UZASADNIENIE

K. J. złożył wniosek o zasądzenie na jego rzecz na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. kwoty 200.000 zł tytułem odszkodowania
i kwoty 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia za bezzasadne zatrzymanie.

Sąd Okręgowy W. P. w. W. wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2013 r. sygn. akt V Ko 294/12:

I. wniosek oddalił,

II. kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości pełnomocnik wnioskodawcy, zarzucając:

1) obrazę przepisów prawa materialnego,

2) obrazę przepisów postępowania, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia, wobec zaniechania przesłuchania świadka ujawnionego we wniosku,

3) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,

4) zatajenie zaistniałego faktycznego stanu prawnego w przedmiocie sprawy sygn. akt II K 27/12 (dowód zał. Nr 2 do wniosku o odszkodowanie
i zadośćuczynienie z dnia 23 maja 2012 r.),

5) poplecznictwo,

6) obrazę przepisów rozdziału 27 k.p.k. wyczerpujących dyspozycję przepisów art. 245 § 1 k.p.k. oraz art. 248 § 1 i 2 k.p.k.

W konkluzji apelacji pełnomocnik wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i rozpoznanie sprawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest oczywiście bezzasadna.

Odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie opiera się, tak jak przy roszczeniach
z racji niesłusznego skazania lub niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania, na zasadzie ryzyka. Oznacza to, że kwestię bezpodstawności zatrzymania, w kontekście jego niewątpliwej niesłuszności oceniać należy
z uwzględnieniem całokształtu materiału, jakim dysponuje sąd orzekający
w tym przedmiocie. Uwzględnia się zatem orzeczenie kończące postępowanie w sprawie, w której nastąpiło zatrzymanie, jeżeli takowe zapadło (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2006 r. sygn. I KZP 5/06, OSNKW 206/6/55). W przedmiotowej sprawie zarówno w chwili orzekania przez Sąd I, jak i II instancji, nie zapadło orzeczenie kończące postępowanie w sprawie, w której wnioskodawca był zatrzymany.
W sprawie tej wniesiono przeciwko wnioskodawcy akt oskarżenia lecz dotychczas nie wyznaczono terminu rozprawy. Tym samym rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku K. J. o zasądzenie na jego rzecz odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie zostało wydane przez Sąd Okręgowy w oparciu o materiał zgromadzony
w postępowaniu przygotowawczym.

K. J. zatrzymano w dniu 24 maja 2011 r. (k. 64 akt sprawy II K 27/12). Pomimo, że w protokole zatrzymania K. J. nie wskazano podstawy prawnej zastosowania tego środka przymusu, nie ulega najmniejszej wątpliwości, że zatrzymanie nastąpiło w oparciu o przepis art. 244 § 1 k.p.k. Przepis ten określa, że Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.

Przy ocenie niewątpliwej niesłuszności zatrzymania powinno mieć się na uwadze, czy stosowanie tego środka przymusu nastąpiło z obrazą rozdziału 27 Kodeksu postępowania karnego, tj. czy zostały spełnione określone w art. 244 § 1, § 1a bądź § 1b k.p.k. warunki do zatrzymania konkretnej osoby i czy zgodnie z art. 248 § 1 k.p.k. czas zatrzymania nie był nadmierny, a tym samym, czy tenże środek spowodował dolegliwości, jakich osoba zatrzymana nie powinna była doznać, analizując to zagadnienie w aspekcie całokształtu okoliczności zaistniałych w sprawie, w której miało miejsce zatrzymanie, a znanych w dacie orzekania w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia.

Zdaniem Sądu Okręgowego zatrzymanie wnioskodawcy było zasadne albowiem istniało uzasadnione przypuszczenie, że dopuścił się on popełnienia przestępstwa, a w związku z tym, iż odmówił on wydania rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie i oświadczył, że nie będzie brał udziału w czynnościach, zachodziło uzasadnione podejrzenie zacierania śladów przestępstwa (str. 11 uzasadnienia zaskarżonego wyroku).

O tym, że istniało uzasadniane przypuszczenie, że K. J. dopuścił się popełnienia przestępstwa świadczy zgromadzony
w sprawie Sądu Rejonowego w. O. sygn. akt II K 27/12 materiał dowodowy, w tym zeznania pokrzywdzonego K. P..
W dniu 9 maja 2011 r., a więc na ponad dwa tygodnie przed zatrzymaniem wnioskodawcy prokurator wydał postanowienie o:

- zażądaniu od K. J. wydania rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie w postaci zegarków marki (...), przedmiotów posiadających nielegalnie naniesione znaki towarowe oraz innych przedmiotów pochodzących z przestępstwa, stanowiących dowód przestępstwa lub których posiadanie jest zabronione,

- nakazaniu przeszukania pomieszczeń mieszkalnych, piwnicznych
i gospodarczych zajmowanych przez K. J..

Z notatki urzędowej sporządzonej w dniu 24 maja 2011 r. wynika, że po stawieniu się wnioskodawcy w KPP w O. zażądano od niego wydania przedmiotów, o których mowa wyżej. K. J. odmówił wydania i oświadczył, że nie będzie brał udziału w czynnościach procesowych. Tym samym Sąd I instancji trafnie ustalił, że była spełniona dalsza przesłanka do zatrzymania wnioskodawcy, w postaci istnienia obawy zacierania śladów przestępstwa.

Po dokonaniu przeszukania, które miało miejsce w dniu 24 maja
2011 r., w dniu następnym wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów dotyczących przestępstw z art. 286 § 1 k.k. i z art. 305 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. o prawie własności przemysłowej w zw. z art. 12 k.k., a w dniu 26 maja 2011 r. ogłoszono wyżej wymienione postanowienie K. J. i przesłuchano go w charakterze podejrzanego. Niezwłocznie po zakończeniu przesłuchania został on zwolniony. Czynności związane z zatrzymaniem wnioskodawcy nie naruszyły zatem uregulowań zawartych w art. 244 § 1 i art. 248 § 1 k.p.k. Uprawnione jest zatem stanowisko Sądu Okręgowego, że zatrzymanie wnioskodawcy było zgodne z obowiązującym w tym zakresie porządkiem prawnym, co wyklucza możliwość zasądzenia na jego rzecz odszkodowania i zadośćuczynienia, które zgodnie z art. 552 § 4 k.p.k. przysługuje jedynie w wypadku niewątpliwie niesłusznego zatrzymania. Na marginesie należy zauważyć – co też podniósł Sąd Okręgowy - że dla zasądzenia rekompensat określonych w art. 552 § 4 k.p.k. nie wystarczy ustalenie, iż zatrzymanie było niesłuszne, należy bowiem ustalić wysoki stopień owej niesłuszności, to jest stwierdzić, że było ono niewątpliwe niesłuszne.

Art. 245 § 1 k.p.k. przewiduje, że zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nim rozmowę. Kwestie związane z szybkością realizacji powyższego uprawnienia nie mają wpływu na ocenę zatrzymania dokonywaną przez pryzmat art. 552 § 4 k.p.k.

Mając na uwadze brak podstaw do uznania, że zatrzymanie wnioskodawcy było niewątpliwie niesłuszne w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k. Sąd Okręgowy nie badał kwestii mających wpływ na ustalenie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo jedynie do zadośćuczynienia, czy też także do odszkodowania oraz ich wysokości. Dlatego też na podstawie art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. Sąd I instancji zasadnie oddalił zgłoszony przez wnioskodawcę wniosek dowodowy o przesłuchanie K. F., która miała złożyć zeznania na okoliczność pogorszenia się stanu zdrowia wnioskodawcy w związku z jego zatrzymaniem (wniosek dowodowy k. 3, postanowienie Sądu Okręgowego k. 42).

Nie ma racji skarżący, że Sąd I instancji zataił dokument stanowiący załącznik nr 2 do wniosku tj. zawiadomienie, że postanowieniem prokuratora Prokuratury Rejonowej w. O. z dnia 5 kwietnia 2012 r. wszczęto śledztwo w sprawie składania w okresie od 2 maja 2011 r. do 16 stycznia 2012 r. w toku postępowania o sygn. akt Ds 524/11 fałszywych zeznań oraz fałszywego oskarżania K. J. (k. 5). Wyżej wymieniony dokument został bowiem zaliczony do materiału dowodowego (protokół rozprawy z dnia 25 kwietnia 2013 r. k. 43). Fakt wszczęcia śledztwa
w sprawie fałszywych zeznań i fałszywego oskarżenia wnioskodawcy nie oznacza, że nie było podstaw do jego zatrzymania w dniu 24 maja 2011 r. Oceny, czy konkretne zatrzymanie było niewątpliwie niesłuszne dokonuje się zaś zgodnie z regułami, o których mowa wyżej i jak wykazano stanowisko zajęte przez Sąd Okręgowy w odniesieniu do zatrzymania wnioskodawcy w pełni zasługuje na aprobatę.

Odmowa uwzględnienia zażalenia na zatrzymanie nie oznacza, że zatrzymanie nie było niewątpliwie niesłuszne w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k. Jak już podniesiono wyżej kwestię bezpodstawności zatrzymania,
w kontekście jego niewątpliwej niesłuszności, ocenia się nie w aspekcie tego, co sądził organ zatrzymujący w momencie zatrzymania osoby
w oparciu o posiadane wówczas informacje bądź w oparciu o materiał jakim dysponował sąd rozpoznający zażalenie na zatrzymanie, lecz
z uwzględnieniem całokształtu materiału dowodowego, jaki posiada Sąd orzekający w kwestii odszkodowania i zadośćuczynienia za to zatrzymanie, a więc pod kątem tego, co wynika także z dalszych czynności prowadzonych w sprawie, w której doszło do zatrzymania. Okoliczności te oceniane są
ex nunc, a nie wedle stanu z czasu stosowania zatrzymania bądź rozpoznania zażalenia na jego zastosowanie. Podniesione przez skarżącego okoliczności sugerujące stronniczość sędziego rozpoznającego zażalenie na zatrzymanie K. J. nie mają znaczenia dla oceny zasadności zaskarżonego wyroku.

W zaistniałej sytuacji brak było podstaw do podzielenia argumentacji skarżącego, a apelację należało uznać za oczywiście bezzasadną.

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławczej orzeczono
w myśl art. 554 § 2 k.p.k.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny orzekł jak
w wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE