Sygn. akt II Ca 1017/13
Dnia 7 listopada 2013 r.
Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Mariusz Broda
Sędziowie: SSO Cezary Klepacz (spr.)
SSR Monika Gądek – Tamborka (del)
Protokolant: protokolant sądowy Beata Wodecka
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 listopada 2013 r. sprawy
z wniosku S. S. (1)
z udziałem Z. D., R. W., H. S., M. S. (1), A. P., M. S. (2), J. D., K. D., M. D., W. S.
o stwierdzenie nabycia spadku po A. S.
na skutek apelacji uczestniczki M. S. (1)
od punktu II (drugiego) postanowienia Sądu Rejonowego w Jędrzejowie
z dnia 19 lutego 2013 r. sygn. akt VI Ns 61/13
postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie, znieść postępowanie w tej części od dnia 4 stycznia 2013 roku i sprawę w tym zakresie przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Jędrzejowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.
Sygn. akt II Ca 1017/13
We wniosku z dnia 16 marca 2012 r. S. S. (1) domagał się stwierdzenia nabycia spadku po swojej matce A. S..
Sprawę zainicjowaną tym wnioskiem prowadził początkowo Sąd Rejonowy we Włoszczowie pod sygn. akt I Ns 133/12. Ponieważ Sąd ten został zniesiony z końcem 2012 r., sprawę prowadził w dalszym ciągu Sąd Rejonowy w Jędrzejowie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą we Włoszczowie pod sygn. akt VI Ns 61/13.
Postanowieniem z dnia 19 lutego 2013 r., Sąd ten stwierdził, że spadek po A. S., zmarłej dnia (...). we W.i tam ostatnio zamieszkałej, na podstawie ustawy nabyły dzieci S. S. (2), R. D., J. K., T. S.i Z. J.po 1/6 części oraz wnuki: R. W.i H. S.po 1/12 części (pkt I); orzekł, że wchodzące w skład spadku po A. S.gospodarstwo rolne dziedziczą z mocy ustawy dzieci: S. S. (2), R. D., T. S.i Z. J.po 1/4 części (pkt II) i rozstrzygnął o kosztach postępowania (pkt III).
Orzeczenie to w części, tj. w punkcie II, zaskarżyła uczestniczka M. S. (1), zarzucając naruszenie art. 670 § 2 k.p.c. poprzez przyjęcie, że w skład spadku po zmarłej wchodzi gospodarstwo rolne.
Wskazując na to, skarżąca wniosła o zmianę postanowienia w tym zakresie i oddalenie wniosku o stwierdzenie, że w skład spadku po A. S. wchodzi gospodarstwo rolne, ewentualnie o uchylenie orzeczenia w tej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje.
Apelacja jest skuteczna o tyle, że doprowadziła do uchylenia zaskarżonego postanowienia, ale z powodów odmiennych niż w niej wskazane.
Stosownie do treści art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Jak wynika zaś z art. 379 pkt 4 k.p.c., nieważność postępowania zachodzi wówczas, gdy skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa. Wskazane przepisy, zgodnie z art. 13 § 2 k.p.c., stosuje się odpowiednio w postępowaniu nieprocesowym.
Niniejsza sprawa została rozpoznana przez Sąd Rejonowy w Jędrzejowie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą we Włoszczowie w składzie: SSR Małgorzata Wojciechowska. Decyzję o przeniesieniu tego sędziego ze zlikwidowanego Sądu Rejonowego we Włoszczowie do Sądu Rejonowego w Jędrzejowie podpisał podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, a nie Minister Sprawiedliwości. Tymczasem przewidziane w art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 427 z późn. zm.) uprawnienie do przeniesienia sędziego na inne miejsce służbowe przysługuje wyłącznie Ministrowi Sprawiedliwości, w związku z czym nie może być przekazane innej osobie, w tym sekretarzowi lub podsekretarzowi stanu. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 17 lipca 2013 r., III CZP 46/13, które w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy w pełni podziela. Wskazane uprawnienie Ministra Sprawiedliwości nie należy do zakresu władzy wykonawczej i nie jest decyzją administracyjną, a zatem nie mają do niego zastosowania przepisy art. 37 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. nr 24, poz. 199 ze zm.), ani też przepisy ustawy o działach administracji rządowej, gdyż dotyczą one tylko działań ministrów jako organu administracji publicznej w sprawowaniu władzy wykonawczej. Nie mogą mieć zatem zastosowania do omawianej kompetencji Ministra Sprawiedliwości, należącej ściśle do zakresu władzy sądowniczej; w takich przypadkach Minister Sprawiedliwości działa nie jako organ administracji publicznej, lecz występuje w roli organu władzy publicznej, w której – zgodnie z art. 36 ustawy o Radzie Ministrów – zastąpić go może jedynie Prezes Rady Ministrów lub inny wskazany przez niego członek Rady Ministrów i tylko wtedy, gdy stanowisko Ministra Sprawiedliwości nie zostało obsadzone lub w razie czasowej niezdolności Ministra do wykonywania obowiązków. Sąd Najwyższy, rozważając kwestie dotyczące przenoszenia uprawnień przez piastuna organu administracji, wielokrotnie stwierdzał, że kompetencje organu administracji publicznej – przyznane mu na podstawie przepisu szczególnego, nienależące jednak do sfery administracji publicznej – nie mogą być przekazywane innej osobie. W szczególności w uchwale z dnia 5 kwietnia 2007 r., I PZP 3/2007, OSNP 2007/21-22/308, stwierdził niedopuszczalność przenoszenia przez Ministra Sprawiedliwości na inne osoby (sekretarza i podsekretarza stanu) kompetencji do mianowania i zwalniania asesorów sądowych, uznając, że dotyczy to wykonywania władzy sądowniczej sensu stricto, a zatem wykracza poza sferę administracji publicznej i nie może być przekazane innej osobie. Uchwała ta nawiązuje do ugruntowanego, jednoznacznego i uznanego w piśmiennictwie stanowiska Sądu Najwyższego w tym przedmiocie, wyrażonego w orzeczeniach dotyczących kompetencji przyznanych różnym organom administracji publicznej na mocy przepisów szczególnych, obejmujących działania nienależące do sfery administracji. Niczego w tym zakresie nie zmienia uchwała pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2007 r., BSA I- 4110- 5/2007, jako że dotyczy ona innego stanu faktycznego – delegowania sędziego do pełnienia obowiązków w innym sądzie, ale za jego zgodą i z jego inicjatywy, co zmienia charakter uprawnienia Ministra Sprawiedliwości do takiego delegowania.
W myśl przywołanej uchwały Sądu Najwyższego z 17 lipca 2013 r., decyzja o przeniesieniu sędziego na inne miejsce służbowe podjęta przez inną osobę, także „z upoważnienia” Ministra Sprawiedliwości, jest wadliwa (bezprawna), a sędzia, którego ona dotyczy, nie może wykonywać władzy jurysdykcyjnej w sądzie (na obszarze jurysdykcyjnym), do którego został „przeniesiony”. Skład orzekający z jego udziałem jest zatem sprzeczny z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c.
Okoliczności powodujące nieważność postępowania sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy, bada zatem także, czy skład sądu jest zgodny z prawem, tu: czy decyzja o przeniesieniu na nowe miejsce służbowe sędziego zasiadającego w składzie sądu została podjęta zgodnie z prawem, a w szczególności, czy we właściwym trybie i przez uprawniony podmiot. W razie stwierdzenia nieważności postępowania, sąd drugiej instancji uchyla zaskarżone orzeczenie, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (art. 386 § 2 k.p.c.)
Mając to na względzie, uchylono zaskarżone orzeczenie, tj. punkt II tego postanowienia, zniesiono postępowanie w tej części od dnia 4 stycznia 2013 r., bowiem wówczas zostały podjęte pierwsze czynności w sprawie przez Sąd Rejonowy w składzie niezgodnym z prawem (k.196) i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Jędrzejowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego (art. 108 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).
SSR M. Gądek - Tamborska SSO M. Broda SSO C. Klepacz