UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna w W. żądał zapłaty od pozwanego W. K. kwoty 15.195,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2 sierpnia 2009r. oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazał, że pozwany w dniu 26 kwietnia 2008r. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że nie mając do tego uprawnień utracił panowanie nad pojazdem w wyniku czego doszło do uszkodzenia samochodu R. Thalia należącego do S. C.. Wskazał, że wypłacił poszkodowanemu odszkodowanie w kwocie dochodzonej pozwem. Powołał się na art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych z dnia 22 maja 2003r. oraz art. 828 k.c. Żądanie zasądzenia odsetek od daty 24 lipca 2009r. uzasadnił faktem wysłania pozwanemu pisemnego wezwania do zapłaty, które zostało odebrane przez pozwanego w dniu 18 lipca 2009r.

W dniu 23 maja 2012 roku wydano w sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodnie z żądaniem pozwu.

W złożonym od niego sprzeciwie pozwany wniósł o oddalenie powództwa. Przyznał że spowodował wskazany w pozwie wypadek samochodowy jednak stwierdził, że za skutki tego zdarzenia odpowiedzialność ponosi firma (...), która zatrudniała go w dacie zdarzenia na stanowisku kierownika regionalnego na podstawie umowy o pracę. Wskazał, że pracodawca powierzył mu do pełnej dyspozycji samochód wiedząc o tym, że nie posiada on uprawnień do prowadzenia pojazdów. Powołał się na art. 430 k.c. Nadto wniósł o wezwanie w charakterze interwenienta ubocznego następcy spółki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W..

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. nie przystąpił do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego.

Wyrokiem z 10 kwietnia 2014r. Sąd Rejonowy w Zabrzu w punkcie 1 zasądził od pozwanego W. K. na rzecz powódki (...) w W. kwotę 15.195,20zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 grudnia 2011r.; w punkcie 2 w pozostałym zakresie powództwo oddalił; w punkcie 3 odstąpił od obciążenia pozwanego kosztami postępowania; w punkcie 4 przyznał radcy prawnemu J. N. kwotę 2.952zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że pozwany w dniu 26 kwietnia 2008r. na drodze nr (...) w okolicach miejscowości N. w gminie J., kierując samochodem marki S. (...) nr rej (...) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że nie mając do tego uprawnienia oraz odstępując od obserwacji drogi przed kierowanym przez siebie pojazdem, utracił nad nim panowanie w następstwie czego zjechał na prawe pobocze drogi, następnie na lewy pas ruchu gdzie otarł się o nadjeżdżający z przeciwnego kierunku poruszający się prawidłowo samochód M. (...), a następnie nieumyślnie doprowadził do zderzenia również z nadjeżdżającym z przeciwnego kierunku, poruszającym się prawidłowo samochodem marki R. (...), nr rej (...), kierowanym przez S. C., w wyniku czego S. C. doznał złamania obu kości przedramienia lewego oraz złamania obu kości podudzia prawego w okolicy dalszych nasad wymagających leczenia operacyjnego, które naruszyły u poszkodowanego czynności narządu ruchu na okres powyżej 7 dni. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Nidzicy pozwany został uznany za winnego popełnienia opisanego wyżej czynu i skazany na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Wyrok uprawomocnił się z dniem 23 grudnia 2008r. W wyniku zdarzenia uszkodzeniu uległ samochód poszkodowanego S. C.. W dacie zdarzenia pozwany był zatrudniony przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na podstawie umowy o pracę. Do obowiązków pozwanego należała kontrola różnych obiektów na terenie Polski. Dysponował on samochodem służbowym przekazanym mu przez pracodawcę protokolarnie. Pojazd którym kierował pozwany w dacie zdarzenia objęty był ubezpieczeniem obowiązkowym OC przez powoda. Powód przyznał, iż wypłacił tytułem odszkodowania z obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej łącznie kwotę 15.195,20 zł. W dniach 13 lipca i 10 grudnia 2009r. powód sporządził wezwania do zapłaty przez pozwanego kwoty 14.600, 20 zł. Pismem z dnia 12 grudnia 2011r., doręczonym 22 grudnia 2011r., powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 15.195,20 zł w terminie do dnia 26 grudnia 2011r.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy szczegółowo opisany w uzasadnieniu, w tym w oparciu okoliczności bezsporne i zeznania świadków.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stwierdził, iż bezsporne w sprawie było spowodowanie przez pozwanego wypadku, w wyniku którego powód wypłacił odszkodowanie za uszkodzenie pojazdu oraz brak uprawnień pozwanego do prowadzenia pojazdu w czasie zdarzenia, co znalazło potwierdzenie w wyroku karnym skazującym Sądu Rejonowego w Nidzicy, który jest wiążący dla Sądu orzekającego w niniejszej sprawie na podstawie art. 11 k.p.c. Pozwany nie kwestionował faktu, że prowadząc samochód w dacie zdarzenia nie posiadał prawa jazdy. Nie podlegało również sporowi, że pojazd którym kierował pozwany objęty był ochroną ubezpieczeniową powoda z tytułu OC oraz, że powód w toku postępowania likwidacyjnego, wypłacił tytułem odszkodowania kwotę dochodzoną pozwem. Okoliczności te nie były w żaden sposób kwestionowane przez pozwanego. Nie było także sporne spowodowanie wypadku w związku z wykonywaniem przez pozwanego obowiązków pracowniczych. Zdaniem pozwanego odpowiedzialność w sprawie powinien jednak ponosić jego pracodawca, który powierzył mu samochód wiedząc, że nie posiada wymaganych uprawnień i powoływał się w tym zakresie na art. 430 k.c. Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynika, aby pracodawca powierzył pozwanemu samochód służbowy wiedząc o braku jego uprawnień do prowadzenia pojazdów. Powołani przez pozwanego świadkowie nie byli w stanie potwierdzić tej okoliczności, nie posiadali wiedzy w tym zakresie. Zdaniem Sądu pozostaje to jednak bez wpływu na wynik sprawy. Zasadniczy spór w niniejszej sprawie sprowadza się bowiem do kwestii prawnych, w szczególności rozważenia stosunku normy wyrażonej w art. 43 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jednolity Dz. U. z 20013 roku, Nr 392 ze zm.) do art. 430 k.c. i art. 120 k.p. Zgodnie z art. 43 powołanej ustawy w brzmieniu obowiązującym przed zmianą dokonaną ustawą z dnia 19 sierpnia 2011r., która weszła w życie w dniu 11 lutego 2012r., zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa. Kwestie odpowiedzialności pracownika za szkody wyrządzone przy wykonywaniu jego obowiązków pracowniczych reguluje natomiast przepis art. 120 § 1 k.p., zgodnie z którym w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Powołany przepis dotyczy styku prawa pracy z prawem cywilnym. Wprowadza on wyłączną odpowiedzialność pracodawcy wobec osoby trzeciej wówczas, gdy pracownik wyrządził jej szkodę „przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych”. Nie jest on jednak podstawą odpowiedzialności pracodawcy wobec osoby trzeciej, której pracownik szkodę wyrządził. O tej odpowiedzialności rozstrzygają przepisy prawa cywilnego, w szczególności art. 417–421, 430 oraz 474 k.c. Zgodnie utrwalonym orzecznictwem art. 120 § 1 k.p. nie wyłącza stosowania art. 43 pkt 3 cytowanej powyżej ustawy w stosunku do kierowców nieposiadających wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, którzy nieumyślnie wyrządzili szkodę osobie trzeciej podczas wykonywania obowiązków pracowniczych (wyrok SN z dnia 10 września 2009 r., V CSK 85/09 i wyrok SA we Wrocławiu z dnia 14 listopada 2008 roku sygn I ACa 849/08). Na uzasadnienie wskazanego stanowiska podkreśla się, że przepis art. 43 powołanej ustawy ma charakter prewencyjno – represyjny, spełniający funkcję wychowawczą i z tych ważnych przyczyn dopuszcza wyjątek od zasady przejęcia przez ubezpieczyciela ciężaru naprawienia szkody wyrządzonej przez ubezpieczonego, który zawarł umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Nadto podnosi się, że przepis art. 43 powołanej ustawy oraz art. 120 k.p. regulują odmienne sfery stosunków społecznych oraz ich odmienne cele. Uzasadnieniem regresu zakładu ubezpieczeń do ubezpieczonego od odpowiedzialności cywilnej kierowcy, który powoduje wypadek drogowy w następstwie zachowania szczególnie nagannego z punktu widzenia społecznego i prawnego, jest potrzeba jak najbardziej efektywnego, a więc opartego na sankcji ekonomicznej, oddziaływania zapobiegającego takim zachowaniom. Podnosi się również trafnie, iż zastosowanie przepisu art. 120 § 1 k.p. należy ograniczyć jedynie do tych przypadków, gdy szkodę wyrządzoną przez pracownika osobie trzeciej wyrównuje jego pracodawca. Natomiast we wszystkich innych sytuacjach, gdy taką szkodę pokrywa inny podmiot na podstawie przepisów odrębnych, zastosowanie przepisu art. 120 k.p. jest wyłączone. Wskazane rozważania można odnieść również analogicznie do relacji zachodzącej między art. 43 powołanej ustawy i art. 430 k.c. Zdaniem Sądu przepis art. 43 powołanej ustawy ma charakter przepisu szczególnego, regulującego ściśle w nim określony stan faktyczny w sposób odmienny niż wynikałoby to z treści art. 430 k.c. Nadto charakter i cel regulacji zawartej w art. 43 powołanej ustawy nakazują przyjąć, iż wyłącza on w sytuacjach w nim przewidzianych stosowanie art. 430 k.c. Podkreślić również należy, że art. 430 k.c. przewidujący odpowiedzialność zwierzchnika za szkodę wynikłą z zawinionego działania podwładnego, nie wyłącza odpowiedzialności samego podwładnego względem osoby trzeciej i nie zwalnia go z tej odpowiedzialności. Podwładny i zwierzchnik za wyrządzoną szkodę odpowiadają solidarnie. Należy również zaznaczyć, że przepis ten dotyczy odpowiedzialności bezpośrednio wobec poszkodowanego, a art. 43 powołanej ustawy reguluje kwestię szczególną odpowiedzialności wobec ubezpieczyciela, który pokrył szkodę wobec poszkodowanego. Jest to tak zwany regres nietypowy, uprawienie ubezpieczyciela wynika bowiem bezpośrednio z przepisów ustawy, a nie z przejścia uprawnień służących poszkodowanemu wobec sprawcy szkody. Uznać zatem należało, że spełnione zostały przesłanki określone w art. 43 powołanej ustawy uzasadniające odpowiedzialność pozwanego względem powoda. Brak natomiast było podstaw w obowiązującym stanie prawnym do wyłączenia lub ograniczenia tej odpowiedzialności. Mając powyższe na względzie należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę wskazaną w pozwie, o czym orzeczono, jak w punkcie 1 sentencji na podstawie art. 43 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. W przedmiocie odsetek orzeczono na podstawie art. 481 k.c. Powód wezwaniem do zapłaty z dnia 12 grudnia 2011r. zakreślił pozwanemu termin do zapłaty kwoty wskazanej w pozwie do dnia 26 grudnia 2011r. Niewątpliwie to wezwanie zostało pozwanemu doręczone. Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynika natomiast, aby wcześniejsze wezwania do zapłaty kwoty 14.600, 20 zł były w ogóle do pozwanego wysłane. Wobec powyższego odsetki zasądzono od dnia 27 grudnia 2011r. W pozostałym zakresie powództwo w zakresie odsetek oddalono, jako nie uzasadnione, o czym orzeczono, jak w punkcie 2 sentencji, na podstawie art. 481 k.c. Sąd odstąpił od obciążania pozwanego kosztami postępowania na podstawie art. 102 k.p.c. ze względu na jego trudną sytuację rodzinną i majątkową uzasadniającą zwolnienie go od kosztów sądowych. W tym zakresie na podstawie powołanego przepisu orzeczono, jak w punkcie 3 sentencji. Na podstawie § 15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490) orzeczono, jak w punkcie 4 sentencji.

Pozwany wywiódł apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości. Skarżący zarzucił Sądowi: naruszenia przepisów prawa materialnego tj. przepisów prawa pracy poprzez nieuwzględnienie dyspozycji art.120 k.p. i przyjecie, iż zobowiązanym do wypłaty odszkodowania poszkodowanemu w związku z ustalonym zdarzeniem drogowym jest pozwany, błędną interpretację art.43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, przyjmując, iż powyższa norma stanowi lex specjalii względem art.120 k.p., błędne dokonanie subsumpcji przedstawionego stanu faktycznego jako normowanego art.417-421 k.c., które to od nowelizacji Kodeksu Cywilnego z 17 czerwca 2004r., regulują kwestię odpowiedzialności przy wykonywaniu władzy publicznej oraz naruszenie przepisów procedury poprzez uznanie legitymacji biernej pozwanego. W oparciu o te zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości albo o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

Powód wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, przedstawiając obszerną argumentację na poparcie swojego stanowiska.

Sąd Odwoławczy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie, a zaskarżony wyrok należy uznać za trafny.

Powołane w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego i procesowego należało uznać za chybione.

Sąd Okręgowy podziela i uznaje za swoje zarówno ustalenia faktyczne, jak i prawne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, uznając, iż nie ma potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania, ustalenia te bowiem znajdują oparcie
w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, które to dowody Sąd ten ocenił
w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c., wbrew twierdzeniom skarżącego. Wnioski tego Sądu co do faktów w sposób logiczny wynikają z treści zaoferowanych przez strony i przeprowadzonych w sprawie dowodów.

Za bezzasadny należało uznać zarzut błędnego dokonanie subsumpcji przedstawionego stanu faktycznego jako normowanego art.417-421 k.c., albowiem oczywistym jest, iż Sąd meriti czyniąc swój wywód w tej kwestii, w motywach sporządzanego uzasadnienia, wypowiadał się generalnie o zasadzie i podstawach odpowiedzialności pracodawcy wobec osoby trzeciej, której pracownik szkodę wyrządził. Zatem wywód ten miał charakter generalny i ogólny, tym samym nie stanowił susbsumpcji ustalonego przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie stanu faktycznego pod przywołane normy prawne.

Również Sąd Okręgowy uznał za chybione zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego tj. przepisów prawa pracy poprzez nieuwzględnienie dyspozycji art.120 k.p. i przyjecie, iż zobowiązanym do wypłaty odszkodowania poszkodowanemu w związku z ustalonym zdarzeniem drogowym jest pozwany oraz dokonania błędnej interpretacji art.43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, przyjmując, iż powyższa norma stanowi lex specjalis względem art.120 k.p., a także naruszenia przepisów procedury poprzez uznanie legitymacji biernej pozwanego.

W ocenie składu orzekającego, zarówno wykładnia systemowa, jak i celowościowa przemawiają za przyjęciem, że art. 43 cytowanej powyżej ustawy stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 120 § 1 k.p., zatem deroguje zastosowanie tej ostatniej regulacji w niniejszej sprawie. Przepisy te regulują różne sfery stosunków społecznych, różny jest także ich charakter i cel. Norma objęta art. 43 ustawy ma charakter prewencyjno-represyjny i zmierza do wyeliminowania niepożądanych społecznie negatywnych zachowań kierowców ograniczających poczucie bezpieczeństwa społeczeństwa, co przemawia przeciwko wyłączeniu spod jego regulacji całej grupy kierowców wyrządzających szkodę osobom trzecim przy wykonywaniu obowiązków służbowych. Art. 120 § 1 k.p. nie wyłącza dochodzenia przez ubezpieczyciela w stosunku do kierowcy pojazdu mechanicznego, nieposiadającego odpowiedniego prawa jazdy, który spowodował przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych nieumyślnie szkodę osobie trzeciej, zwrotu świadczenia wypłaconego poszkodowanemu. Tym samym pozwany był osobą biernie legitymowaną do występowania w niniejszej sprawie.

Celem regulacji art. 120 k.p. jest ochrona pracownika przed niekorzystnymi konsekwencjami wykonywania pracy na rachunek pracodawcy. Z kolei artykuł 43 ustawy przyznaje zakładowi ubezpieczeń prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu odszkodowania wypłaconego z tytułu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych m.in. wówczas, jeżeli kierujący nie posiadał uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym. W niniejszej sprawie zakład ubezpieczeń, a nie pracodawca pozwanego pokrył szkodę osobie poszkodowanej. W takiej sytuacji natomiast, w której szkodę pokrywa inny podmiot na podstawie przepisów odrębnych, wyłączone jest zastosowanie art. 120 § 1 k.p. W konsekwencji art. 120 § 1 k.p. nie wyłącza zastosowania art. 43 pkt 3 ustawy w stosunku do kierowców, którzy nie posiadając wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, spowodowali przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych nieumyślnie szkodę osobie trzeciej.

Zatem, za takim kierunkiem rozstrzygnięcia wzajemnej relacji między art. 120 § 1 k.p. i art. 43 ustawy przemawia odmienny przedmiot obu tych regulacji, obejmujący różne sfery stosunków społecznych oraz ich odmienne cele. Uzasadnieniem regresu zakładu ubezpieczeń do ubezpieczonego od odpowiedzialności cywilnej kierowcy, który powoduje wypadek drogowy w następstwie zachowania szczególnie nagannego z punktu widzenia społecznego i prawnego, jest potrzeba jak najbardziej efektywnego, a więc opartego na sankcji ekonomicznej, oddziaływania zapobiegającego takim zachowaniom. Z punktu widzenia celu unormowania art. 43 ustawy, jakim jest prewencyjno-wychowawcze oddziaływanie na kierowców, nie znajduje uzasadnienia wyłączenie spod jego działania - kierowców, którzy spowodowali wypadek wykonując swoje obowiązki pracownicze (zobacz szerzej, jak trafnie przywołał Sąd meriti, wyrok SN z dnia 10 września 2009 r., V CSK 85/09 i wyrok SA we Wrocławiu z dnia 14 listopada 2008 r., I ACa 849/08).

Z tych względów, na podstawie art. 385 k.p.c., apelację pozwanego oddalono, jako bezzasadną. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono po myśli art. 102 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. ze względu na jego trudną sytuację rodzinną i majątkową uzasadniającą zwolnienie go od kosztów sądowych.

O sprostowaniu orzeczono na podstawie art. 350 k.p.c., prawidłowo oznaczając stronę powodową jako (...) Spółkę Akcyjną w W. .

SSO Danuta Morys-Woźniak SSO Krystyna Hadryś SSO Barbara Braziewicz

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE