UZASADNIENIE

A. T. w dniu 5 grudnia 2007r wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz kwoty 512.081 zł tytułem zadośćuczynienia oraz 6.844,71 zł tytułem odszkodowania za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie w okresie od dnia 11 kwietnia 1997r do dnia 22 sierpnia 1997r w sprawie Sądu Rejonowego dla W. W. w W. o sygn. akt VK 101/06. Wyrokiem z dnia 26 stycznia 2010r Sąd Okręgowy w. W. zasądził na rzecz A. T. 15.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania, oddalił wniosek w pozostałej części. Po rozpoznaniu apelacji pełnomocników wnioskodawcy wyrokiem z dnia 25 sierpnia 2010r Sąd Apelacyjny w. W. uchylił wyrok w części w jakiej wniosek został oddalony i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w. W.. Rozpoznając sprawę ponownie, wyrokiem z dnia 8 listopada 2011r, Sąd Okręgowy wniosek A. T. o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia ponad uprzednio przyznaną kwotę 15.000 zł oddalił. Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła pełnomocnik wnioskodawcy i wyrokowi temu zarzuciła:

- naruszenie przepisów postępowania, a to art. 4 i 7 kpk w związku z art. 233§ 1kpc przez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego w zakresie przesłanek uzasadniających ustalenie szkody, jak i zadośćuczynienia , zaś w szczególności art. 386§ 4kpc, przez nie rozpoznanie istoty sprawy w przedmiocie ustalenia podstaw co do wysokości należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia, zgodnie z wytycznymi Sądu Apelacyjnego w. W. i zawartą w uzasadnieniu tego wyroku sygnalizacją. Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na rzecz wnioskodawcy odszkodowania z tytułu poniesionej szkody, jak i zadośćuczynienia w wysokości dotychczas wnioskowanej. Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2012r Sąd Apelacyjny w. W. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, iż zasądził od Skarbu Państwa na rzecz A. T. kwotę 1075 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 kwietnia 2012r do dnia zapłaty z tytułu odszkodowania za szkodę poniesioną w związku z niesłusznym tymczasowym aresztowaniem, w pozostałej części utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego. Od wyroku Sądu Apelacyjnego wniesiona została kasacja do Sądu Najwyższego. Skarżący zarzucił wyrokowi rażące naruszenie prawa materialnego tj. art. 358 § 3kc w zw. z art. 558 kpk przez niezastosowanie waloryzacji do odszkodowania za poniesioną szkodę związaną z utratą wynagrodzenia za pracę, spowodowaną tymczasowym aresztowaniem, art. 361 kc w zw. z art. 558 kpk poprzez wyjęcie z zakresu odszkodowania utraconego w okresie tymczasowego aresztowania zarobku ze stosunku pracy, art. 448 kc w zw. z art. 558 kpk polegające na przyjęciu nieodpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną niesłusznie zastosowanym tymczasowym aresztowaniem. Zarzucił także rażące naruszenie prawa procesowego, tj. art. 433§ 2 kpk przez pozostawienie poza rozważaniem istotnych zarzutów zawartych w apelacji, oraz art. 457§ 3kpk poprzez brak podania czym kierował się Sąd wydając wyrok i nie uwzględniając zarzutów i wniosków apelacji co do kwoty zadośćuczynienia i zastosowania instytucji waloryzacji. Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2013r Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok w części utrzymującej w mocy wyrok Sądu Okręgowego (pkt.2) i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w. W.. Sąd Najwyższy uznał za zasadny zarzut naruszenia art. 457§ 3 kpk poprzez brak wskazania czym się kierował Sąd Apelacyjny zasądzając odszkodowanie bez zastosowania instytucji waloryzacji, w pozostałym zakresie zarzuty kasacji uznał za oczywiście bezzasadne.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy okazała się zasadna w tym sensie, że doprowadziła do zmiany wyroku Sądu Okręgowego w. W. w zakresie zwaloryzowania kwoty przyznanego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w W. odszkodowania w wysokości 1075 zł. W pozostałym zakresie zarzuty stawiane orzeczeniu Sądu I instancji nie są zasadne. Przed przystąpieniem do oceny poszczególnych zarzutów nadmienić należy, iż poza sporem jest to , że wnioskodawca był tymczasowo aresztowany od dnia 11 kwietnia 1997r do dnia 22 sierpnia 1997 r. ( 4 miesiące i 11 dni). Wyrokiem Sądu Okręgowego w. W. z dnia 6 grudnia 2006r wnioskodawcę uniewinniono od stawianego mu zarzutu, co skutkuje uznaniem tymczasowego aresztowania A. T. za niewątpliwie niesłuszne w rozumieniu art. 522§ 4 k.p.k. W tym kontekście na aprobatę zasługują rozważania Sądu Okręgowego czynione na stronie 12 i 13 pisemnych motywów orzeczenia w zakresie uznania tymczasowego aresztowania za niewątpliwie niesłuszne. Na wstępie podnieść należy, iż postępowanie o odszkodowanie i zadośćuczynienie, które toczy się w oparciu o przepisy rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego, charakteryzuje się takim oto reżimem dowodowym, który ciężar dowodu zarówno w zakresie podstawy roszczenia, istnienia szkody i jej rozmiaru oraz wysokości roszczenia o zadośćuczynienie składa na barki wnioskodawcy. W postępowaniu prowadzonym na podstawie przepisów Rozdziału 58 k.p.k. mamy do czynienia z tzw. rozłożeniem ciężaru dowodu pomiędzy wnioskodawcą (poszkodowanym) a organem sądowym. Odszkodowanie, o którym mowa w art. 552 § 4 k.p.k., ma charakter cywilno- prawny. W związku z tym na tle regulacji wyrażonej w art. 6 k.c. poszkodowany – wnioskodawca powinien udowodnić podstawę, jak i wysokość zgłoszonego roszczenia. Z kolei Sąd rozpoznający wniosek o odszkodowanie zgodnie z treścią art. 2 § 2 k.p.k. powinien w procedowaniu dążyć do tego, ażeby podstawę rozstrzygnięcia stanowiły prawdziwe ustalenia faktyczne (vide Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2004r, WK 19/04). W kontekście przytoczonego orzeczenia analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w szczególności zeznań wnioskodawcy wskazuje, iż trafny jest pogląd Sądu I instancji, że wnioskodawca nie udowodnił tego, że na skutek niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania poniósł szkodę majątkową w wymiarze większym i w oparciu o inną jeszcze podstawę jej wyliczenia, niż zasądzona wyrokiem Sądu Apelacyjnego, trafny jest także pogląd tego Sądu, że wniosek ponad orzeczoną kwotę, w zakresie wniosku o zadośćuczynienie należało oddalić. W tym miejscu, odnosząc się do zarzutu podniesionego w apelacji, stwierdzić należy, iż bezzasadne są żądania odszkodowania za „utratę zarobków za 3 miesiące po zwolnieniu wnioskodawcy z pracy”, skoro, wrócił on do pracy zaraz po zwolnieniu i pracował nadal do dnia 31 marca 1998r, co wiązało się z zakończeniem inwestycji , przy realizacji której pracował, co więcej było to wiadome przez cały czas zatrudnienia i było faktem od początku przez wnioskodawcę aprobowanym (vide strona 8-11 pisemnych motywów orzeczenia). Podkreślić tu należy, iż umowa o pracę z wnioskodawcą została rozwiązana za porozumieniem stron , nie ma więc mowy o „zwolnieniu z pracy” w takim znaczeniu, jakie usiłuje temu nadać pełnomocnik wnioskodawcy w apelacji. Przyznana kwota w wysokości 1075zł wynikająca ze zobowiązań wnioskodawcy powstałych w czasie trwania tymczasowego aresztowania z tytułu opłat mieszkaniowych ( 5x 150 zł) oraz zobowiązań alimentacyjnych (5 x 65zł), które zostały w imieniu wnioskodawcy pokryte przez osoby trzecie i które zobowiązany był zwrócić, stanowią szkodę powstałą niewątpliwie na skutek niesłusznego tymczasowego aresztowania. W ocenie Sądu odwoławczego zasadne są jedynie żądania pełnomocnika wnioskodawcy w zakresie dokonania waloryzacji kwoty odszkodowania, wszak Sąd o kwocie tej orzekał ponad 15 lat po powstaniu szkody. Przypomnieć w tym miejscu należy, iż zgodnie z treścią art. 358 § 3 k.c. w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, Sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Przepis art. 358 § 3 k.c. stanowi wyraz tzw. "prawa sędziowskiego", brak w nim wskazówek konkretyzujących mierniki dokonywanej przez sąd waloryzacji świadczeń pieniężnych. W materii tej rozstrzygające musi być więc uznanie sędziowskie, oparte na wszechstronnym rozważeniu okoliczności danej sprawy, (uchwała SN z dnia 10 kwietnia 1992 r., III CZP 126/91, OSN 1992, nr 7-8, poz. 121, Wokanda 1992, nr 7, s. 2). W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że skoro ustawodawca nie zawarł w treści art. 358 § 3 k.c. ściśle skonkretyzowanych mierników waloryzacji - to o stopniu waloryzacji, jej potrzebie, kryteriach waloryzacyjnych decydować winny okoliczności konkretnej sprawy i wszechstronne ich rozważenie. Jednocześnie zauważa się, że nie sposób podejmować prób budowania katalogu mierników waloryzacji ani wyczerpującego, ani nawet przykładowego, do których mógłby - w zależności od rodzaju sprawy - sięgać Sąd, stosujący ten przepis (vide wyrok SN z dnia 25 lipca 2001 r., I CKN 127/01,). Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej uznać należy, iż zaproponowana przez pełnomocnika wnioskodawcy metoda waloryzacji na podstawie miernika w postaci tzw. płacy minimalnej zasługuje na aprobatę. Za podstawę waloryzacji przyjęto więc wynagrodzenie minimalne. Stopa waloryzacji wyrażona została stosunkiem obecnie obowiązującego wynagrodzenia minimalnego (1.600 zł) do wynagrodzenia minimalnego w roku 1997 (406 zł - 450 zł według danych GUS) i wynosi 3,9409 zł za miesiące kwiecień-czerwiec 1997r. oraz 3,5556 zł za miesiące lipiec-sierpień 1997r. Po przemnożeniu miesięcznego odszkodowania (215 zł) przez tak obliczoną stopę waloryzacji, łączna kwota odszkodowania po waloryzacji wynosi 4.070,77 zł. Kwota waloryzacji stanowi różnicę pomiędzy odszkodowaniem po waloryzacji i odszkodowaniem przed waloryzacją (1.075 zł) i wynosi 2.995,77 zł. Pozostałe zarzuty apelacji pełnomocnika wnioskodawcy okazały się bezzasadne. Podkreślić należy, iż Sąd Okręgowy bardzo wnikliwie przeprowadził postępowanie i odniósł się także do wszystkich wskazań i zapatrywań Sądu Apelacyjnego w. W. zawartych w uzasadnieniu do wydanego w dniu 25 sierpnia 2010r wyroku. Wszechstronnie rozważył także kwestię zasadności podwyższenia kwoty przyznanego uprzednio wnioskodawcy zadośćuczynienia, dochodząc do wniosku, iż stanowi ona właściwą rekompensatę. Sąd Apelacyjny podziela ten pogląd. Złożona apelacja nie zdołała go skutecznie podważyć. Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego aresztowania uprawnionym jest korzystanie z bogatego orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego wydanego na tle ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń…, oraz orzecznictwa sądowego wydanego na tle art. 445 k.c., a także literatury prawniczej (por. S. Stachowiak, Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie w kodeksie postępowania karnego, Prok. i Pr. 1999/1/59). Pojęcie „sumy odpowiedniej” użyte w art. 445 § 1 k.c. w istocie ma charakter nieokreślony; niemniej jednak w judykaturze wskazane są kryteria, którymi należy się kierować przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie ma mieć przede wszystkim charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość. Jednocześnie wysokość ta nie może być nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, ale musi być „odpowiednia” w tym znaczeniu, że powinna być – przy uwzględnieniu krzywdy poszkodowanego, utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa; nie może prowadzić do nadmiernego bogacenia się (por. wyrok SN z dnia 22.04.1985, II CR 94/85, wyrok SN z dnia 10.06.1999r., II UKN 681/98, OSNAP 2000/16/626, A. Szpunar: Glosa do orzeczenia SN , II CR 201/65, PiP 1967, nr 8 – 9, s. 419, Kodeks cywilny, komentarz, praca zbiorowa, Warszawa 1972, t. II, s. 1103 – 1109). Wysokość zadośćuczynienia zależy w szczególności od długości okresu, w ciągu którego wnioskodawca był niesłusznie pozbawiony wolności (por. J. Waszczyński, Odszkodowanie za niesłuszne skazanie ... Palestra 1974r. z. 11, Kodeks postępowania karnego, komentarz, praca zbiorowa, Warszawa 1976r., Wydawnictwo Prawnicze, teza 11, s. 773). Nie jest to wszakże jedyna przesłanka wpływająca na wysokość zadośćuczynienia. Kolejnymi są warunki pobytu w areszcie, możliwości korzystania z opieki medycznej, psychologicznej, możliwości utrzymywania kontaktu z rodziną, leczenia szpitalnego, czy stosowano wobec osoby pozbawionej wolności w sposób bezprawny przemoc, także wpływ tymczasowego aresztowania na życie i zdrowie osoby bezprawnie pozbawionej wolności. Sąd Okręgowy bardzo dokładnie przeanalizował materiał dowodowy w postaci akt osobowych wnioskodawcy z aresztu w kontekście złożonych przez niego zeznań i trafnie skonstatował, iż „groźby i rękoczyny” z jakimi zetknął się wnioskodawca podczas pobytu w areszcie były brane pod uwagę przy określaniu wysokości należnego zadośćuczynienia przez Sąd rozpoznający sprawę po raz pierwszy, zaś brak jest jakichkolwiek obiektywnych dowodów potwierdzających twierdzenia szykanowania wnioskodawcy z powodu pełnionej przez niego funkcji ławnika sądowego, skoro nie ujawniał on żadnych informacji dotyczących swojej osoby, co wynika z zapisów akt osobowych (vide strona 11 i 12 pisemnych motywów orzeczenia).

Dostrzegając negatywne konsekwencje niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania A. T. przez okres 4 miesięcy i 11 dni, Sąd Apelacyjny uznał wysokość zasądzonego na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia za „odpowiednią” do wskazanych wyżej kryteriów. Rekompensuje ono krzywdy i dolegliwości moralne, baczy także by pokrzywdzony nadmiernie się nie wzbogacił. Wysokość zasądzonego zadośćuczynienia nie może być uznana za symboliczną, uwzględnia standardy współczesnego społeczeństwa, jest utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiada aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa.

W tych warunkach żądanie zasądzenia dalszej kwoty, niemalże 500 000 zł, z tytułu zadośćuczynienia, nie znajduje żadnego uzasadnienia i jest oczywiście bezzasadne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 437 § 1 k.p.k., orzekł, jak na wstępie.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE