UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Olsztynie, wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2013r, w sprawie II Ko 91/13, na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku o cudzoziemcach (Dz.U. 2011.264.1573 j.t.) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy T. B. kwotę 6000 zł (sześć tysięcy) tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę za niewątpliwie niesłuszne umieszczenie w strzeżonym ośrodku w okresie od 2-12-2011 roku do dnia 3-02-2012 roku z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

W pozostałej części wniosek oddalił i orzekł o ponoszeniu kosztów procesu przez Skarbu Państwa.

Wyrok zaskarżyła w całości pełnomocnik wnioskodawczyni, zarzucając mu obrazę przepisów prawa materialnego, mianowicie art. 88 ust.2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej poprzez jego wadliwe niezastosowanie w stosunku do cudzoziemca składającego wniosek o nadanie statusu uchodźcy w trakcie pobytu w ośrodku strzeżonym dla cudzoziemców (SOC).

W petitum apelacji wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie, iż pobyt cudzoziemki T. B. w SOC był bezprawny od momentu złożenia przez nią wniosku o nadanie statusu uchodźcy i ujawnienia okoliczności, iż była ona ofiarą przemocy w kraju pochodzenia oraz zasądzenia zadośćuczynienia w jednostkowej wysokości ustalonej przez sąd I instancji – 3.000 zł za miesiąc pobytu w SOC, jednakże za okres od dnia 15 czerwca 2011 roku do dnia 3 lutego 2012 roku, tj. za okres 7,5 miesiąca.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie w stopniu nakazującym uznać ją za oczywiście bezzasadną, jednocześnie podzielając wywody skarżącego co do art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w kontekście argumentacji Sądu I instancji, co jednakowoż nie miało wpływu na zasadność apelacji.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji wyraził pogląd, że podstawy prawnej zwolnienia wnioskodawczyni z ośrodka strzeżonego nie mógł stanowić art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2012 r. poz. 680 t.j.), albowiem dotyczy on wyłącznie cudzoziemców, którzy od samego początku swojego pobytu na terytorium RP zgłaszają wniosek o nadanie statusu uchodźcy lub udzielenie ochrony uzupełniającej. Za przyjęciem tego stanowiska przemawiać miało literalne brzmienie powołanego przepisu („nie zatrzymuje się”, „nie umieszcza się”) oraz treść art. 89 ust. 2 oraz art. 89b ust. 1 wskazanej ustawy. Zdaniem Sądu, aby przesłanka zwolnienia wyrażona w art. 88 ust. 2 mogła mieć zastosowanie do cudzoziemca już umieszczonego w ośrodku, ustawodawca powinien to uregulować wprost, czego nie uczynił.

Niewątpliwie treść omawianego przepisu wprowadza wątpliwości interpretacyjne, albowiem rzeczywiście należałoby oczekiwać, że rozwiązania przyjęte w obu ustawach dotyczących sytuacji prawnej cudzoziemców w Polsce, będą wyrażać się podobnym poziomem precyzyjności. W art. 107 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2011 r. Nr 264, poz. 1573 j.t.), zostały enumeratywnie wymienione przesłanki zwolnienia cudzoziemca ze strzeżonego ośrodka, natomiast w ustawie o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej , w odniesieniu do cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy lub udzielenie ochrony uzupełniającej, brak takiego uregulowania. Powołany przez Sąd I instancji art. 89b tej ustawy odwołuje się wprawdzie do przesłanek z art. 107 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach i wprowadza jedną własną przesłankę, ale brak jest pewności, czy jest to wyczerpujący katalog przyczyn, dla których cudzoziemiec ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy mógłby zostać zwolniony z ośrodka strzeżonego.

Nie sposób nie zgodzić się ze skarżącym, że utrzymanie zaproponowanej przez Sąd I instancji literalnej wykładni art. 88 ust. 2 ustawy o ustawie o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej doprowadziłoby do sytuacji, w której ofiary przemocy zaznanej w kraju pochodzenia byłyby różnie traktowane, w zależności od tego, w jakim czasie i miejscu złożyły wniosek o nadanie statusu uchodźcy – czy tuż po przekroczeniu granicy lub w innym miejscu na terytorium RP, czy już po umieszczeniu w strzeżonym ośrodku. Jedynym wyraźnie dopuszczonym przez ustawodawcę wyjątkiem dla odmiennego traktowania jest obligatoryjne przedłużenie przez sąd rejonowy pobytu w strzeżonym ośrodku o 90 dni w przypadku złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy w trakcie takiego pobytu, o czym stanowi art. 89 ust. 2 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej .

Trafnie też podniósł skarżący, że daną jednostkę redakcyjną należy rozważać w ramach całego aktu normatywnego. Legalna zaś definicja cudzoziemca zawarta w art. 2 pkt 4 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odwołuje się do definicji zawartej w ustawie o cudzoziemcach, nie czyniąc żadnej różnicy między podmiotami.

Tak jak wyżej wskazano aprobata dla argumentacji skarżącego w zakresie zaproponowanej przez niego wykładni art. 88 ust. 2 nie mogła jednak skutkować zmianą zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Podstawą stwarzającą wynikające z tego przepisu domniemanie, że cudzoziemiec został poddany przemocy, jest jego stan psychofizyczny. Jakkolwiek nie ma legalnej definicji tego pojęcia, to należy przyjmować, że jest to stan obejmujący łącznie zarówno sferę fizyczną człowieka, jak i psychiczną. W przypadku łączenia go z faktem przemocy, jak w art. 88 ust. 2, musi to być stan znacznie odbiegający od normy, noszący ewidentne znamiona traumatycznych przeżyć.

Brak jest podstaw, jak tego domaga się skarżący, aby istnienie okoliczności przemawiających za wystąpieniem tego domniemania wywodzić na podstawie datowanej na 21 lipca 2011 r. „Obserwacji psychologicznej z wywiadu z Panią T. B.”. W treści tego dokumentu psycholog M. O. zrelacjonowała, że w dniu 19 lipca 2011 r. uczestniczyła w przesłuchaniu przeprowadzonym z wnioskodawczynią na potrzeby postępowania o nadanie statusu uchodźcy. Według przedstawionego opisu, T. B. była apatyczna, mówiła ściszonym głosem, przez co kontakt z nią był utrudniony, uskarżała się na bóle głowy i problemy ze słuchem, na wiele pytań nie była w stanie odpowiedzieć jednoznacznie i konkretnie; płakała, gdy wspominała traumatyczne przeżycie związane z przemocą seksualną /k.10/.

O ile oczywistym jest, że spostrzeżenia psychologa z przeprowadzonego przesłuchania wskazywały na pewne nieprawidłowości w zachowaniu i samopoczuciu wnioskodawczyni, to nie były one – zdaniem Sądu Apelacyjnego – na tyle ewidentne, aby już wówczas przyjmować wystąpienie domniemania, że wnioskodawczyni stała się ofiarą przemocy. Nawet jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że obrażenia fizyczne ulegają procesowi gojenia i po kilku czy kilkunastu miesiącach od zdarzenia nie sposób ich stwierdzić na pierwszy rzut oka, to wnioski z przytoczonej relacji nie mogą być tak daleko idące, jak tego domaga się skarżący. Nie można bowiem pomijać, że spostrzeżenia psychologa zostały poczynione w związku z przesłuchaniem wnioskodawczyni prowadzonym przez pracownika Urzędu ds. Cudzoziemców; można zatem było podejrzewać, że obarczone one są ryzykiem błędu wywołanego świadomie przez wnioskodawczynię. Była ona przecież żywotnie zainteresowana pozytywnym rozstrzygnięciem jej wniosku o nadanie statusu uchodźcy, zaś jej twierdzenia co do motywów opuszczenia Demokratycznej Republiki Konga, jak i podawana tożsamość, były i nadal są przedmiotem kontrowersji (por. uzasadnienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 maja 2012 r., V SA/Wa 167/12, k. 112-126/.

Dlatego w stanie faktycznym niniejszej sprawy, przed datą 2 grudnia 2011 r. nie wystąpiło domniemanie określone w art. 88 ust. 2 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej , przemawiające za odstąpieniem od utrzymywania pobytu wnioskodawczyni w strzeżonym ośrodku.

Z art. 103 ustawy o cudzoziemcach wynika, że postanowienia o umieszczeniu cudzoziemca w strzeżonym ośrodku nie wydaje się, jeżeli mogłoby to spowodować niebezpieczeństwo dla jego życia lub zdrowia. Przepis ten jest też jednoznaczną podstawą do zwolnienia cudzoziemca z takiego ośrodka w związku z odesłaniem zawartym w art. 107 ust. 1 pkt 2 tej ustawy.

Opinia sporządzona przez psychologów z Fundacji Międzynarodowej Inicjatywa Humanitarna, a następnie opinia sporządzona z urzędu potwierdzająca powyższe dawała podstawy ku temu, aby uznać, że pobyt wnioskodawczyni w ośrodku strzeżonym może spowodować dla jej życia lub zdrowia niebezpieczeństwo.

Zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach warunkiem normatywnym dla przyznania stosownego odszkodowania lub zadośćuczynienia jest stwierdzenie, że umieszczenie cudzoziemca w strzeżonym ośrodku było niewątpliwie niesłuszne. Niesłuszność takiego pobytu musi cechować się oczywistością, zaś całokształt okoliczności ujawnionych w sprawie nie pozwala stwierdzić wystąpienia tej przesłanki w całym wskazywanym w apelacji okresie, a przyjęte przez Sąd ustalenia faktyczne wykazane na stronie 7 uzasadnienia trzeba podzielić w całości.

Podsumowując należy uznać, że zaskarżone rozstrzygnięcie, pomimo zaprezentowanej przez Sąd Okręgowy błędnej wykładni art. 88 ust. 2 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej , jest prawidłowe co do istoty.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.

O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnięto na mocy art. 554§2 kpk.

(...) (...)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE