Sygn. akt I C 1750/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Piotr Jarmundowicz

Protokolant: Barbara Bortnik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2013 r. we W.

sprawy z powództwa S. S.

przeciwko (...) Sp. z o. o.z siedzibą we W.

o ustalenie

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powódki S. S.na rzecz strony pozwanej (...) Sp. z o. o.z siedzibą we W.kwotę 7 200 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powódka S. S.w pozwie wniesionym do tutejszego Sądu w dniu 28.11.2012 r. przeciwko (...)sp. z o.o.we W.domagała się stwierdzenia nieważności umowy zawartej w formie aktu notarialnego (Rep. A (...)) w dniu 30.03.2007 r. dotyczącej przeniesienia własności nieruchomości - niezabudowanych działek położonych w obrębie W.nr (...)o pow. 2,8651 ha i nr (...) o powierzchni 0,8183 ha, dla których Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Krzyków prowadzi księgę wieczystą za numerem (...).

W uzasadnieniu powódka wyjaśniała, że razem z siostrą Z. H. (1)były właścicielkami opisanych wyżej działek, posiadając po ½ udziału każda. Wskazała dalej, że w dniu 18.12.2006 r. Z. H. (1)udzieliła swojemu synowi R. H.pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego (Rep. A (...)) do sprzedaży swojego udziału we własności. Następnie w dniu 12.01.2007 r. działający w imieniu Z. H. (1) R. H.i powódka S. S.zawarli z pozwaną (...)sp. z o.o.w formie aktu notarialnego (Rep. A (...)) przedwstępną umowę sprzedaży opisanych wyżej działek. Z uwagi na prawo pierwokupu działek przysługujące (...), w dniu 14.02.2007 r. zawarto również w formie aktu notarialnego (Rep. A (...)) warunkową umowę sprzedaży. Z. H. (1)zmarła w dniu (...)r. Natomiast dnia 30.03.2007 r. strony umowy przedwstępnej zawarły w formie aktu notarialnego (Rep. A (...)) umowę dotyczącą przeniesienia własności działek. Powódka wskazała dalej, że R. H.zataił przed notariuszem fakt wygaśnięcia udzielonego mu przez zmarłą Z. H. (1)pełnomocnictwa i w związku z tym, działając w imieniu własnym, ale na podstawie pełnomocnictwa z dnia 18.12.2006 roku i jednocześnie jako pełnomocnik swojego rodzeństwa dziedziczącego po Z. H. (1), dokonał podpisania w/w umowy jako pełnomocnik nieżyjącej Z. H. (1). Powódka powołując się na treść przepisu art. 101 § 2 k.c. wskazała, że z treści pełnomocnictwa z dnia 18.12.2006 r. nie wynikało, by zastrzeżono jego obowiązywanie na wypadek śmierci. Jej zdaniem R. H.o wygaśnięciu pełnomocnictwa wiedział, ponadto został o tym fakcie poinformowany przez powódkę telefonicznie. O śmierci Z. H. (1)córka powódki K. K.poinformowała także pośrednika nieruchomości M. R.z firmy (...)z siedzibą we W., która na rzecz pozwanej spółki prowadziła czynności przygotowawcze przed dokonaniem przeniesienia własności. Mimo tego do przeniesienia własności doszło, zaś R. H.stał się posiadaczem udziału nominalnie przypadającej Z. H. (1), chociaż, jak wynika z matematycznego sposobu wyliczenia należącej mu części spadku, udział ten wynieść powinien 1/24 części. Powódka wywodziła, że w sytuacji, kiedy fakt wygaśnięcia umocowania uczestnika transakcji, składającego podpis pod umową przeniesienia własności, byłby notariuszowi znany, zgodnie z prawem zawarcie umowy byłoby niedopuszczalne. Jej zdanie o dalszym podziale sum, które dziedziczyli po zmarłej Z. H. (1)pozostali uczestnicy transakcji zdecydować musiałby sąd, zaś dokumentem stwierdzającym przeniesienie własności stałby się wyrok Sądu. Na koniec powódka wskazała, że jej interes prawny uzasadnia okoliczność, że dokonała ona przeniesienia swojej części udziału w majątku na podstawie nieważnego aktu notarialnego, nastąpiło także wadliwe wyliczenie liczebności uprawnionych uczestników postępowania. W jej ocenie nastąpiła też konieczność korekty stanu prawnego przeniesienia własności nieruchomości. Powódka dodała, iż po fakcie dokonania przeniesienia własności nieruchomości swoje roszczenia względem udziału w majątku zgłosiły inne osoby, a sprawę o dział spadku prowadzi Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków I Wydział Cywilny pod sygnaturą I Ns 894/10. Jej zdaniem, z uwagi na wadliwy akt notarialny, prowadzenie wskazanego postępowania jest niedopuszczalne.

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 25.01.2013 r. strona pozwana domagała się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu. Wchodząc w polemikę z twierdzeniami pozwu pozwana zaprzeczyła, że stanowcza umowa przeniesienia własności nieruchomości opisanej w akcie notarialnym z dnia 30.03.2007 r. obejmowała zbycie udziału w prawie własności, który w dacie jej zawarcia należał do Z. H. (1). Zdaniem pozwanej spółki stan faktyczny sprawy jest odmienny od prezentowanego przez powódkę ponieważ do umowy przeniesienia własności nieruchomości stanęli spadkobiercy zmarłej Z. H. (1). Już z § 1 umowy wynikało, że R. H.występował w imieniu własnym oraz jako pełnomocnik swojego rodzeństwa, którzy udzielili mu pełnomocnictwa do ich reprezentowania. W dalszej części umowy wskazano także na postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia Krzyków I Wydziału Cywilnego z dnia 14.03.2007 r. (sygn. I Ns 357/07) o stwierdzenie nabycia spadku, w którym spadkobiercami po zmarłej w dniu (...) r. Z. H. (1)zostali wymienieni w akcie notarialnym R. H., J. K., S. R., C. H., K. H.oraz J. H.. Z umowy z dnia 30.03.2007 r. wynikało także, że wszyscy spadkobiercy wyrazili zgodę na zbycie praw do spadku. Zatem w myśl art. 1036 k.c. wskazane wyżej osoby reprezentowane przez R. H.uprawnione były do rozporządzenia udziałami, które im przypadały wskutek spadkobrania. Zatem twierdzenia powódki odnoszące się do posłużenia się przez R. H.wygasłym pełnomocnictwem nie znalazły potwierdzenia w rzeczywistości. Pozwana zarzuciła także brak interesu prawnego po stronie powódki. Jej zdaniem nie było w przedmiotowej sprawie potrzeby ochrony strefy prawnej powódki, ponieważ nie została ona w ogóle naruszona. Powódka nie należała do kręgu spadkobierców po Z. H. (1)natomiast przeniesienie przysługującego jej udziału na pozwaną spółkę nastąpiło na podstawie nie kwestionowanego oświadczenia woli złożonego przez jej pełnomocnika K. K..

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18.12.2006 r. przed notariuszem J. O., Z. H. (1)oświadczając, że jest współwłaścicielką w udziale wynoszącym ½ części nieruchomości niezabudowanej składającej się działek nr (...)i nr (...)o łącznej powierzchni 3,7724 ha we W.obręb W., udzieliła pełnomocnictwa swojemu synowi R. H.do sprzedaży swojego udziału w działkach nr (...)o powierzchni 2,8651 ha i nr (...) powierzchni 0,8183 ha w całości lub części dowolnym osobom za cenę i na warunkach według uznania pełnomocnika, do odbioru ceny i do wydania przedmiotu umowy a także do zawarcia przedwstępnych umów sprzedaży oraz do dokonania wszelkich czynności, jakie okażą się niezbędne do pełnej realizacji tego pełnomocnictwa.

Dowód:

- akt notarialny z dnia 18.12.2006 r. – pełnomocnictwo – k. 18 - 20,

W dniu 12.01.2007 r. przed notariuszem L. B.działający w imaniu Z. R. A. H., powódka S. S.oraz (...)sp. z o.o.we W.reprezentowana przez D. K.zawarli przedwstępną umowę sprzedaży, w której w § 6 zobowiązali się sprzedać (...). udziały wynoszące po ½ części w niezabudowanych działach gruntu nr 1 i 2 o łącznej powierzchni 3,6834 ha z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...)prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków V Wydział Ksiąg Wieczystych. Cena sprzedaży została ustalona na kwotę 18 417 000 zł.

Z uwagi na fakt, iż (...)przysługiwało na podstawie z art. 3 ustawy z dnia 11.04.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego prawo pierwokupu działek, w dniu 14.02.2007 r. strony umowy przedwstępnej zawarły warunkową umowę sprzedaży, w której R. H.oraz S. S.sprzedali pozwanej spółce nieruchomości pod warunkiem, że (...) nie wykona prawa pierwokupu.

Dowód:

- akt notarialny - przedwstępna umowa sprzedaży z dnia 12.01.2007 r. – k. 21 - 30,

- akt notarialny – warunkowa umowa sprzedaży z dnia 14.02.2007 r. – k. 31 - 40.

Z. H. (1)zmarła w dniu (...) r.

bezsporne

W dniu 30.03.2007 r. R. H.działający w imieniu własnym oraz jako pełnomocnik rodzeństwa: J. K., S. R., C. H., K. H.oraz J. H.oraz K. K.działająca w imieniu powódki S. S.zawarli w formie aktu notarialnego (Rep. A (...)) przed notariuszem L. B.umowę, w której przenieśli na pozwaną spółkę własność działek opisanych w umowie przedwstępnej. W akcie notarialnym opisano, że po przeprowadzeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia Krzyków w sprawie I Ns 357/07, spadek po Z. H. (1)nabyły jej dzieci R. H., J. K., S. R., C. H., K. H.oraz J. H.w udziałach po 1/6 a także, że w zakres spadku wchodził udział w ½ części we własności nieruchomości a ich udziały wynoszą w 1/12 części stanowiąc ich majątki osobiste.

W komparycji umowy powołano także pełnomocnictwo udzielone R. H.przez J. K., S. R., C. H., K. H.oraz J. H.udzielone mu przed notariuszem J. O.w akcie notarialnym z dnia 20.03.2007 r. ( Rep. A (...))

Dowód:

- akt notarialny z dnia 30.03.2007 r. – k. 41 - 55, 103 - 117,

Opisany wyżej stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie nie budzących wątpliwości dokumentów, w szczególności zawieranych przez strony w formie aktów notarialnych umów na okoliczność zawarcia umowy zbycia nieruchomości, umówionej ceny oraz ustalenia daty zgonu Z. H. (1) a także na okoliczność udzielenia przez jej spadkobierców pełnomocnictwa R. H. do ich reprezentowania. Akt notarialny z dnia 18.12.2006 r. stanowił natomiast dowód na okoliczność udzielenia przez Z. H. (1) pełnomocnictwa R. H..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powódka S. S.domagała się stwierdzenia nieważności czynności prawnej – umowy przeniesienia własności nieruchomości położonych we W.w obrębie W., dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę Wieczystą nr (...)zawartej z pozwaną spółką w formie aktu notarialnego przez notariuszem L. B.w dniu 30.03.2007 r. (Rep. A (...)). Zdaniem powódki umowa ta była nieważna, ponieważ działający w imieniu współwłaścicielki Z. R. H.posługiwał się wygasłym w skutek jej śmierci pełnomocnictwem.

Pozwana, domagając się oddalenia powództwa w całości, wskazała, że R. H., w momencie podpisywania ostatecznej umowy przenoszącej własność nieruchomości, dział nie na podstawie pełnomocnictwa od Z. H. (1), ale na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez jego rodzeństwo – spadkobierców zmarłej Z. H. (1). Ponadto zdaniem pozwanej, powódka nie ma interesu prawnego w dochodzeniu roszczenia ponieważ nie doszło w żaden sposób do naruszenia jej sfery prawnej.

Podstawą prawną dochodzenia roszczenie był przepis art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przedmiotem ustalenia w drodze powództwa przewidzianego w art. 189 k.p.c. mogą być prawa i stosunki prawne, dla ustalenia których właściwa jest droga procesu cywilnego (np. ustalenie nieważności umowy) a przesłanką merytoryczną takiego powództwa jest interes prawny, rozumiany jako potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, którą może uzyskać przez samo ustalenie stosunku prawnego lub prawa. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19.09.2012r., sygn. ACa 357/12). Interes prawny w przypadku ustalania prawa, czy też stosunku prawnego występuje zatem wówczas, gdy z przyczyn faktycznych lub prawnych istnieje niepewność prawa lub stosunku prawnego.

Zgodnie natomiast z art. 58 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (§ 1). Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (§ 2). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (§ 3).

Nieważność, o której mowa w art. 58 § 1 k.c., jest nieważnością bezwzględną, co oznacza, że czynność prawna nie wywołuje żadnych skutków w sferze cywilnoprawnej. Stan nieważności z przyczyn wskazanych w komentowanym przepisie powstaje z mocy samego prawa ( ipso iure) i datuje się od początku ( ab initio, ex tunc), tzn. od chwili dokonania czynności (por. Z. Radwański, Teoria umów, Warszawa 1977, s. 128;). Nieważność czynności prawnej jest skutkiem powszechnym, tzn. działającym wobec wszystkich ( erga omnes ). Oznacza to, że każdy, kto ma w tym interes prawny, może się na nią powołać, jak również dochodzić ustalenia nieważności czynności prawnej na drodze sądowej (art. 189 k.c.).

Zdaniem Sądu w przedmiotowej sprawie powódka nie wykazała interesu prawnego w ustaleniu nieważności czynności prawnej – umowy przeniesienia własności nieruchomości z dnia 30.03.2007 r. na pozwaną spółkę. Słusznie strona pozwana wskazała w tej kwestii, że nie ma potrzeby ochrony strefy prawnej powódki, ponieważ nie została ona w ogóle naruszona. Podkreślić należy, że powódka jako siostra zmarłej Z. H. (1) nie należała do kręgu spadkobierców, ponadto przeniesienie przysługującego jej udziału w nieruchomości na pozwaną spółkę nastąpiło na podstawie nie kwestionowanego oświadczenia woli złożonego przez jej pełnomocnika K. K.. Podnoszona przez nią w związku tym konieczność korekty stanu prawnego przeniesienia własności nieruchomości jest argumentem całkowicie chybionym tym bardziej, że powódka nie wyjaśniła jaka korekta miałby być przeprowadzona i przez jaką instytucję. Powódka odnosi się ciągle nie do przeniesienia na rzecz pozwanej spółki swojego udziału, lecz do udziału przypadającego pierwotnie Z. H. (1) i odziedziczonego w częściach równych przez jej dzieci. W sytuacji, jaka miał miejsce w przedmiotowej sprawie, powódka nie ma żadnego prawa do ingerowania w sposób dziedziczenia jej udziału.

Po przeprowadzeniu analizy materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, Sąd w całości podzielił również stanowisko strony pozwanej, która zaprzeczając opisanym przez powódkę okolicznościom, dobitnie podkreślała, że już z § 1 umowy przeniesienia własności nieruchomości z dnia 30.03.2007 r. wynikało, że R. H.występował w imieniu własnym oraz jako pełnomocnik swojego rodzeństwa, którzy to w akcie notarialnym z dnia 20.03.2007 r. udzielili mu pełnomocnictwa do ich reprezentowania. Okoliczność ta z umowy wynikała wprost, nadto w dalszej części umowy z dnia 30.03.2007 r. wskazano, że na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia Krzyków I Wydziału Cywilnego z dnia 14.03.2007 r. (sygn. I Ns 357/07) o stwierdzenie nabycia spadku, spadkobiercami zostały wymienione w akcie notarialnym dzieci zmarłej w dniu (...)r. Z. H. (1)- R. H., J. K., S. R., C. H., K. H.oraz J. H.. Z umowy z dnia 30.03.2007 r. wynikało także, że wszyscy spadkobiercy wyrazili zgodę na zbycie praw do spadku. Strona pozwana słusznie zatem powołała się na treść art. 1036 k.c. wywodząc, że zarówno R. H.jak i jego rodzeństwo przez niego reprezentowane były uprawnione do rozporządzenia udziałami, które im przypadały wskutek spadkobrania. W przedmiotowej sprawie nie można zatem stwierdzić, że R. H., zawierając umowę przeniesienia własności nieruchomości, posłużył się wygasłym pełnomocnictwem, stąd też roszczenie powódki nie ma w ogóle podstawy faktycznej.

Sąd podkreśla także, że akt notarialny ma na podstawie art. 244 k.p.c. posiada charakter dokumentu urzędowego, dlatego taż, z uwagi na brak innych dowodów, nie można przyjąć, że czynność prawna – umowa z dnia 30.03.2007 r. jest nieważna.

Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił powództwo jako nieuzasadnione w całości, o czym orzeczono w pkt. I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania w pkt. II wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zgodnie, z którym zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi.

Mając na uwadze, że powódka w całości proces przegrała, zasadne było zasądzenie od niej na rzecz pozwanej spółki poniesione przez nią koszty zastępstwa procesowego w wysokości 7200 zł, które ustalone zostały w oparciu o § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. (Dz. U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.) w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.