UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 września 2011 roku powód M. B. domagał się zasądzenia od strony pozwanej, Skarbu Państwa – (...) w S. zapłaty kwoty 1.000 zł na cel społeczny – na rzecz Szpitala (...) we W. - tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powoda oraz złożenie oświadczenia-pisemnych przeprosin za dokonane naruszenia dóbr osobistych powoda w formie dwóch pism – kierowanych do powoda oraz Sądu Okręgowego we Wrocławiu – o następującej treści: „ja Dyrektor (...) w S. przepraszam osadzonego B. M. w imieniu moim i moich podwładnych za to, że w okresie od marca do września 2011 roku, kiedy ten przebywał w (...) S., nie respektowaliśmy jego praw w pełni, lekceważąc podnoszone przez niego pretensje, co czyniło jego pobyt w (...) S. uciążliwym, narażając go na stres, poczucie niższości i było niegodziwe i niezgodne z przepisami prawa”.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że jest osadzony w (...) w S. od 25 lutego 2011 roku. Dnia 16 marca 2011 roku, powód pisemnie wezwał współpracującego z (...) w S. psychologa do zmiany nieprawdziwego zapisu w dokumentacji psychologicznej stanowiącego, że „powód czuje się dobrze”, na zgodny z prawdą „powód czuje się źle”. Wezwanie okazało się bezskuteczne, wobec czego powód wystosował zawiadomienie o zaistniałej sytuacji do Prokuratury Rejonowej w Strzelinie a następnie do Prokuratury Okręgowej we Wrocławiu. W kwietniu 2011 roku bezpodstawnie ukarano powoda karą dyscyplinarną za próbę wysłania do swojego pełnomocnika ręcznika stanowiącego własność strony pozwanej, do którego rzekomo powód się przyznał, podczas gdy w rzeczywistości powód od początku twierdził, ż wysyłany ręcznik stanowi jego własność. Powód wskazał również, że osadzonym nie umożliwia się skorzystania z natrysków po zajęciach sportowych i nie organizuje się spotkań anonimowych alkoholików. Nadto, powód nie został przez Dyrektora (...) w S. nagrodzony za swoje zaangażowanie w działalność społeczną, jego cela nie była wizytowana co najmniej raz w miesiącu oraz pomimo złożenia stosownego wniosku nie został zatrudniony. Powód jednocześnie wskazał, że kilkakrotnie zwracał się o wydanie zgody na użynanie własnej maszynki do strzyżenia włosów z obawy o możliwość zakażenia wirusem HIV i HCV oraz strzyżenia wszystkich „na zero” co jest w odczuciu powoda poniżające. Również wnioski powoda o umożliwienie dostarczenia na jego koszt ogólnodostępnych preparatów witaminowych nie zostały uwzględnione. Powód nadmienił również, iż nie uwzględniono jego wniosku o przeniesienie go do jednostki penitencjarnej właściwej miejscowo na miejsce jego zamieszkania i zamieszkania jego rodziny, nie ma możliwości spotkać się z lekarzem psychiatrą ze względu na nieefektywną organizację zajęć w ciągu dnia, w celach brakuje ciepłej wody, a w nocy potrzeby fizjologiczne musi załatwiać po ciemku.

W odpowiedzi na pozew z 04 lipca 2012 roku strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Uzasadniając swoje stanowisko strona powodowa wskazała, że powód nie sprostał obowiązkowi dowodowemu w zakresie wykazania przesłanek ochrony dóbr osobistych, w szczególności powód nie wykazał, aby działanie funkcjonariuszy Służby Więziennej było niezgodne z prawem lub wykraczało poza przyznane prawem uprawnienia, nadto powód, nie tylko nie wykazał, ale nawet nie uprawdopodobnił domniemanej szkody, jej wysokości, a w konsekwencji również nie wykazał związku przyczynowego. Ustosunkowując się do poszczególnych zarzutów strona pozwana podniosła, że obawa przed możliwością zakażenia wirusem nie stanowi naruszenia dobra osobistego, a konsekwencji przesłanki do zadośćuczynienia, próbował wymusić na psycholog negatywną ocenę stanu jego zdrowia psychicznego, przyjmuje postawę roszczeniową i odgraża się. Zasadność wymierzenia mu kary dyscyplinarnej została potwierdzona przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt V Pen 751/11/BS. Jednocześnie strona pozwana wskazała, że zajęcia sportowe prowadzą funkcjonariusze posiadający wyższe wykształcenie uzyskane w Akademii Wychowania Fizycznego, kąpiele osadzonych prowadzone są zgodnie z obowiązującym grafikiem, a zajęcia grupy anonimowych alkoholików nie były okresowo prowadzone w związku ze śmiercią osoby je prowadzącej. Jednocześnie strona powodowa wskazała, że stosownie do art. 137 k.k.w. nagrody są przyznawane fakultatywnie, dla skazanych wyróżniających się dobrym zachowaniem, a nie na żądanie skazanego. Ponadto, powód nie został zatrudniony do pracy z uwagi na brak miejsc pracy. Odnosząc się do zarzutów odnośnie strzyżenia osadzonych stron pozwana wskazała, że wszystkie narzędzia wielokrotnego użytku są poddawane chemicznej dezynfekcji, natomiast odnośnie braku zgody na sprowadzenie preparatów witaminowych we własnym zakresie, strona pozwana nadmieniła, że preparaty takie są sprowadzane w razie stwierdzenia potrzeby ich stosowania. Jednocześnie nadmieniono, że gdy powodowi umożliwiono skorzystanie z pomocy psychiatry to jej odmówił.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód odbywa karę 25 lat pozbawienia wolności orzeczoną za czyn zabroniony opisany w art. 148 § 2 pkt 2 k.k. W (...) w S. przebywał w okresie od 25 lutego do 22 września 2011 roku. W okresie swojego pobytu w przedmiotowym (...) powód złożył szereg skarg i wniosków do dyrekcji (...), organów ścigania i Rzecznika Praw Obywatelskich.

(dowód: okoliczność bezsporna, wyjaśnienia J. R. – k. 173)

Pismem z dnia 04 września 2011 roku, powód zwrócił się do Dyrektora (...) o wydanie zgody na pobranie z magazynu i użytkowanie w celi maszynki do strzyżenia włosów wskazując na obawę o możliwość zakażenia wirusami HIV i HCV.

(dowód: prośba z dnia 04 września 2011 roku, k. 6)

Pismami z dnia 23 sierpnia 2011 roku i 14 września 2011 roku powód zwrócił się do Dyrektora (...) ze skargą, w której wskazał na niemożliwość przyjęcia do lekarza pomimo jego zgłoszeń.

(dowód: skarga z dnia 23 sierpnia 2011 roku, k. 7,

pismo z dnia 14 września 2011 roku, k. 8)

Pismem z dnia 07 września 2011 roku powód wniósł do Dyrektora(...) skargę na naruszenie jego dóbr osobistych poprzez fałszywe opinie psychologiczne, naruszenie tajemnicy korespondencji, narażanie na zakażenie wirusem HIV i HCV, odmawianie dostępu do witamin, bezpodstawne ukaranie karą dyscyplinarną, odmawianie przeniesienia do innej jednostki penitencjarnej i uniemożliwianie uczestniczenia w zajęciach profilaktyki uzależnień.

(dowód: skarga z dnia 07 września 2011 roku, k. 10)

Pismem z dnia 07 września 2011 roku powód zwrócił się do Kierownika (...) o anulowanie wymierzonej kary dyscyplinarnej zarzucając Kierownikowi niekompetencje i złośliwość oraz informując, że jeśli kara nie zostanie anulowana, Kierownik będzie się musiał tłumaczyć przed sędzią.

(dowód: pismo z dnia 07 września 2011 roku, k. 12 )

Pismem z dnia 11 września 2011 roku powód oświadczył Dyrektorowi (...), że czuje się oszukany i wykorzystany wobec nie wynagrodzenia jego aktywności społecznej informując, że jeśli sytuacja się nie zmieni wystąpi z pozwem cywilnym.

(dowód: pismo z dnia 11 września 2011 roku, k. 11)

Podczas pobytu w (...) w S. pozwany przebywał w pawilonie wybudowanym w 2009 r., w którym znajduje się nowa infrastruktura i sprzęty, w celach maksymalnie czteroosobowych. W każdej celi znajduje się odseparowany kącik sanitarny, z dostępny przez całą dobę światłem. W celach okresowo wyłączany był prąd, jednakże jedynie w gniazdkach. Na oddziale mieszkalnym jest usytuowana łaźnia. Czas trwania kąpieli dostosowywany jest do potrzeb skazanych. Dostępność do służby zdrowia realizowana jest po dokonaniu zapisu, wedle porządku dnia – skazany powinien oczekiwać na wezwanie. Powód korzystał z opieki medycznej w (...), również z pomocy lekarzy specjalistów, w tym psychiatry. W (...) w S. realizowane są programy resocjalizacyjne, zajęcia sportowe i kulturalno – oświatowe, również z udziałem artystów i sportowców. Zajęcia sportowe prowadzą absolwenci AWF, w tym jeden z uprawnieniami trenerskimi. Ze względu na ujawniane przez powoda zdolności plastyczne zakupiono dla powoda farby, jednakże on zwrócił je dyrekcji (...) w S.. Skazani otrzymują nagrody za działalność społeczną na terenie pawilonu mieszkalnego, w systemie uznaniowym. Strzyżenie w (...) w S. odbywa się według porządku wewnętrznego, ustalonego przez dyrektora, wykonywane przez zatrudnionego fryzjera, zaś sprzęt jest regularnie poddawany dezynfekcji. Podczas pobytu powoda zmarł prowadzący spotkania Anonimowych Alkoholików i czasowe spotkania te zostały zawieszone. Skazani mają prawo do zakupu witamin w kantynie, zaś poza nią – na zalecenie lekarza. Stan zdrowia powoda nie wymagał, w opinii lekarza, podawania dodatkowych preparatów witaminowych. Grupy spacerowe oraz drużyny na zajęciach sportowych selekcjonowane są pod katem minimalizowania konfliktów. Dyrekcja (...) w miarę możliwości zapewnia skazanym zatrudnienie, według kolejności zgłoszeń.

(dowód: wyjaśnienia J. R. w charakterze strony pozwanej – k. 173)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód w niniejszej sprawie domagał się ochrony swoich dóbr osobistych, które miały zostać naruszone przez bezprawne działanie funkcjonariusz Służby Więziennej w (...) w S.. Za przedmiotowe naruszenie domagał się zasądzenia od strony pozwanej obowiązku zapłaty kwoty 1.000 zł na cel społeczny – na rzecz Szpitala (...) we W. - tytułem zadośćuczynienia oraz zobowiązania strony pozwanej do złożenie oświadczenia w formie pisemnych przeprosin o wskazanej przez powoda treści.

Stosownie do treści art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione łącznie, są istnienie dobra osobistego, zagrożenie lub naruszenie tego dobra oraz bezprawność zagrożenia lub naruszenia. Pierwsze dwie przesłanki ochrony dóbr osobistych, stosownie do treści art. 6 k.c. udowodnić musi ten, kto domaga się ochrony, natomiast ten, kto dopuścił się naruszenia dóbr osobistych może bronić się wykazując, że nie działał bezprawnie.

Ze względu na charakter zarzutów kierowanych przez powoda w stosunku do jednostki penitencjarnej przyjąć należy, iż domagał się on ochrony takich dóbr osobistych jak że cześć, godność i zdrowie.

Podstawą odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej jest przepis art. 417 k.c. Przesłanką tej odpowiedzialności jest przede wszystkim bezprawność, którą należy rozumieć jako niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie. Dla przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwa, ważne jest, aby zachowanie osób działających w jego imieniu, w ramach wykonywania władzy publicznej było bezprawne.

Oczywistym jest, iż wymóg zapewnienia przez Państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych wymogów nowożytnego państwa prawa, znajdującym wyraz w normach prawa międzynarodowego. Stanowi o tym wprost art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Publicznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r., Nr 38, poz. 167 i 169) głoszący, że każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Także art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 grudnia 1950 r., ratyfikowanej przez Polskę w 1993 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) wprowadza obowiązek władzy publicznej zapewnienia osobom osadzonym w (...) godziwych i humanitarnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, nie naruszających godności ludzkiej. Odpowiednikami powyższych norm prawa międzynarodowego są art. 40, 41 ust. 4 i 47 Konstytucji RP wprowadzające wyżej wskazane zasady na grunt prawa polskiego. Odpowiednia norm prawna zawarta jest też w Kodeksie Karnym Wykonawczym – w art. 4 czytamy, że „kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego. Zgodnie z art. 110 kodeksu karnego wykonawczego, skazanego osadza się w celi mieszkalnej wieloosobowej lub jednoosobowej, a powierzchnia w celi mieszkalnej przypadająca na skazanego powinna wynosić nie mniej niż 3 m². Dalej przepis stanowi, że cele wyposaża się w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy.

Odnosząc się do poszczególnych zarzutów powoda po pierwsze należy wskazać, iż nie wykazał, aby podczas pobytu w (...) w S. funkcjonariusze służby więziennej dopuścili się działań sprzecznych z prawem i naruszających jego godność lub zdrowie. Skargi powoda były rozpoznawane w trybie regulaminowym, umożliwiano mu dostęp do służby zdrowia a także udział w zajęciach sportowych czy kulturalno oświatowych, z uwzględnieniem indywidualnych predyspozycji i uzdolnień powoda. Subiektywne odczucia powoda związane z brakiem nagród za działalność społeczną czy sprzeczny z jego oczekiwaniami dobór towarzystwa podczas spacerów czy brakiem odpowiednich grup terapeutycznych oraz pracy zarobkowej nie dają podstaw do przyjęcia, iż nastąpiło to na skutek bezprawnego działania. Przeciwnie, jak wynika z zeznań J. R., zastępcy dyrektora (...) w S., w zakładzie tym w miarę możliwości zaspokajane są potrzeby terapeutyczne skazanych, zaś zajęcia sportowe prowadzone są przez wykwalifikowanych absolwentów Akademii Wychowania Fizycznego. Brak spotkań grupy anonimowych alkoholików w spornym okresie był zdarzeniem losowym. Dodatkowo brak jest obowiązku po stronie pozwanej zapewnienia powodowi udziału w takiej grupie wsparcia, podobnie jak nie można oczekiwać od kierownictwa jednostki penitencjarnej, że spełniać będzie oczekiwania skazanego odnośnie osób towarzyszących podczas spaceru. Odbywanie kary pozbawienia wolności jest immanentnie związane z niedogodnościami wynikającymi z ograniczenia możliwości wyboru tak w zakresie sposobu spędzania czasu jak i kierowania własnym postępowaniem. Nie można tracić z pola widzenia okoliczności, iż osadzenie w (...) jest konsekwencją popełnienia czynu zabronionego przez powoda.

Fakt, iż powód po podjęciu pewnych inicjatyw na rzecz społeczności więziennej nie uzyskał oczekiwanej nagrody nie stanowi naruszenia jego dobra osobistego. Powód nie wykazał, aby istotnie brak nagrody był wynikiem szykany, co było o tyle utrudnione, że przyznanie nagrody ma charakter uznaniowy i proces nagradzania nie może być oderwany od kontekstu, w tym również całokształtu zachowania powoda. Zgodnie z dyspozycją art. 137 k.k.w. nagrody przyznawane są fakultatywnie, dla skazanych wyróżniających się dobrym zachowaniem, zaś powód nie wykazał, aby jego zachowanie kompleksowo zasługiwało na wyróżnienie w formie nagrody.

Również zarzut narażenia powoda na utratę bądź pogorszenie zdrowia nie został przez powoda udowodniony. Stosowane procedury dezynfekcji narzędzi fryzjerskich, przy jednoczesnym fachowym korzystaniu z tym narzędzi, wykluczają możliwość zakażenia wirusem HIV czy HCV, co wynika z zasad doświadczenia życiowego. Powód nie wykazał również, aby istotnie narzucany był skazanym jeden model strzyżenia wykluczający możliwość jego modyfikacji. Same twierdzenia powoda pozostają w sprzeczności z zeznaniami zastępcy dyrektora (...). Zarzut, iż skazani poddawani są swoistemu procesowi unifikacji polegającemu na jednakowym strzyżeniu jest niewiarygodny, a z zeznań zastępcy dyrektora wynika, iż w ramach schludnego wyglądu spełniane są indywidualne oczekiwania osadzonych. Powód nie wykazał również, aby brak dostępu do preparatów witaminowych miał mieć wpływ na stan jego zdrowia, w szczególności w sytuacji, gdy w opinii lekarza nie było potrzeby ich stosowania. Nie potwierdziły się również zarzuty kierowane pod adresem więziennej psycholog, która w dokumentacji osobowej powoda wyraziła swoją profesjonalną opinię na temat jego stanu emocjonalnego. Powód poza odmiennym twierdzeniem co do jakości swojego samopoczucia nie przedstawił sądowi żadnych dowodów na jego poparcie. Podobnie w przypadku zarzutu nieuzasadnionego skracania czasu kąpieli pod prysznicem czy wyłączania prądu w części sanitarnej cel mieszkalnych – również w tej kwestii sąd dał wiarę wyjaśnieniom zastępcy dyrektora(...)w S., zgodnie z którymi czas trwania kąpieli limitowany jest grafikiem, który uwzględnia niezbędny czas na kąpiel, zaś prąd wyłączany jest jedynie w gniazdkach.

Nie potwierdziły się także kierowane przez powoda pod adresem otrzymanej w (...) w S. opieki medycznej – powód miał dostęp do takiej opieki, a nie korzystał z niej z przyczyn niezależnych od strony pozwanej.

Podsumowując, żadna z okoliczności wskazanych przez powoda jako naruszenie jego praw i dóbr osobistych, nie znalazła potwierdzenia w wynikach postępowania dowodowego. Powód nie wskazał nawet jakie negatywne skutki w jego sferze emocjonalnej wywoływać miały działania strony pozwanej. Należy pamiętać, iż pojawiające się u osadzonych konflikty, agresja, emocje negatywne są natomiast związane z samym faktem odbywania kary izolacyjnej, wynikającym z ograniczeniem w sferze prywatności, brakiem swobody dokonywania wyborów, koniecznością przebywania w towarzystwie innych, przypadkowych osób, świadomością izolacji i perspektywą dalszego jej trwania, w szczególności dotkliwą w przypadku powoda, który odbywa karę 25 lat pozbawienia wolności za kwalifikowane zabójstwo.

W oparciu o opisane wyżej kryteria, obiektywna ocena przedstawionego stanu faktycznego wskazuje, że nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda. O ile powszechnie znana jest uciążliwość odbywania kary pozbawienia wolności, przejawiająca się ograniczeniem pewnych swobód i wolności jednostki, o tyle oczywista staje się potrzeba manifestowania odczuwanych dolegliwości i poczucia niesprawiedliwości przez osoby tę karę odbywającą. Niemniej jednak strona pozwana w toku postępowania przeprowadziła szczegółowy wywód wskazujący na zgodność z prawem sposobu i warunków odbywania przez powoda przedmiotowej kary, w szczególności wskazując odpowiednie przepisy wykonawcze stanowiące podstawę prawną do nieuwzględnienia poszczególnych podnoszonych przez powoda żądań i zarzutów oraz, że podejmowane przez funkcjonariusz Służby Więziennej czynności w stosunku do powoda, były podejmowane w granicach ustawowego upoważnienia.

Orzeczenie o kosztach wydano na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony pozwanej należało zaliczyć wynagrodzenie pełnomocnika, którego minimalną stawką jest kwota 120 zł zgodnie z treścią § 7 pkt 25 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Zarządzenie:

1. odnotować;

2. odpis doręczyć powodowi i stronie pozwanej (SP –(...));

3. kal. 14 dni.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE