszechnych i zawisła przed Trybunałem Konstytucyjnym sprawą K 27/12 , której wynik mógłby oddziaływać na treść zapadłego w niniejszej sprawie wyroku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Przede wszystkim w ocenie Sądu Okręgowego, ustalenia Sądu pierwszej instancji znajdują swoje odzwierciedlenie w przeprowadzonych dowodach i mogą stanowić także podstawę rozstrzygnięcia tego sądu , tym bardziej kiedy nie były one kwestionowane przez żadną ze stron. Istotą natomiast problemu występującego na gruncie przedmiotowej sprawy była kwestia poprawności oceny prawnej tak niespornego stanu faktycznego dokonana przez Sąd pierwszej instancji , która ostatecznie nie została przez Sąd Okręgowy podzielona , co w efekcie doprowadziło o reformy zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w całości.

Fundamentem zarzutów apelującej jest podnoszona przez nią kwestia nieprawidłowego połączenia przez Sąd pierwszej instancji wszystkich umów o dostarczenie energii elektrycznej zawartych pomiędzy stronami ( dwóch z 30 czerwca 2011 roku i przedmiotowej umowy z 7 lutego 2012 roku) jako jednego wspólnego zamówienia powódki implikującego wobec łącznej wartości tego zamówienia z wszystkich trzech umów przekraczającego kwotę 14.000 euro konieczność uruchomienia procedur zamówienia publicznego w świetle postanowień ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych ( tekst jednolity: Dz. U. 2006 rok , Nr 164 , poz. 1163 z późn. zmianami) – zwanej dalej na potrzeby niniejszego uzasadnienia ustawą.

Otóż za trafny należało uznać zarzut apelującej , iż w ustaleniach faktycznych Sądu pierwszej instancji dokonanych w oparciu o zaoferowany przez stronę powodową materiał dowodowy nie było takich ustaleń faktycznych , które mogłyby doprowadzić do wniosku , iż istnieje powiązanie pomiędzy umowami z czerwca 2011 roku , a przedmiotową umową z lutego 2012 roku które w świetle art. 32 ust 2 ustawy można byłoby ocenić jako jedno zamówienie , a działanie Wójta powodowej Gminy ocenić jako mające na celu uniknięcie przepisów ustawy poprzez podzielenie zamówienia na części. Pomijając oczywisty fakt , iż to na powodzie ciążył w myśl zasady rozkładu ciężaru dowodowego - art. 6 k.c. obowiązek udowodnienia takiego zamiaru ( co łączyłoby się niewątpliwie z wykazaniem własnej winy w działaniu i chęci obejścia ustawy ), to należy zauważyć , iż pomiędzy wskazanymi umowami co jest najistotniejsze nie ma powiązania czasowego , które jest fundamentalne dla oceny prawnej zachowania stron przy zawieraniu umów jako nie mającego cech realizacji jednego zamówienia ( por. np. D.Jagiełło artykuł w Zam.Pub.Dor. 2009/12/32-36) . Powód przy tym nie udowodnił , iż jego zamiarem było zawarcie umów teraźniejszych i w przyszłości w oparciu o jednio zamówienie. Takie dowody nie zostały przedstawione Sądowi pierwszej ani drugiej instancji. Zatem oceniając przedłożone umowy oraz okoliczności w jakich one zostały zawarte należy wskazać , iż pierwsze z nich zawarte w czerwcu 2011 roku dotyczyły określonych obiektów do których energia miała zostać dostarczona . Zaś dopiero po upływie ponad 7 miesięcy od ich zawarcia zawarta została przedmiotowo ta sama umowa dotycząca jednak już innego obiektu do którego energia miała zostać dostarczona. Zatem aby ewentualnie móc połączyć wskazane umowy w jedną całość i ocenić je jako jedno zamówienie podlegające procedurze ustawy należałoby wykazać i udowodnić , iż już co najmniej w czerwcu 2011 roku zawierająca umowy gmina miała w swoim planie także na 2012 roku zawarcie dalszych umów tego rodzaju i aby stanowiły one jedną całość wynikającą np. z planu finansowania tego przedsięwzięcia lub innych dokumentów potwierdzających taką dostawę w przyszłość ( wide : komentarz do ustawy art. 32 Małgorzata Stachowiak Lex ). Zgodnie bowiem z art. 32 pkt 4 ustawy zamawiający musi mieć świadomość przede wszystkim dopuszczenia możliwości udzielenia zamówienia w częściach ( podziału zamówienia) , gdyż sama ustawa nie zabrania dzielenia zamówienia na części. Wyprowadzenie natomiast takiego wniosku o istnieniu jednego zamówienia podzielonego na trzy umowy przez Sąd Rejonowy z cech „typowości i ciągłości zawieranych umów tego rodzaju ” jest całkowicie chybione w ocenie Sądu Okręgowego bowiem nie ma pokrycia w ustaleniach faktycznych z których wynikałaby taka właśnie ciągłość poprzedzona wskazaną już powyżej wiedzą zamawiającego i chęcią zawarcia umowy w przyszłości wynikającą z jego planów finansowych lub innych dokumentów określających planowane wydatki zamawiającego ( co jest także mało prawdopodobne z uwagi na fakt różnicy w latach zawieranych umów i oddzielnych jak należy przypuszczać planów budżetowych gminy na każdy rok - co trafnie również zostało zauważone i podniesione przez apelująca spółkę ).

Zauważyć również należy , iż zeznający w sprawie Wójt powodowej Gminy nie wskazał na tego rodzaju okoliczności zasłaniając się jedynie błędem w niezastosowaniu ustawy , a to jest niewystarczający argument w ocenie Sądu Okręgowego aby móc ocenić jego zachowanie jako naruszające zapisy ustawy zwłaszcza art. 32 ustawy. Ważną bowiem kwestią jest , że ustawodawca we wskazanym przepisie użył sformułowania „ w celu uniknięcia stosowania przepisów ustawy” co jednoznacznie wskazuje na konieczność albo wykazania zamawiającemu lub przez zamawiającego ( jak ma to miejsce w niniejszej sprawie i co już wcześniej zostało zasygnalizowane) , że działał umyślnie i kierunkowo w celu uniknięcia stosowania przepisów ustawy – por. T.Grabowska – Chudy artykuł w NZS 2008/1/7 Teza dotycząca podziału zamówienia.

Końcowo należy jedynie podnieść , iż samo stanowisko powódki na tle wszystkich zawartych umów łączących ją z pozwaną jest z gruntu niekonsekwentne. Wnosząc bowiem o stwierdzenie nieważności przedmiotowej umowy z lutego 2012 roku i jak podnosi łączącej ją według jej koncepcji z umowami z czerwca 2011 roku jako całości w ramach jednego zamówienia , powinna była ona w takiej sytuacji wnieść o stwierdzenie nieważności wszystkich umów jako jednego zmówienia połączonego strukturą jednego planowanego wydatku i przewidywalności takiego wydatku w czasie przyszłym. Nie czyniąc tego w istocie powódka sama sobie zaprzeczyła uzasadnioną podstawę własnego żądania i stwierdzenia nieważności umowy dzieląc zawarte umowy na niezależne części. Bo tylko tak można odczytać istotę wniesionego w niniejszej sprawie powództwa.

Stąd też uznając za trafne podniesione przez apelującą zarzuty naruszenia przede wszystkim art. 32 ustawy Sąd Okręgowy przyjął również przedstawioną w tej części apelacji argumentację prawną za w pełni uzasadnioną i wzmacniającą tembr wypowiedzi Sądu Okręgowego.

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle powyższej argumentacji nie zachodziła potrzeba szerszego odniesienia się do innych zarzutów apelacji w tym naruszenia przepisu art. 199 k.p.c. bowiem trudno byłoby ocenić działanie powódki przy zawieraniu umowy z lutego 2012 roku jako poprzedzonej uruchomieniem procedury zamówienia z wolnej ręki w rozumieniu przepisów ustawy , gdyż nie wykazano aby doszło w ogóle do złożenia zamówienia przez powódkę i przeprowadzenia negocjacji między stronami poprzedzającymi zawarcie umowy tak charakterystycznymi dla tego typu zamówienia publicznego. Zeznający w tej kwestii świadek M. S. pośredniczący przy zawieraniu przedmiotowej umowy z lutego 2012 roku wykluczył możliwość negocjacji między stronami co do jej postanowień i jednoznacznie wskazał na sposób zawarcia umowy – jako zdarzenia prawnego nie mającego swojego źródła w zamówieniu publicznym , co z resztą wynika z treści umowy łączącej strony.

Mając zatem na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie pierwszym orzeczenia.

O kosztach postępowania za pierwszą instancję ( punkt 2) Sąd Okręgowy postanowił w oparciu o przepis art. 98 i nast. , k.p.c. i § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych Dz. U. Nr 163 , poz.1329 ze zm. - dalej rozporządzenie ( i w tym zakresie uwzględnił zarzut apelacji naruszenia przepisu art. 100 k.p.c.) , zaś co do kosztów postępowania odwoławczego ( punkt trzeci orzeczenia) Sąd Okręgowy postanowił w oparciu o przepis art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 3 i § 12 .1.pkt 1 rozporządzenia.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE