UZASADNIENIE

Pozwem z 21 grudnia 2012 r. (...) (...) Spółka z o.o.z siedzibą w T.wniosła pozew w postępowaniu elektronicznym o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i nakazanie zapłaty pozwanemu Gminie M. O.kwoty 141.399,37 zł wraz z ustawowymi odsetkami od wskazanych w pozwie kwot oraz zasądzenie kosztów procesu. W przypadku wniesienia przez pozwanego sprzeciwu, powód domagał się zasądzenia kwoty dochodzonej pozwem.

Postanowieniem z 12 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy w Lublinie stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu. Zarządzeniem z 21 stycznia 2013 r. X Wydział Gospodarczy przekazał sprawę Wydziałowi I Cywilnemu tut. Sądu.

W uzasadnieniu żądania pozwu powód podał, iż 20 maja 2010 r. strona pozwana zawarła z (...) S.A.w T.(Generalnym Wykonawcą) umowę o roboty budowlane, której przedmiotem umowy była realizacji zadania inwestycyjnego pod nazwą „Budowa (...) w O.”. W dniu 14 lutego 2012 r. powód jako podwykonawca generalnego wykonawcy zawarł z nim umowę, w ramach której wykonać miał prace w zakresie dostawy i montażu wyposażenia technologicznego odnowy biologicznej i saunarium. Wynagrodzenie dla powoda ustalono na kwotę 516.000 zł, a rozliczenie miało nastąpić na podstawie faktury VAT, wystawionej po protokolarnym odbiorze robót. Wynagrodzenie częściowe i końcowe miało być płatne w terminie 14 dni od daty doręczenie Generalnemu Wykonawcy faktury VAT. Generalny wykonawca w trybie art. 647¹ k.c. wystąpił do pozwanego (inwestora) o zgodę na zatrudnienie powoda w charakterze podwykonawcy. Pozwany (inwestor) wyraził zgodę na zawarcie umowy z powodową spółką jako podwykonawcą. Protokołem z 08.06.2012 r. Generalny wykonawca dokonał odbioru prac wykonanych w okresie rozliczeniowym 14.02.2012 – 31.05.2012 r. a następnie strona powodowa wystawiła fakturę nr (...)na kwotę 103.598,26 zł brutto (z uwzględnieniem kosztów partycypacji powódki). Wobec braku zapłaty tej kwoty przez Generalnego Wykonawcę, powódka wezwała do zapłaty pozwaną. Dalsza część prac została odebrana 09.07.2012 r., zaś ich wartość określono na kwotę 255.275 zł netto (po uwzględnieniu kosztów partycypacji), objętą faktura VAT nr (...). Faktura została przyjęta i zaakceptowana przez Generalnego Wykonawcę. W związku z brakiem płatności ze strony Generalnego Wykonawcy, powołując się na przepis art. 647¹ § 5 k.c., strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty 310.848,37 zł. Pozwana częściowo uiściła należności – z tytułu pierwszej faktury nr (...)uiściła 82.811,26 zł, a z tytułu faktury (...)– kwotę 190.236 zł. Zatem do zapłaty pozostała kwota 141.399,37 zł, która pomimo dwukrotnego wezwania nie została zapłacona.

Strona powodowa powołała się na normę art. 647¹ k.c., wskazując solidarną odpowiedzialność generalnego wykonawcy i inwestora za zapłatę wynagrodzenia powoda, jako podwykonawcy.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwany przyznał, że powód wykonywał na rzecz generalnego wykonawcy (...) S.A. z siedzibą w T. zadanie polegające na dostawie i montażu wyposażenia technologicznego odnowy biologicznej i saunarium na podstawie umowy (...) z 14.02.2012 r. Zarzucił jednak, iż nie ponosi solidarnej odpowiedzialności w związku z treścią art. 647¹ § 5 k.c., podkreślając, iż przypadku upadłości generalnego wykonawcy sytuacja prawna odpowiedzialności solidarnej inwestora w świetle art. 647¹ § 5 k.c. kształtuje się w sposób odmienny, na co powołał uchwałę Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2006 r. [sygn. akt III CZP 36/06]. W ocenie pozwanego, gdy wiadomo, że nie uzyska się regresu od upadłego generalnego wykonawcy narusza zasady współżycia społecznego w świetle art. 5 k.c. Dodatkowo pozwany zarzucił, iż sporna umowa nie ma charakteru umowy o roboty budowlane lecz jest typową umową o dzieło, a zatem nie ma zastosowania przepis art. 647¹ § 5 k.c.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny, istotny dla rozstrzygnięcia sprawy:

Umową z 20 maja 2010 r. zawartą na skutek wyboru najkorzystniejszej oferty w postępowaniu o zamówienie publiczne pod nazwą „Budowa (...) w O.” wykonawca (...) S.A. z siedzibą w T. zobowiązał się do oddania na rzecz inwestora Gminy M. O. obiektu objętego przetargiem.

(dowód: okoliczność bezsporna)

W dniu 14 lutego 2012 r. (...) S.A.z siedzibą w T.zawarła z (...) (...) sp. z o.o.z siedzibą w T.umowę o kompleksowe roboty budowlane za wynagrodzeniem w kwocie ryczałtowej brutto 516.000 zł. Wartość prac zostać miała określona na podstawie obmiarów powykonawczych uzgodnionych i zatwierdzonych przez Kierownika Budowy i Kierownika Kontraktu Generalnego Wykonawcy.

dowód: umowa o roboty budowlane numer (...) (...)wraz z aneksem numer (...)k. 28-40

Wystąpieniem z 26 kwietnia 2012 r. wykonawca (...) S.A.z siedzibą w T.zgłosił zamawiającemu (inwestorowi) za pośrednictwem inżyniera kontraktu wolę zawarcia umowy z podwykonawcą (...) (...) sp. z o.o.z siedzibą w T.w zakresie wykonania dostawy i montażu saunarium z dostawą wyposażenia, a zamawiający zaakceptował podwykonawcę we wskazanym zakresie prac.

dowód: wystąpienie wykonawcy do inżyniera numer 367 – k. 41, okoliczność bezsporna,

W ramach realizacji prac przy zadaniu „Budowa (...) w O.” pozwany, jako podwykonawca, wykonał prace, z należnym wynagrodzeniem o łącznej wartości 418.632,96 zł.

dowód: faktura VAT numer (...) - k. 43, faktura VAT numer (...) - k. 51

protokoły odbioru wykonanych prac k. 42 i 50

Wobec braku zapłaty należności wynikających w faktury (...) strona powodowa pismem z 05 lipca 2012 r., doręczonym Gminie M. O. tego samego dnia, wezwała do zapłaty kwoty 103.598,26 zł, pomniejszając wynagrodzenie wynikające z faktury o koszty partycypacji w wysokości 1.046,45 zł.

dowód: pisma z 05.07.2012 r. – k. 44 - 46

wystąpienie zamawiającego nr 172 - k. 47

Pismem z 19 lipca 2012 r., doręczonym Gminie M. O. tego 20.07.2012 r. strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty należności z faktur numer (...) w kwocie 310.848,37 zł, pomniejszając wynagrodzenie wynikające z faktury o koszty partycypacji w wysokości 3.139,88 zł.

dowód: pismo z 19.07.202 r. – k. 52 – 53

Strona pozwana zapłaciła stronie powodowej kwotę 20.787 zł tytułem należności za fakturę (...) oraz kwotę 190.236 zł tytułem należności za fakturę (...).

okoliczność bezsporna

Pismami z 30 sierpnia 2012 r. oraz 13 września 2012 r. strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty dochodzonej pozwem kwoty; wezwania pozostały bezskuteczne.

dowód: korespondencja na k. 54 i 55

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo w całości zasługiwało na uwzględnienie, w przeważającym jego zakresie.

Jak stanowi art. 647¹§ 5 k.c. dodany przez art. 1 pkt 35 ustawy z 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2003 r., nr 49, poz. 408), zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.

Przepis art. 647 ¹§ 1 5 k.c. wprowadził, jako zasadę, solidarną odpowiedzialność inwestora i generalnego wykonawcy, względnie wykonawców częściowych, za umowy zawierane z podwykonawcami oraz dalszymi podwykonawcami. Nowa regulacja art. 647¹k.c. wprowadziła klarowną i korzystną dla podwykonawców sytuację prawną, ponieważ zgodnie z powołaną normą przysługuje im bezpośrednie roszczenia wobec inwestora, wykonawcy częściowego, a także generalnego wykonawcy. Regulacją ta chroni interesy podwykonawców w przypadku nierzetelności finansowej podmiotu, z którym bezpośrednio zawarli umowę na wykonanie części robót, zmuszając inwestora do starannego wyboru wykonawcy oraz do kontrolowania wywiązywania się wykonawców z obowiązków finansowych względem podwykonawców [Komentarz do art. 647¹Kodeksu cywilnego – Tomasz Sokołowski; SIP LEX ].

Inwestor obecnie nie może powołać się na brak stosunku prawnego między nim a podwykonawcą. Rozliczenia z tytułu wynagrodzeń łańcucha podwykonawców stają się sprawą między nim a wykonawcą. Regulacja ta była wynikiem reakcji na sytuację gdzie: „coraz częstsze są przypadki, na rynku świadczeń budowlanych, nieregulowania lub nieterminowego regulowania należności za wykonane świadczenia dotyczące robot budowlanych. Odnosi się to często do należności za roboty wykonywane przez małych i średnich przedsiębiorców, których kontrahentami są wykonawcy, na ogół duże przedsiębiorstwa budowlane – spółki akcyjne lub z ograniczoną odpowiedzialnością, które później ogłaszają upadłość lub co najmniej wnoszą o wszczęcie postępowania układowego” [uzasadnienie do nowelizacji kodeksu cywilnego w zakresie umowy o roboty budowlane, druk sejmowy 888, www.sejm.gov.pl]. Odpowiedzialność solidarna stwarza dla inwestora dodatkowe obciążenia w postaci potencjalnej konieczności dokonania zapłaty za roboty już wykonawcy zapłacone. Inwestor od tego rodzaju odpowiedzialności może się jedynak ubezpieczyć na koszt wykonawcy [z uzasadnienia op. cit.] [Komentarz do zmiany art. 647¹ kodeksu cywilnego wprowadzonej przez Dz. U. z 2003 r. Nr 49 poz.408 – Agnieszka Damasiewicz; SIP LEX ].

Jak wyjaśnił to Sąd Najwyższy w tezie do wyroku z 17 lutego 2011 r. w sprawie o sygn. akt IV CSK 293/10 (SIP LEX numer 1111016) art. 647¹ § 5 k.c. statuuje ustawową bierną solidarność o charakterze gwarancyjnym w postaci odpowiedzialności ex lege za cudzy dług, co jest odstępstwem od zasady prawa obligacyjnego, zgodnie z którą skuteczność zobowiązań umownych ogranicza się do stron zawartego kontraktu.

Przywołać również należy uchwałę Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2006 r. sygn. akt III CZP 36/06 ( OSNC z 2007 r., nr 4, poz. 52, OSP z 2007 r., nr 7-8, poz. 86, Biul. SN z 2006 r., z. 6, s. 6, M. Prawn. z 2007 r., 18, poz. 1013; SIP LEX numer 182878) zgodnie z którą zapłata wykonawcy wynagrodzenia nie wyłącza odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy na podstawie art. 647¹§ 5 k.c. Jak czytamy w jej uzasadnieniu odpowiedzialność inwestora – solidarna z mocy wyraźnego przepisu (art. 647¹§ 5 k.c. w związku z art. 369 k.c.) – utrzymuje się aż do zaspokojenia wierzyciela w tym wypadku podwykonawcy (art. 366 § 2 k.c.). W związku z zastrzeżeniem Sądu Apelacyjnego o wypłaceniu wykonawcy całej należności wraz z wynagrodzeniem podwykonawcy wymaga podkreślenia, że mimo tej samej przyczyny gospodarczej zapłaty wynagrodzenia wykonawcy i podwykonawcy, tj. wykonania określonego zadania wchodzącego w skład robót budowlanych, odpowiedzialność inwestora wobec wykonawcy i wobec podwykonawcy wynika z dwóch różnych zobowiązań. Zastrzeżenia doktrynalne, podważające prawidłowość zastosowania konstrukcji solidarności dłużników, nie mogą podważyć sformułowania wynikającego z § 5, a przewidziany w art. 369 k.c. tryb powstawania węzła solidarnej odpowiedzialności dłużników nie może być poddany kontroli sądowej ani konstytucyjnej. Wskazany skutek solidarności dłużników nie pozwala stwierdzić braku podstaw do zwolnienia się inwestora od odpowiedzialności na podstawie zarzutu, że zaspokoił wykonawcę, to jest wierzyciela z innego stosunku zobowiązaniowego. Ustawodawca przyjął, że roszczenie regresowe (art. 376 k.c.) stanowi odpowiedni środek wyrównywania ewentualnego uszczerbku wynikającego z podwójnej zapłaty za to samo zadanie. Założenie takie może się okazać nietrafne w razie upadłości lub zawarcia układu korzystnego dla wykonawcy, co wskazuje na konieczność wykładni art. 647¹§ 2 k.c. uwzględniającej ochronę interesu inwestora w fazie podejmowania decyzji o wyrażeniu zgody na umowę z podwykonawcą.

Mając to na uwadze, inwestor może zawiadomić podwykonawcę o dokonanej zapłacie wynagrodzenia na rzecz wykonawcy, a także może uzależnić jej dokonanie od zabezpieczenia roszczeń podwykonawcy przez wykonawcę (por. uwagi do art. 649 ¹ -649 ⁵ k.c.).

Dodatkowo przypomnieć należy tezę do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 06 marca 2013 r. sygn. akt I ACa 1000/12 (SIP LEX numer 1307416) zgonie z którą solidarną odpowiedzialność ukształtowaną przepisem art. 647¹§ 5 k.c. należy rozumieć w ten sposób, że inwestor odpowiada za zapłatę wynagrodzenia w taki sam sposób jak wykonawca.

Przenosząc powyższe ogólne rozważania prawne na grunt niniejszego postępowania, w pierwszym rzędzie zauważyć należy, iż okoliczności faktyczne sprawy pozostawały bezsporne, zaś spór sprowadzał się do oceny odpowiedzialności pozwanego, który nawet nie zgłaszając zarzutu spełnienia świadczenia na rzecz wykonawcy, wskazał jedynie na hipotetyczną ewentualność i konieczność ochrony interesu wierzyciela w razie upadłości generalnego wykonawcy. Niesporne, jak już podkreślono, okoliczności Sąd ustalił [posiłkowo] na podstawie niekwestionowanych dokumentów w postaci umowy, protokołów odbioru wykonanych prac wraz z fakturami oraz poleceń przelewów. Z dokumentów tych wynikało, po pierwsze, iż podwykonawca został prawidłowo zgłoszony i zaakceptowany przez inwestora [art. 647¹ §§ 2-4 k.c.] w procesie inwestycyjnym, po wtóre bezusterkowo wykonał roboty, które zostały skutecznie odebrane, co uzasadniało zapłatę wynagrodzenia. Ponadto – czego pozwana również nie kwestionowała, częściowo zapłaciła za wykonane i odebrane prace.

W ocenie Sądu rozpoznającego sprawę, mając na względzie jednoznaczne brzmienie przepisu art. 647¹§ 5 k.c., powołane uzasadnienie jego wprowadzenia oraz bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego, nie może budzić wątpliwości, iż w przypadku solidarnej odpowiedzialności wynikającej z ustawy, nawet jeśli inwestor spełnił świadczenie na rzecz generalnego wykonawcy, fakt ten nie zwalnia go, na mocy powołanego przepisu, z odpowiedzialności względem podwykonawcy, który takiego wynagrodzenia nie otrzymał.

Za oddaleniem powództwa nie przemawiają także względy współżycia społecznego i to nie tylko z uwagi na fakt, iż pozwana nie powołała jakie konkretne normy i zasady za oddaleniem powództwa by wskazywały, ale także z tego tytułu, iż chronionym podmiotem – z woli ustawodawcy – jest drobny przedsiębiorca, wykonujący zadania podwykonawcy, nie zaś inwestor, którego sytuacja finansowa jest stabilna, i to nawet kosztem nieodzyskania swoich należności. Obawa pozwanej w tym zakresie jest przy tym o tyle niezrozumiała, że nie podjęła ona nawet próby udowodnienia, że zapłaciła ona jako inwestor generalnemu wykonawcy należności objęte żądaniem pozwu w niniejszej sprawie.

W tym stanie rzeczy powództwo podlegało uwzględnieniu w całości, o czym orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

W ocenie sądu strona pozwana nie wykazała również, że łącząca stronę powodową i Generalnego Wykonawcę umowa nie była umową o roboty budowlane, co w jej ocenie wykluczałoby jej odpowiedzialność solidarną skarżącego z za zapłatę wynagrodzenia powódki. Stanowisko to jest niezrozumiałe i niekonsekwentne w świetle częściowego spełnienia świadczenia jeszcze przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie. Ponadto nie znajduje uzasadnienia w treści samej umowy, która w zakresie istotnych postanowień pozwala na jednoznaczną kwalifikację. Zakres robót przeznaczonych do wykonania przez powódkę został w § 2 umowy jak również określenie sposobu ich wykonania, na podstawie dokumentacji projektowej, wyczerpuje elementy przedmiotowo istotne kodeksowej definicji umowy o roboty budowlane, określonej w art. 647 k.c., z uwzględnieniem specyfiki umów z podwykonawcą, o których mowa w art. 647¹ § 1 k.c. W ocenie Sądu solidarna odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane, w sytuacji gdy doszło do opóźnienia w płatności wynagrodzenia, rozciąga się na odsetki jako należność uboczną. Solidarną odpowiedzialność ukształtowaną przepisem art. 647 ¹§ 5 k.c. należy rozumieć w ten sposób, że inwestor odpowiada za zapłatę wynagrodzenia w taki sam sposób jak wykonawca (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 06 marca 2013 r., sygn. akt 1000/12).

Rozstrzygnięcie o kosztach, zawarte w punkcie II. sentencji wyroku, oparto na treści art. 98 § 1 k.p.c., który ustanawia zasadę, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na zasądzone od pozwanego koszty procesu składały się zatem: uiszczona przez powoda częściowo opłata od pozwu w postępowaniu elektronicznym w wysokości 1.768 zł, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł oraz wydatek związany z pokryciem opłaty od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Zasądzone koszty zastępstwa procesowego wynikają z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).

Strona pozwana jako przegrywająca proces została obciążona obowiązkiem pokrycia części opłaty sądowej od pozwu, której strona powodowa wnosząc pozew w postępowaniu elektronicznym nie miała obowiązku uiścić, w wysokości 5.302 zł, o czym na podstawie art. 113 ust 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w zw. z art. 98 k.p.c. orzeczono jak w punkcie III sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE