UZASADNIENIE

wyroku z dnia 12 marca 2015 r.

Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2014r. w sprawie o sygn. akt II K 787/13 Sąd Rejonowy w Łańcucie uniewinnił oskarżonego A. T. od zarzutu popełnienia czynu zabronionego z art. 190 § 1 kk, który według oskarżyciela publicznego miał polegać na tym, że oskarżony w dniu 18 lipca 2013 r. w Ł., woj. (...) groził K. S. uszkodzeniem ciała, czym wzbudził u pokrzywdzonego uzasadnioną obawę spełnienia swych gróźb.

Tym samym wyrokiem, na podstawie art. 626 § 1 kpk w zw. z art. 632 pkt 2 kpk Sąd Rejonowy kosztami procesu obciążył Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku złożył oskarżyciel publiczny, który powołując art. 438 pkt 2 kpk zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a mający wpływ na jego treść, polegający na niesłusznym przyjęciu, iż zgromadzony materiał dowodowy nie wykazał, że A. T. wyczerpał znamiona czynu zabronionego z art. 190 § 1 kk, co skutkowało jego uniewinnieniem, podczas gdy prawidłowa ocena dowodów, w szczególności logicznych i konsekwentnych zeznań świadka K. S. prowadzi do wniosków odmiennych.

Wskazując na powyższe Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do Sądu I instancji celem ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja oskarżyciela publicznego, powodując kontrolę odwoławczą zaskarżonego wyroku może odnieść postulowany przez Skarżącego skutek w postaci uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Prokurator w apelacji szeroko omawia ustalenia poczynione przez Sąd Rejonowy, wytykając błędność dokonanych ocen wiarygodności osobowych źródeł dowodowych, a w ich konsekwencji na błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a mający wpływ na jego treść, polegający na niesłusznym przyjęciu, iż zgromadzony materiał dowodowy nie wykazał, że A. T. wyczerpał znamiona czynu zabronionego z art. 190 § 1 kk.

Zgodzić należy się ze Skarżącym, że ocena materiału dowodowego w realiach niniejszej sprawy jest bardzo trudna. Przeprowadzone dowody, także dodatkowe w postaci oględzin połączonych z eksperymentem procesowym w miejscu wskazywanym jako miejsce zdarzenia, dostarczyły Sądowi dodatkowego pomocniczego i obiektywnego instrumentu, który ostatecznie pozwolił na ocenę wiarygodności zeznań i wyjaśnień. Sąd w uzasadnieniu wyroku przedstawił swoje wnioski i je umotywował. Tak dokonana ocena, wbrew twierdzeniom Skarżącego, pozostaje pod ochroną art. 7 kpk. Jednakże chociaż Sąd Rejonowy przedstawił w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przekonującą ocenę materiału dowodowego, to jednak nie uchronił się od błędów, które uniemożliwiają odniesienie się merytoryczne do zarzutów apelacji, a w konsekwencji powodują uchylenie zaskarżonego wyroku.

W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, wskazując na motywy rozstrzygnięcia, Sąd Rejonowy popada bowiem w sprzeczność, która nie pozwala już na kontrolę prawidłowości rozstrzygnięcia. Na początku bowiem Sąd wskazuje, że zachowanie oskarżonego nie wyczerpało znamion przestępstwa opisanego w art. 190 § 1 kk, a dalej podaje, że dowody potwierdziły, iż „oskarżony kierował pod adresem K. S. groźby, gdy ten kierował traktorem ogrodowym”, ale „groźby nie zrobiły na K. S. żadnego wrażenia”. W ocenie Sądu Rejonowego „zaczepki ze strony pokrzywdzonego” wykluczają przyjęcie , że przejawia on obawy względem oskarżonego. Następnie Sąd Rejonowy wskazuje, że „powziął wątpliwości co do podstaw obiektywności obaw”. Jeszcze w innym miejscu Sąd Rejonowy podaje, że „nie da się przypisać oskarżonemu winy za przestępstwo opisane w art. 190 § 1 kk”. Nieco dalej mimo ustalenia, że oskarżony „wypowiadał wulgaryzmy i mogły być one zinterpretowane jako groźby, to ocena zajścia i kontekst sytuacyjny zdarzenia spowodował uniewinnienie od zarzucanego czynu przestępstwa z art. 190 § 1 kk, bo czyn nie wypełnił wszystkich znamion czynu zabronionego”.

Skoro Sąd ustala, że oskarżony wypowiadał wulgaryzmy, które mogły być zinterpretowane jako groźby, to należało rozważyć, czy czyn tak ustalony nie wyczerpuje znamion czynu zabronionego z art. 190 § 1 kk w formie stadialnej usiłowania. Nie należało bowiem dokonywać oceny zachowania oskarżonego z perspektywy pokrzywdzonego, ale ocenić zachowanie oskarżonego z punktu widzenia jego świadomości i woli co do realizacji znamion zarzucanego mu czynu, a mianowicie udzielić odpowiedzi na pytanie, co – przyjmując za Sądem Rejonowym – „wypowiadając wulgaryzmy” chciał oskarżony osiągnąć, do czego bezpośrednio zmierzał, a dopiero w dalszej kolejności, czy i jaki skutek osiągnął. Sąd Rejonowy nie udzielił odpowiedzi na te pytania. Przez pryzmat znamion strony przedmiotowej Sąd dokonał ustaleń, a następnie przy pominięciu ustaleń i ocen znamion strony podmiotowej, poprzestał na ocenie możliwości istnienia obaw po stronie pokrzywdzonego. To sprawiło, że ustalenia i wnioski Sądu są niepełne, a w konsekwencji mogą prowadzić do twierdzeń – jak dokonał tego Skarżący – o błędzie w ustaleniach faktycznych.

Jednocześnie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zamieszczono sprzeczne twierdzenia, które uniemożliwiają ocenę, poprawności wyciągniętych przez Sąd Rejonowy wniosków. Z jednej bowiem strony wskazuje on na niewyczerpanie znamion czynu zabronionego z art. 190 § 1 kk, z drugiej zaś mówi o braku możliwości przypisania winy, by ostatecznie przyjąć, że „oskarżony wypowiadał wulgaryzmy i mogły być one zinterpretowane jako groźby, to ocena zajścia i kontekst sytuacyjny zdarzenia spowodował uniewinnienie od zarzucanego czynu przestępstwa z art. 190 § 1 kk, bo czyn nie wypełnił wszystkich znamion czynu zabronionego”. Jeżeli bowiem oceniamy zdarzenie faktyczne objęte zarzutem aktu oskarżenia i stwierdzamy, że nie wyczerpuje ono znamion czynu zabronionego, to dokładnie należy wskazać, którego lub których ze znamion sprawca swoim zachowaniem nie zrealizował oraz co legło u podstaw takiego stanowiska. Tylko wówczas możliwa jest ocena poprawności takich wniosków.

Jeżeli natomiast zachowanie sprawcy czynu wyczerpuje znamiona typu czynu zabronionego, a skutek nie następuje, to należy rozważyć, czy sprawca nie popełnił przestępstwa w ogóle, bo nie można mu przypisać winy, czy też popełnił przestępstwo, jednakże nie w formie dokonania, a jedynie usiłowania (art. 13 kk). Sąd Rejonowy wskazując w uzasadnieniu na przyczyny wydania wyroku uniewinniającego, albo przechodzi do porządku dziennego nad faktem, że brak wyczerpania wszystkich znamion typu czynu zabronionego stanowi już wystarczającą i odrębną podstawę uniewinnienia, a brak winy stanowi odrębną i również wystarczając podstawę wydania wyroku uniewinniającego, nawet przy bezprawności i karygodności zachowania sprawcy (gdy sprawca wyczerpał wszystkie znamiona typu czynu zabronionego a jego zachowanie oceniamy jako społecznie szkodliwe w stopniu wyższym niż znikomy, jednak z uwagi na wystąpienie okoliczności wyłączających zawinienie, nie możemy przypisać mu winy), albo też omawiając materialoprawne przesłanki odpowiedzialności sprawcy używa określenia „winy” nie w znaczeniu karnomaterialnym, ale karnoprocesowym. Wówczas jednak brak istnienia obiektywnie ocenionej obawy u pokrzywdzonego, nie może powodować automatycznie uniewinnienia oskarżonego od zarzutu popełnienia czynu zabronionego z art. 190 § 1 kk z uwagi na brak znamion, albowiem w przypadku przestępstw materialnych (skutkowych), nienastąpienie skutku nakazuje dokonanie oceny zachowania sprawcy z punktu widzenia podstaw odpowiedzialności za popełnienie czynu zabronionego w formie stadialnej.

Zarówno przy dokonaniu, jak i usiłowaniu dokonania Sąd nie może poprzestać na ocenie znamion strony przedmiotowej czynu zarzucanego oskarżonemu. W każdym z tych wypadków istotną, wręcz decydującą rolę, w ocenie bezprawności zachowania sprawcy, odgrywają znamiona strony podmiotowej. W tym jednak zakresie Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia nie wypowiedział się w ogóle.

Na marginesie zwrócić należy uwagę, iż to co Sąd Rejonowy ustala jako „wypowiadanie wulgaryzmów”, nawet jeżeli przyjąć, że nie wypełniało znamion czynu zabronionego określonego w art. 190 § 1 kk, podlegało prawnokarnej ocenie z punktu widzenia realizacji znamion innych typów czynów zabronionych, chociażby z art. 216 § 1 kk. W tym zakresie Sąd zaniechał podjęcia jakichkolwiek czynności, a ustalony stan faktyczny wymagał, przy podjęciu decyzji o braku realizacji znamion z art. 190 § 1 kk, zajęcia stanowiska co do bezprawności, karygodności, zawinienia i karalności, „wypowiadanych wulgaryzmów” przez oskarżonego wobec pokrzywdzonego.

Mając na względzie powyżej wskazane uchybienia, stwierdzone braki w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 437 § 2 kpk uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy dokona pełnej prawnokarnej oceny zachowania oskarżonego, objętego zakresem przedmiotowym aktu oskarżenia z uwzględnieniem uwag wskazanych powyżej. Przy pełności i prawidłowości wcześniejszego postępowania dowodowego, Sąd może przeprowadzić bezpośrednie przesłuchanie oskarżonego, o ile nie skorzysta on z prawa odmowy wyjaśnień, i pokrzywdzonego K. S., w pozostałym zakresie Sąd może poprzestać – w myśl art. 442 kpk - na ujawnieniu zgromadzonego materiału dowodowego, chyba że uzna za niezbędne bezpośrednie przeprowadzenie dalszych czynności dowodowych. Następnie Sąd dokona oceny zachowania oskarżonego z punktu widzenia realizacji przez niego znamion czynu zabronionego zarzucanego mu aktem oskarżenia, bądź innego (uwagi powyżej), pamiętając że zmiany w zakresie kwalifikacji prawnej czynu wymagają uprzedzenia o tym stron, a niekiedy uzyskania stanowiska co do woli „objęcia ściganiem”. Nie przesadzając treści rozstrzygnięcia w razie przyjęcia bezprawności zachowania oskarżonego konieczna będzie również ocena stopnia jego karygodności, zawinienia i karalności (w niektórych sytuacjach bowiem sprawca, np. nie podlega karze, albo Sąd może odstąpić od wymierzenia kary). Następnie Sąd, o ile zajdzie taka konieczność, swoje oceny i wnioski zawrze w prawidłowo sporządzonym, zgodnie z wymogami art. 424 kpk, pisemnym uzasadnieniu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE